در حياط که باز مي‌شود، بوي تازگي و طراوت حياط آب‌وجاروشده مؤسسه آتنا به مشام مي‌خورد. درست مثل خانه‌اي که مهياي ورود مهمان است. اينجا خانه بهبود کيفيت زندگي زنان آسيب‌پذير آتناست؛ مؤسسه‌اي که فقط چندماه است صاحبِ خانه‌اي براي خود شده و حالا بعد از تجهيز و راه‌اندازي بخش‌ها و کميتههاي مختلفش، فراخواني عمومي براي افتتاحيه رسمي‌اش داده است. همزماني افتتاحيه و برگزاري بازارچه خيريه آتنا در خيابان جمهوري، با واقعه‌اي که براي پلاسکو اتفاق افتاد، زنان فعال اين مؤسسه غيردولتي را هم در شوک فرو برد اما تلاش‌هاي شبانه‌روزي و خستگي‌ناپذير يک‌ماه اخير براي بازگشايي رسمي اين خانه باعث شد، آيين بازگشايي طبق قرار قبلي برگزار شود. بازارچه‌اي دو روزه که هدفش آشنايي هرچه بيشتر مردم با مؤسسه و فروش اجناس آماده‌شده به‌وسیله مددجويان بود.
خيلي‌ها آمده بودند؛ از ليلا ارشد، مددکار و مديرعامل خانه خورشيد (مرکز حمايت از زنان آسيب‌پذير در محله دروازه‌غار) تا همراهان و اعضاي مؤسسه که شروع دوره‌اي جديد از فعاليتشان را نقطه‌عطفي در کارنامه فعاليت آتنا مي‌دانستند. تجربه چندساله آتنا در توانمندسازي و اشتغالزايي براي زنان در معرض آسيب، از يک زيرزمين کوچک در خيابان جمالزاده شروع شد و حالا به کمک خيرين، اعضاي اصلي مؤسسه و با سختي فراوان به يک ساختمان در خيابان جمهوري کشيده شده است؛ جايي‌که به گفته زهرا افتخارزاده، مديرعامل مؤسسه آتنا، با تمام کمبودهايي که دارد، به محلي امن براي توانمندسازي و اشتغالزايي گروهي از مددجويان انجمن تبديل شده است.
زنان آسيب‌پذيري که به اين مرکز معرفي مي‌شوند، عمدتا شامل زنان در معرض خشونت، سرپرستان خانوار و زنان درگير يا رهاشده از اعتياد هستند که در اين مرکز مورد بازتواني قرار مي‌گيرند. خياطي، معرق، منبت‌کاري، قلاب‌بافي و مواردي از اين‌دست، از جمله کلاس‌هايي است که گسترش امکانات آتنا مي‌تواند براي تعداد بيشتري از مددجويان اين مرکز حمايتي، موقعيت شغلي ايجاد کند.
روي ميزهاي کارگاه خياطي آتنا که چندي‌پيش هم به آن مراجعه کرده بوديم، دو چرخ خياطي اضافه شده است؛ چرخ‌هايي که به گفته يکي از مسئولان مؤسسه، اهدايي است و اميدوار هستند، تعداد آنها بيشتر شود. «زنان زيادي در نوبت هستند تا اگر چرخ خياطي اضافه شود، براي کار به اينجا بيايند. اميدواريم باز هم دو سه چرخ اضافه شود تا بتوانيم به آنها هم مهارت‌آموزي کنيم.»
تمام ميزها پر است از کارهاي بافتني، قلاب‌بافي، مرواريددوزي و زيورآلات دست‌ساز زنان هنرمند این مؤسسه که براي فروش گذاشته شده‌اند. مسئول يکي از بخش‌هاي آتنا مي‌گويد: «اينها حاصل آموزش چندماهه است و نشان مي‌دهد، اين زنان چقدر توانمند هستند که می‌توانند در مدت کوتاهي به اين سطح از مهارت دست پيدا کنند. فقط بايد فضايي براي فعاليت به آنها داده شود.» در کنار همه اينها بطري‌هاي آب‌معدني بودند که بعدا متوجه مي‌شويم نامش «قلک دست‌ساز سبز» آتناست؛ قلکي که طراحش آن را با دغدغه‌اي محيط‌زيستي درست کرده و با استفاده از بطري‌هاي آب‌معدني دورريختني، ايده قلک را پايه‌ريزي کرده است.
از تجربه خاک‌سفيد تا ايجاد مؤسسه آتنا
اما اساس تشکيل مؤسسه آتنا با يک همکاري دانشجويي آغاز شد؛ همکاري‌ای که چند دانشجوي داروسازي با هم داشتند، منجر به شکل‌گيري مؤسسه‌اي شد که امروز با نام مؤسسه ارتقای کيفيت زندگي زنان مي‌شناسيمش. کميتههاي حقوقي، آموزشي، پزشکي، مددکاري، مسئوليت رسيدگي به وضعيت مددجويان را به‌عهده دارند. براي آشنايي با کميته پزشکي اين مؤسسه با زهرا شريف، داروساز و مسئول کميته پزشکي آن به گفت‌وگو نشستيم. او مي‌گويد که بخش اصلي وظايف مربوط به هزينه‌هاي درمان و حتي بستري و جراحي بيماران معرفي‌شده به مرکز آتنا را کميته پزشکي این مؤسسه به‌عهده دارد: «همکاري‌ام را با مؤسسه از محله خاک‌سفيد تهران شروع کردم. در آن زمان براي درس‌خواندن با بچه‌هاي محروم از تحصيل، همراه گروهي دانشجويي به اين منطقه مي‌رفتيم و به تناسب با خانواده‌هايشان هم آشنا مي‌شديم؛ پس از مدتي، بعد از اينکه نيازسنجي‌ها انجام شد، مقرر کرديم هر يک از بچه‌ها وظيفه و مسئوليت يک کميته را به‌عهده بگيرند. کميتههاي مددکاري، حقوقي، پزشکي و چند کميته ديگر در مؤسسه ايجاد شد که در کميته پزشکي، پيگيري کارهاي درماني مؤسسه و مددجويان را به‌عهده گرفتم. مددجوياني در اين مدت داشتيم که در پروسه مددکاري، متوجه بيماري‌شان شديم يا بالعکس، مددجوياني که در پروسه درماني، نياز به کمک مددکاري داشتند.»
او در اين رابطه توضيح مي‌دهد: «براي مثال، چندي پيش، يک بيمار سرطاني 40 ساله به ما معرفي شد تا پيگير مسائل درماني‌اش باشيم. در اين مدت متوجه شديم اين خانم 40 ساله با مادري که خودش مشکوک به سرطان پوست است، زندگي مي‌کند و در کنار آن از خواهري مراقبت و نگهداري مي‌کند که کم‌توان ذهني و جسمي است. اينجاست که متوجه شديم، اينها امکان توانمندسازي‌شان وجود نداشته و تاکنون همين خانم بوده که مخارج و وظيفه تأمين معاش خانواده را به عهده داشته است. در مواجهه با چنين موضوعي است که مددجو همزمان که از طريق کميته پزشکي مؤسسه مورد حمايت درماني قرار مي‌گيرد از کمک‌های خيريه‌اي واحد مددکاري براي تأمين هزينه‌هاي زندگي‌اش برخوردار مي‌شود.»
پيگيري روند درمان مددجويان به کمک داوطلبان
روند کمک‌کردن در کميته درمان مؤسسه هم روند جالبي است. مسئول کميته پزشکي مؤسسه آتنا درباره روند پيگيري درمان مددجويان بيماري که به مؤسسه معرفي مي‌شوند، مي‌گويد: ما حتما يکي از داوطلبانمان را به‌عنوان همراه بيمار به‌ويژه در مراحل اوليه به مرکز درماني مي‌فرستيم. اين مسئله از لحاظ پيگيري روند درماني براي ما خيلي اهميت دارد چون مستقيما در جريان روند درمان و اينکه بيمار در چه مرحله‌اي از روند درمان است، قرار مي‌گيریم. واقعيت اين است که به‌دليل اينکه کادر پزشکي و درماني کشور ما نمي‌توانند با بيمار ارتباط درستي برقرار کنند و به بيمار نمي‌گويند که دقيقا کجاي درمان ايستاده و او هم نمي‌تواند متوجه روند درمان شود و در نتيجه خيلي وقت‌ها مي‌شنويم که همراهان بيمار، نمي‌دانند چه مراحل
درماني ای روي بيمار آنها انجام شده و بيماري در چه مرحله‌اي است. به‌همين‌دليل ما سعي مي‌کنيم يکي از داوطلبانمان را که در حوزه پزشکي درس مي‌خواند و نسبت به اين مسائل آگاهي دارد، بفرستيم تا از روند درمان گزارش بگيرد.
شريف ادامه مي‌دهد: کمک مالي مستقيم اصلا نداريم؛ اينکه مثلا پول به کسي بدهيم تا کاري را انجام دهد، اين‌گونه نيست و تلاش مي‌کنيم همه چيز طبق هزينه‌هاي برآوردشده با نظارت مستقيم مؤسسه براي مددجوياني که با بيماري دست به گريبان هستند، پيش برود. به همين دلیل در اين مدت توانسته‌ايم با برخي آزمايشگاه‌ها، کلينيک‌ها، مراکز تصويربرداري و دندانپزشکي‌ها هماهنگي‌هايي را انجام دهيم تا بيماران ما را با معرفي‌نامه پذيرش کنند و بعد هزينه را بر‌اساس کارهاي درماني ای که انجام‌شده به آن مراکز پرداخت مي‌کنيم.
پذيرش همراهي 70 بيمار در کنار مددجويان تحت پوشش
درحال‌حاضر، در کنار مسائل درماني و پزشکي خانواده‌هاي تحت پوشش، چيزي حدود 70 بيمار به‌دليل بيماري‌شان به مؤسسه معرفي شده‌اند که در حال پيگيري روند درمانشان هستيم.
شريف مي‌گويد: «اين بيماران گاهي ازسوی خود مددجويان تحت پوشش مؤسسه به ما معرفي مي‌شوند و گاهي ازسوی داوطلبان و اعضای مؤسسه. حتي گاهي بعضي‌ها زنگ مي‌زنند و مي‌گويند شماره شما را از بيمارستان پيدا کرده‌ايم و بعد مي‌پرسيم که از کادر بيمارستان؟ مي‌گويند نه مثلا خانم يا آقايي براي درمان به فلان بيمارستان آمده بود و گفته چون هزينه درمانش بالا بوده، از مؤسسه شما کمک گرفته است. به همين شکل، خيلي از افراد به مؤسسه معرفي مي‌شوند.»
او درباره روند جذب بيماران مي‌گويد: «محدوديتي در پذيرش بيماران نداريم اما نگاه ما به بحث هزينه‌هاي درماني جامع است. درواقع، نگاه تک‌بعدي به موضوع درمان مددجوياني که به‌دليل بيماري‌شان به مؤسسه معرفي شده‌اند، نداريم. هزينه‌هاي مستقيم و غيرمستقيم درماني مدنظر ما قرار دارد؛ يعني اين‌گونه نيست که صرفا هزينه‌هاي ويزيت، دارو و اينها را به عهده بگيريم. بيماري که به اين مرکز مي‌آيد، هزينه‌هاي همراه دارد ممکن است از شهرستان به پايتخت بيايد در اين صورت، هزينه‌هاي اقامت همراه و کرايه مسير را بايد به عهده بگيريم.»
شريف مي‌گويد: «يکي از اهداف مؤسسه در پروسه همراهي با بيماران، ديدن بيمار در بستر شرايط اجتماعي و خانوادگي است که در آن قرار دارد. در کنار اينها، همه مسائل جانبي خود بيمار هم براي ما اهميت دارد. بيماري که سرطان روده دارد و شرايط خانوادگي‌اش به‌لحاظ درآمدي به گونه‌اي نيست که موادغذايي متناسب با نيازش مصرف کند، قطعا براي ما اهميت ويژه‌اي دارد. اگر بخواهيد وعده‌هاي غذايي مناسبي براي چنين فردي آماده کنيد، قطعا هزينه‌بر بوده و از توان اقتصادي چنين خانواده‌هايي خارج است.» شريف چگونگي تأمين هزينه‌هاي اين دسته از بيماران را بسيار سخت ارزيابي مي‌کند و مي‌گويد: «بحث هزينه‌هاي درماني در نظام سلامت ما، واقعا زياد بوده و هزينه‌هاي بيماري سرطان واقعا کمرشکن است. هزينه‌ها به گونه‌اي است که بيمار با بيمارشدن به زير خط فقر سقوط مي‌کند و اين مسئله باعث مي‌شود گاهي اموال و دارایي‌اش را بفروشد يا بيش از 40 درصد درآمد قابل تصرفش را خرج درمانش کند.»
همچنان پرداخت از جيب بالاست
مسئول کميته پزشکي آتنا مي‌گويد: هنوز 52 درصد هزينه‌هاي درمان از جيب مردم تأمين مي‌شود و اين مسائل باعث شده در بخش سرپايي به طور‌خاص با بحران‌هاي جدي مواجه باشيم. طرح تحول سلامت هم کشش پاسخگويي به پرداختي‌هايي را که از جيب مردم انجام مي‌شود، ندارد. برای هزينه‌هاي درماني افرادي که به ما معرفي مي‌شوند، سعي مي‌کنيم از ساير مؤسسات خيريه‌اي که صرفا هزينه‌هاي درماني مستقيم را پوشش مي‌دهند، مثل محک و بنياد دهش‌پور و مؤسساتي چون سپاس و ثمر استفاده کنیم که هزينه‌هاي خاص را تأمين مي‌کنند و هر چه باقي ماند، سعي مي‌کنيم تا خودمان نسبت به پوشش باقي‌مانده هزينه‌ها اقداماتي انجام دهيم؛ بيماران را به اين مراکز معرفي مي‌کنيم و هزينه‌هاي درمانشان را با همکاري ساير سازمان‌هاي خيريه‌اي که در حوزه درمان فعال هستند به اين صورت مديريت مي‌کنيم.
يکي از دلايلي که ما نياز به يک محيط بزرگ‌تر براي کار داشتيم، اين بود که بتوانيم گاهي به‌صورت محدود به بعضي از همراهان بيماران در داخل مؤسسه، فضايي براي اقامت موقت بدهيم تا جايي براي اقامتشان، فراهم شود؛ به‌ويژه اين مسئله براي افرادي است که از شهرستان همراه با بيمارشان به تهران مي‌آيند.» مؤسسه غيردولتي آتنا که امروز بيش از هزار نفر را در کشور تحت پوشش قرار داده، در پي اين است تا همزمان علاوه بر تأمين هزينه‌هاي معيشت و درمان براي خانواده‌هاي تحت پوشش، نسبت به توانمندسازي و اشتغالزايي زنان مددجويي که تحت پوشش مؤسسه هستند، اقداماتي انجام دهد.
منبع: وقایع اتفاقیه