مهدی افتخاری*
احساس امنیت در تمامی ابعاد و گستره آن، از دیرباز به عنوان یکی از اساسی‌ترین نیازهای بشری بوده است. در کنار این، شیوع پدیده‌های مجرمانه و رفتارهای خلاف موازین گروهی، شرایطی را رقم زده تا افراد برای مهار و ارائه پاسخ مناسب به آن بیش از پیش منتظر واکنش نظام عدالت کیفری و به عبارت جامع‌تر، قوای حاکمیتی نباشند، بلکه خود با اتکا به ظرفیت‌های مختلف و مطلوبی که دارا هستند، در پی تحقق امنیتی پایدار و جامعه‌ای ایمن و عاری از انحراف برآیند.
همچنین، در حکومت دینی، مردم در تشکیل حکومت قانون‌گذاری، سیاست‌گذاری و اجرای قوانین نقشی جدی و فعال دارند؛ به عنوان نمونه مردم به صورت مستقیم در انتخاب نمایندگان خبرگان رهبری، نمایندگان مجلس، رئیس‌جمهور و اعضای شورای شهر و در انتخاب رهبر و اعضای هیأت دولت دخالت غیرمستقیم دارند. اما نمودار بارز مداخله و مشارکت مردم در امور اجتماعی را باید در تشکیل گروه‌های منسجم، هدفدار و خودجوش جست‌وجو کرد که در کشور ما به سازمان مردم‌نهاد (سمن) و در زبان انگلیسی به Non-governmental Organization یا همان NGOمعروف هستند. سازمان‌های مردم‌نهاد- به عنوان سازمان‌های غیردولتی، غیرانتفاعی و غیرسیاسی و به مثابه زیرسیستم- در کلان اجتماع و در مهندسی جامعه نقش بسیار مهمی دارند. در کشورهای پیشرفته به استثنای مسائل مرتبط با جنگ، دیپلماسی بین‌المللی، همه امور مدیریت ازجمله اقدامات مرتبط با درمان، تحصیل و مدیریت شهری برعهده همین سازمان‌های غیردولتی است. با عنایت به ماده ١٩ آیین‌نامه سازمان‌های مردم‌نهاد، مصوب ٨/٥/٨٤ هیأت دولت، این نهادها رفته‌رفته جای خود را در میان مردم و مسئولان باز کرده و حوزه فعالیت این سازمان‌ها بسیار گسترده‌تر شده است چنانکه در کشور تعداد کثیری سمن فعال در حوزه‌های مختلف وجود دارد.
یکی از راهکارهای مناسب برای عملیاتی‌کردن نام‌گذاری مقام معظم رهبری در سال جاری، با عنوان «دولت و ملت، همدلی و هم‌زبانی» حضور و رونق سازمان‌های مردم‌نهاد در نقش‌های اجتماعی است. به‌عبارت‌دیگر، نقش‌آفرینی سمن‌ها در مسائل اجتماعی و فرهنگی جامعه، ازجمله مداخله در رفع آسیب‌های اجتماعی مانند طلاق، اعتیاد، بالارفتن سن ازدواج، مسلک‌های انحرافی و مفاسد اقتصادی و ... بسیار مؤثر بوده و در صورت جامعیت و ارتقای عملکرد آنها می‌توان تهدید‌ها را به فرصت تبدیل کرد. همچنین از ظرفیت سمن‌ها می‌توان برای بهبود مسائل اجتماعی و پایین‌آوردن آمار ورودی پرونده‌های قضائی به محاکم استفاده کرد. فرمان تاریخی حضرت امام خمینی (ره) درباره تشکیل بسیج در پنجم آذر ماه ١٣٥٨ به عنوان یک سازمان مردم‌نهاد مصداق بارز این مهم است که دربردارنده آثار مبارک و ارزنده‌ای برای جامعه اسلامی بوده است. حال، امید است تا با اتخاذ تدابیر مناسب، تدوین برنامه‌های حمایتی مؤثر و مفید و تلاش برای هم‌پوشانی فعالیت‌های در حال اجرا، مسیر جدیدی برای استفاده مطلوب از ظرفیت مردمی جامعه و به‌ویژه سازمان‌های مردم‌نهاد ایجاد شود تا در پرتو آن همه آحاد جامعه از تحقق امنیت پایدار و سلامت اجتماعی بهره‌مند شویم و مسیر ترقی و پیشرفت را با سرعت بیشتری طی کنیم.
*مدیرکل پیشگیری‌های مردمی و مشارکت‌های مدنی قوه قضائیه
منبع: شرق