نویسنده: سيدحميد جمال‌الديني*
هشتم می در تقویم جهانی، روز جهانی صلیب سرخ نامیده شده است. امسال این روز با شعار «Everywhere For Everyone» نامیده شده که مصداق ایرانی آن مصرع «بنی‌آدم اعضای یک پیکرند» از شاعر بلندآوازه ایرانی، سعدی، است. سرچشمه شکل‌گیری نهضت بین‌المللی صلیب سرخ و هلال‌احمر به سال ١٨٥٩ و شمال ایتالیا برمی‌گردد. در آن سال، این کشور شاهد صحنه خونینی از جنگ میان قوای اتریش و متحدان فرانسوی و ساردنی بود و جمعا حدود ٥٠ هزار نفر در این جنگ جان خود را از دست دادند. جوانی سوئیسی به نام «هانری دونان» در این جنگ (سولفورینو)، مردم محلي را متشكل کرد تا زخم‌هاى سربازان را التیام دهند و غذا و آسايش آنان را فراهم کنند. وی در سال ١٨٦٢ براساس مشاهدات عینی خود از این جنگ، کتاب خاطراتی منتشر کرد و در پایان این کتاب خواستار تشکیل جمعیت‌های امدادی داوطلب برای کمک به آسیب‌دیدگان این‌گونه حوادث شد. یک سال بعد یعنی سال ١٨٦٣ اولین تشکیلات پیشنهادی دونان در ژنو تشکیل شد و در آن ١٦ کشور در کنفرانسی بین‌المللی، اولین کمیته دائمی بین‌المللی برای کمک به مجروحان جنگی را تشکیل دادند که این کمیته بعدها به کمیته بین‌المللی صلیب سرخ، تغییر نام یافت. هلال‌احمر ایران با ٩٤ سال سابقه، برای نخستین‌بار در سال ١٣٠١ تأسیس و در ابتدا نشان شیروخورشید سرخ برای آن انتخاب شد و علامت شیروخورشید در کنفرانس ژنو سال ١٩٢٩ به عنوان نشان سوم مورد حمایت بین‌المللی، تصویب شد. پس از پیروزی انقلاب اسلامی و در سال ١٣٥٩ دولت ایران در نامه‌ای به دولت سوئیس (دفتر مرکزی فدراسیون بین‌المللی جمعیت‌های صلیب سرخ و هلال‌احمر)، خواستار تغییر نشان شیروخورشید به هلال‌احمر شد و به‌این‌ترتیب جمعیت ملی هلال‌احمر جمهوری اسلامی ایران با نام جدید شکل گرفت. در نگاه اول و دید عامه مردم موضوع امدادرسانی در حوادث و بلایا و تسکین آلام بشری در بحران‌ها، جزء اولویت‌ها و مأموریت اصلی جمعیت‌های ملی محسوب می‌شود؛ اما حوزه اصلی فعالیت جمعیت‌های ملی صلیب سرخ و هلال‌احمر را می‌توان ترویج ارزش‌های انسانی، کاهش ریسک سوانح، آمادگی و پاسخ‌گویی به بلایا و ارتقای سلامت و بهداشت جامعه در یک راستا دانست؛ اما در واقع آنچه امروز به عنوان سرمایه اصلی و میزان قدرت یک جمعیت ملی مد نظر قرار می‌گیرد میزان استفاده از ظرفیت‌های داوطلبانه در جامعه خود و افزایش مشارکت‌های اجتماعی در جهت توسعه آموزش‌های همگانی برای مقابله با حوادث ازیک‌سو و بهره‌مندی از این ظرفیت در فعالیت‌های عام‌المنفعه از سوي ديگر است. به‌واقع جمعیت‌های ملی با جلب اعتماد مردم و فراهم‌آوردن زمینه مشارکت آنان در قالب شبکه‌های داوطلبی، سرمایه عظیم نمادین و اجتماعی به وجود می‌آورند.
ازسوی‌دیگر ایجاد وجدان جمعي توسط جمعیت به عنوان بزرگ‌ترین نهاد خیریه و عام‌المنفعه کشور نیز شکلی دیگر از سرمايه اجتماعي است که اعتماد متقابل، شاخص مهم این وجدان جمعي خواهد بود که اعتماد مردم به این نهاد بستری را فراهم می‌کند. اگر جمعیتی بتواند در جذب این سرمایه اجتماعی و بهره‌وری از آن به‌ویژه در گروه‌های تأثیرگذار و آموزش‌پذیر مانند نوجوانان و جوانان گام بردارد، می‌تواند در آینده نسبت به تغییر نگرش افراد در جامعه از همان بسترهای فراهم‌شده براساس اعتماد امیدوارتر باشد. دراین‌میان صداقت، اداي تعهدات و ارتباطات دوجانبه از معیارهای مهمی هستند که می‌توانند به توسعه این سرمایه اجتماعی کمک کنند چراکه این توسعه مي‌تواند موجب پايين‌آمدن درخور توجه سطح هزينه‌هاي اداره جامعه و نيز سایر هزينه‌هاي عملياتي دولت شود. این موضوع زمانی اهمیت دوچندان می‌گیرد که هلال‌احمر را به عنوان یکی از بازوهای پرتوان دولت‌ها در امور مختلف خصوصا در توسعه آموزش‌های همگانی برای ایجاد جامعه‌ای تاب‌آور و ایمن و جذب مشارکت‌های مردمی بدانیم چراکه در یک نگاه کلی جمعیت‌های ملی، توسعه ظرفيت‌هاي بالقوه در سطح محلی در تمامی کشورهای جهان، كمك به كسانى که بيشتر نيازمند هستند و افزایش تاب‌آوری جوامع در برابر بلایا را براساس آموزش همگانی، کار داوطلبانه و مشارکت فعالانه جزء آرمان‌های خود می‌دانند. داوطلب‌محوری، اولویت اصلی فعالیت‌های هلال‌احمر است. بهره‌مندی از پتانسیل و توانمندی‌های بیش از دو میلیون جوان و داوطلب از مزیت‌های مهم موجود در جمعیت است که به عنوان بزرگ‌ترین شبکه داوطلبی کشور می‌تواند همواره بازوی توانمندی برای دولت در همه زمینه‌ها به‌ویژه کاهش آسیب‌های اجتماعی و افزایش ظرفیت‌های اجتماعی براساس آموزش‌هایی که به‌صورت مستمر و مداوم به جامعه هدف تزریق می‌شود، باشد؛ ازسوی‌دیگر هلال‌احمر جمعیتی توانمند و غیرسیاسی شناخته شده است که در عرصه بین‌الملل، به عنوان بازوی دولت در ترویج و گسترش فرهنگ صلح و بشردوستی فعالیت می‌کند.
*معاون آموزش، پژوهش و فناوري جمعيت هلال‌احمر
منبع: شرق