سازمانهای زنان بهعنوان الگویی مؤثر از جامعه مدنی
حکمرانی خوب زمانی محقق میشود که دولت بر پایه شفافیت، پاسخگویی و حاکمیت قانون عمل کند و شهروندان بتوانند بهصورت آزاد و مؤثر در تصمیمگیریهای عمومی مشارکت داشته باشند. در این میان، نهادهای جامعه مدنی یکی از ارکان اصلی چنین حکمرانیای به شمار میروند؛ نهادهایی مستقل از دولت که با اتکا به مشارکت مردمی، نقشی واسطهای و حیاتی میان جامعه و ساختار قدرت ایفا میکنند.
جامعه مدنی؛ ستون مشارکت، نظارت و پاسخگویی
نهادهای مدنی شامل انجمنها، سازمانهای غیردولتی و گروههای داوطلبانه، بستر شکلگیری مشارکت اجتماعی و نظارت عمومی را فراهم میکنند. این نهادها با ترویج ارزشهای دموکراتیک، دفاع از حقوق شهروندی و تقویت سرمایه اجتماعی، زمینه تحقق حکمرانی خوب را فراهم میسازند.
یکی از مهمترین کارکردهای جامعه مدنی، نظارت بر عملکرد حکومت و مطالبه پاسخگویی از نهادهای قدرت است. هرچه جامعه مدنی فعالتر، مستقلتر و متنوعتر باشد، احتمال فساد کاهش یافته و کیفیت تصمیمگیریهای عمومی افزایش مییابد. به همین دلیل، میان قدرت جامعه مدنی و سلامت حکمرانی، رابطهای مستقیم وجود دارد.
نقش ویژه سازمانهای زنان در حکمرانی خوب
در میان انواع نهادهای مدنی، سازمانهای زنان جایگاهی متمایز دارند. این سازمانها اغلب نماینده صداها و مطالباتی هستند که در ساختارهای رسمی کمتر دیده میشوند. آنها نهتنها برای احقاق حقوق زنان فعالیت میکنند، بلکه در عمل به تقویت حکمرانی فراگیر، عادلانه و پاسخگو کمک میرسانند.
حضور سازمانیافته زنان در فرآیندهای سیاسی، برنامهریزی محلی، شوراهای تصمیمگیری و گفتوگوهای اجتماعی، منجر به سیاستگذاریهایی میشود که واقعبینانهتر، انسانیتر و پایدارتر هستند. تجربه جهانی نشان میدهد که مشارکت زنان در حکمرانی، یک امتیاز نمادین نیست؛ بلکه شرطی اساسی برای تحقق حکمرانی خوب و توسعه پایدار است.
پیوند جامعه مدنی، توسعه پایدار و دموکراسی
تجربه بسیاری از کشورها نشان داده است که توسعه اقتصادی، عدالت اجتماعی و دموکراسی بدون نقشآفرینی فعال جامعه مدنی پایدار نمیماند. نهادهای مدنی میتوانند:
- امکان مشارکت واقعی مردم در تعیین سرنوشت خود را فراهم کنند؛
- مطالبهگر شفافیت و ابزار مهار فساد باشند؛
- از حقوق گروههای آسیبپذیر و بهحاشیهراندهشده دفاع کنند؛
- اعتماد اجتماعی، همبستگی و سرمایه اجتماعی را تقویت نمایند.
سازمانهای زنان نیز با تمرکز بر توانمندسازی، آموزش حقوقی و اجتماعی و مطالبه اصلاحات ساختاری، از مؤثرترین بازیگران جامعه مدنی در مسیر توسعه پایدار به شمار میروند.
چالشها و الزامات تقویت نهادهای مدنی
با وجود نقش کلیدی جامعه مدنی، ایفای مؤثر این نقش مستلزم فراهم بودن شرایط قانونی، سیاسی و نهادی مناسب است. محدودیتهای حقوقی، فشارهای سیاسی، کمبود منابع مالی، نادیدهگرفتن صدای زنان و نبود سازوکارهای شفاف مشارکت، از مهمترین موانعی هستند که کارآمدی نهادهای مدنی را تضعیف میکنند.
ایجاد فضای امن، مستقل و حمایتگر برای فعالیت سازمانهای مدنی—بهویژه سازمانهای زنان—شرط لازم برای تقویت حکمرانی خوب است.
جمعبندی
نهادهای مدنی، و بهطور خاص سازمانهای زنان، ستونهای اصلی حکمرانی خوب و توسعه پایدار محسوب میشوند. تقویت این نهادها به معنای افزایش ظرفیت جامعه برای نظارت، مشارکت و ایجاد تغییرات مثبت است. حمایت از جامعه مدنی، نه هزینه، بلکه سرمایهگذاری راهبردی برای آیندهای شفافتر، عادلانهتر و دموکراتیکتر است.
منبع: https://journals.uhd.edu.iq/index.php/juhd/article/view/491