نخستین کنفرانس «کار داوطلبانه و سازمان‌های مردم‌نهاد» به همت «شبکه ملی موسسات نیکوکاری و خیریه» در تاریخ ١٣ آذرماه ٩٦ برگزار خواهد شد. «آراسب احمدیان» مدیرعامل موسسه محک، دبیر این کنفرانس است. در یک روز سردِ پاییزی، در دفتر محل کارشان در محک، با او درباره فعالیت داوطلبانه، جایگاه آن در ایران و جهان و نیز پیرامون محورها و موضوعات اصلی کنفرانس به گفت‌وگو نشستیم.
کوچکترین داوطلب محک چندساله بوده است؟
طبق قوانین کلمه داوطلب را به فردی اطلاق می‌کنیم که به سن قانونی یعنی ١٨سال رسیده باشد و ما داشتیم داوطلبانی را که مشتاقانه منتظر ماندند تا به سن قانونی برسند و کار داوطلبانه خود را آغاز کنند.
آقای دکتر خودتان هم در اوایل جوانی تجربه انجام فعالیت‌های داوطلبانه داشتید؟
بله. من فعالیت داوطلبانه‌ام را در سال ١٣٧٤ با موسسه محک شروع کردم و تا سال ١٣٨٢ این فعالیت به صورت داوطلبانه با موسسه محک ادامه داشت و بعد از آن در واقع فعالیت موظفم را در همین موسسه آغاز کردم. انگیزه من برای این کار، برمی‌گشت به سابقه بیماری که خود من در دوران کودکی داشتم و همیشه به این فکر می‌کردم که دوست دارم به موسسه‌ای که در رابطه با کودکان مبتلا به بیماری فعالیت می‌کند، کمک کنم.
یعنی ٨سال کار داوطلبانه دایم؟
نمی‌شود گفت به‌طور دایم. من کارهای معمول زندگی خودم را انجام می‌دادم و به موازاتش، مسِئولیت‌های مختلفی در محک به عهده می‌گرفتم که بعضا خیلی هم جدی و سنگین بود.
از انگیزه خودتان گفتید، اما در یک نگاه کلی‌تر، به نظر شما کار داوطلبانه با چه انگیزه‌هایی ممکن است انجام شود؟
انگیزه کار داوطلبانه، طیفی است از انجام یک کار مفید و پذیرفتن یک نقش اجتماعی تا شاید گرفتن امتیازاتی برای پیشرفت در جامعه؛ که به نظر من همه این انگیزه‌ها محترم است و باید به آن توجه کرد و تقویت شود.
آیا کار داوطلبانه می‌تواند منجر به تحقق عدالت اجتماعی شود؟ اصولا آیا می‌توان از این منظر به آن نگاه کرد؟
نمی‌دانم می‌توانم بگویم که کار داوطلبانه مستقیما به عدالت اجتماعی منجر می‌شود یا نه. ولی می‌توانم بگویم کار داوطلبانه به بهره‌برداری از سرمایه‌های اجتماعی منجر می‌شود. ظرفیتی در جامعه ما وجود دارد به نام ظرفیت کار داوطلبانه که جزو مهمی از سرمایه‌های کشور است و این ظرفیت اگر فعال شود، قادر خواهد بود بخش قابل توجهی از مشکلات کشور ما را که بنگاه‌های اقتصادی به هر دلیلی به آن نمی‌پردازند را حل کند.
در موسسه محک، حضور داوطلبان تا چه اندازه تاثیرگذار است؟
بسیار زیاد. برخی از فعالیت‌های ما کاملا متکی به نیروی داوطلب‌مان است. مثل فعالیت‌های مددکاری، ارتباط با کودکانمان مثل فعالیت‌های مرتبط به اتاق بازی و همین‌طور بخش قابل توجهی از فعالیت‌های تخصصی‌مان در بخش‌های دیگر، مانند بخش‌های پزشکی، روابط عمومی، جلب مشارکت و برگزاری بازارها.
از یک نیروی داوطلب تا چه اندازه می‌توان انتظار تعهد و پایبندی داشت؟
ما بیشتر سعی می‌کنیم میزان وقت و انرژی و اندازه مسِئولیتی که هر داوطلب می‌تواند بپذیرد، در بدو امر به طریق صحیحی از پرسشنامه‌هایمان شناسایی کنیم و دقیقا وظایفی را به فرد تخصیص دهیم که در محدوده و چارچوب علاقه و توانایی‌اش باشد. ما فردی را داریم که سال‌هاست در یک بیمارستان هفته‌ای ٥روز به‌عنوان مددکار داوطلب محک کار می‌کند و فرد دیگری که آزادی عملش فقط به اندازه دو تا چهارساعت در هفته است و هر دونفر در میزان مشخصی از زمان که تعیین کرده‌اند، متعهدانه عمل می‌کنند. تخصیص مناسب تا حد زیادی باعث مسئولیت‌پذیری و تعهد داوطلبان را به دنبال خواهد داشت.
جایگاه کار داوطلبانه را در جامعه امروز ما چگونه می‌بینید؟
فکر می‌کنم یک عنصر بسیار ضروری و حیاتی است. کوفی عنان دبیرکل سابقِ سازمان ملل در ورود به هزاره سوم، جهان را حاصل بر هم‌کنش سه نیرو تصویر کرد؛ سازمان‌های دولتی به‌عنوان بازیگران عرصه قوانین و بنگاه‌های اقتصادی به‌عنوان بازیگران عرصه اقتصاد و تجارت و همین‌طور سازمان‌های مردم‌نهاد به‌عنوان بازیگران جامعه مدنی، در بین این سه نوع سازمان، ماهیت کار داوطلبانه عموما با ماهیت سازمان‌های مردم‌نهاد و جامعه مدنی همراه است. حتی دولت‌ها هم وقتی درگیر حوادثی مثل همین زلزله اخیر در کرمانشاه می‌شوند، ترجیح می‌دهند در حوزه امدادرسانی از ظرفیت سازمان‌های مردم‌نهاد در مدیریت بحران کمک بگیرند. اهمیت کار داوطلبانه در دنیا روزبه‌روز بیشتر آشکار می‌شود. در کشورهای توسعه‌یافته، حضور در کارهای داوطلبانه به‌عنوان یک ارزش مطرح است و به‌عنوان یک ارزش روی آن سرمایه‌گذاری می‌شود و جامعه و خود مردم به‌عنوان یک ارزش آن را پشتیبانی می‌کنند. در این جوامع وقتی شما بعد از فارغ‌التحصیلی از دانشگاه می‌خواهید وارد بازار کار شوید، این موضوع که سابقه انجام کار داوطلبانه داشته باشید، یک امتیاز و عامل مهم در استخدام‌تان است و این تصور وجود دارد فردی که به‌عنوان داوطلب در یک سازمان مردم‌نهاد کار کرده، واجد ظرفیت‌های اجتماعی ممتازی مثل مسئولیت‌پذیری است که در بهبود و ارتقای هر بیزینسی، امری تاثیرگذار محسوب می‌شود. حدی از توسعه‌یافتگی باید در فرد وجود داشته باشد که خودش را در معرض قبول و انجام مسئولیتی در قبال جامعه قرار می‌دهد بدون این‌که پولی را در ازای آن دریافت کند. این بدون شک یک امتیاز و قابلیت ویژه است و مدنظر کارفرمایان قرار می‌گیرد. به همین دلیل هم در کنفرانس «کار داوطلبانه و سازمان‌های مردم‌نهاد» که سیزدهم آذرماه سال‌جاری توسط شبکه ملی موسسات نیکوکاری و خیریه برگزار می‌شود، کار داوطلبانه در سه‌بُعد مورد بررسی قرار می‌گیرد. یکی در سطح ملی و تاثیرگذاری بر ظرفیت‌های کشور، دیگری در بعد سازمان‌ها و یکی هم در بعد خود فرد داوطلب. در این کنفرانس به کار داوطلبانه، چالش‌ها و موانع پیش‌رویِ آن توجه می‌شود.
درباره برگزارکننده کنفرانس، شبکه ملی موسسات نیکوکاری و خیریه کمی بیشتر توضیح دهید.
امروز با گسترش سازمان‌های مردم‌نهاد، لزوم تشکیل این نوع شبکه‌ها، برای هماهنگی و افزایش سطح تاثیرگذاری نهادهای مدنی، بیش از پیش احساس می‌شود و البته به تدریج باید به سمت تأسیس شبکه‌های تخصصی هم برویم. در هر صورت، شبکه ملی موسسات نیکوکاری و خیریه، تجربه جدیدی برای همه ١٣٠ نهاد عضو است و طبیعتا همه ابعاد آن برای ما شناخته‌شده نیست و شاید درحال تمرین ابتدایی هستیم برای توانمندترشدن فعالیت‌های مدنی در کشورمان. این تجربه در بنگاه‌های اقتصادی ما وجود دارد. نهاد‌هایی مثل اتاق بازرگانی و انجمن‌های صنفی، حتی در بُعد انجمن‌های علمی هم تجربه شده است، ولی در مورد سازمان‌های مردم‌نهاد اولین حرکات است و برگزاری کنفرانس کار داوطلبانه هم قدم موثری است برای معرفی هرچه بهتر ظرفیت‌های شبکه.
به نظر شما به‌عنوان دبیر کنفرانس «کار داوطلبانه و سازمان‌های مردم‌نهاد»، برگزاری این قبیل نشست‌ها و گفت‌وگوهای تخصصی در حوزه کار داوطلبانه، تا چه حدی می‌تواند فرهنگ عمومی را تحت‌تأثیر قرار دهد و گرایش به فعالیت داوطلبانه ایجاد کند؟
طبیعتا چنین همایشی شروع یک راه و آغاز یک گفتمان است و باید ادامه پیدا کند. آنچه که امروز شاید در ایران وجود ندارد، یک شبکه قوی و فراگیر از تمام سازمان‌های مردم‌نهاد است. چنین شبکه‌ای می‌تواند فرهنگ عمومی را عمیق‌تر تحت‌تأثیر قرار دهد. ما امیدواریم این همایش که با حضور اغلب بازیگران اصلی و عوامل تاثیرگذار در حوزه فعالیت‌های مدنی برگزار می‌شود، ماهیت کار داوطلبانه را روشن‌تر سازد و این موضوع، تدریجا زمینه‌سازِ توسعه فرهنگ داوطلبی شود. رفعِ ابهام در شناختِ انگیزه‌های کار داوطلبانه، نیازمند پژوهش‌ها و بررسی‌های تخصصی زیادی است؛ کنفرانس شبکه در همین راستا، فتح باب مناسبی است. در شکل سیستماتیک، مسائلی که در کنفرانس مطرح می‌شود، موضوعات جدیدی است ولی نه در شکل سنتی، زیرا به شکل سنتی، خوشبختانه از سال‌ها پیش فرهنگ کار عام‌المنفعه در کشور ما وجود داشته اما در جامعه‌ای که درحال گذار است، از یک جامعه سنتی به یک جامعه صنعتی و مدرن، بسیاری از نقش‌ها تغییر می‌کند و الگوها و نگرش‌های جدید نیز باید مدنظر قرار گیرد.
بهترین لحظه‌ای که در محک داشتید چی بوده؟
جواب‌دادن به این سوال بسیار سخت است و فقط می‌توانم بگویم در تمام این سال‌ها که هم به صورت داوطلبانه در محک فعالیت کردم و هم به صورت موظف، به آن مفتخر بودم. همه ما که در این مجموعه کار می‌کردیم، به صورت یک تیم بزرگ بودیم و باعث بالارفتن ظرفیت اجتماعی بود و معتقدم حتی اگر یکی از اجزای این سیستم هم نبود، نمی‌توانست فعال شود و به موفقیت دست یابد و حامی کودکان بی‌شماری باشد.
منبع: شهروند