چرا زنان جذب تشکل‏های غیر دولتی می‏شوند؟

زنان- تشکل های غیردولتی

نویسنده: محبوبه‏ عباسقلی‏
 
 
همیشه این سوال در جامعه مطرح است كه چرا زنان بیش از مردان جذب تشكل‏های داوطلبانه می‏شوند؟ پاسخ این است:
از یك سو به دلیل محدودیت عرصع مشاركت و از سوی دیگر به دلیل عدم حساسیت هنجارهای فرهنگی و اخلاقی به فعالیت در تشكل‏های داوطلبانه، بویژه آنكه به طور سنتی، تشكل‏های داوطلبانه در ایران معادل موسسه‏های عام‏المنفعه زنان، نوعی فعالیت تشریفاتی، مردم دوستانه و گاه عوام فریبانه و در نهایت نوعی سرگرمی اجتماعی براین گذران اوقات زنان به حساب می‏آمده است.
 
مشاركت در تشكل‏های داوطلبانه به دلیل فوق، مسیری امن برای زنان فعال به حساب می‏آمده است. زیرا مقاومت جامعه مرد سالار در برابر آن مقاومت حداقلی بوده است. به طور كلی ساختار سنتی جامعه ایران امكان دسترسی و كنترل زنان را به منابع، منافع و فرصت زندگی مدنی محدود ساخته است. روش‏های اصلاحی نیز تلاش‏های اصلی خود را بیشتر بر مبنای ایجاد زمینه‏هایی جهت دسترسی زنان به منابع و فرصت‏ها قرار داده است. در چنین شرایطی زنان بیشتر از اینكه در گروه‏های تصمیم‏ساز و تاثیرگذار اجتماعی، فعال باشند به حاشیه‏نشین‏ها مبدل می‏شوند.اجتماع سازمان یافته زنان در تشكل‏های داوطلبانه این امكان را به زنان می‏دهد تا ضمن دسترسی آسان به امكانات و فرصت‏ها از طریق تاثیرگذاری در تغییر ساختارهای اجتماعی، به میزان قابل توجهی از كنترل منافع، منابع و فرصت‏های زندگی مدنی دست پیدا كنند.
منزلت اجتماعی، قدرت، ثروت و اطلاعات چهار عنصر تعیین كننده در قلمرو مشاركت فعال به حساب می‏آید. اما از آمارهای رسمی كشور می‏توان میزان مردانه بودن هر چهار قلمرو را به راحتی تخمین زد. زنان چگونه می‏توانند زمینه ورود خود را به قلمروهای چهارگانه آسان سازند؟
تشكل سازمان‏های غیردولتی، امن‏ترین و بی‏دردسرترین مسیر كسب منزلت اجتماعی، قدرت و اطلاعات است. طبیعی است كه جذب منابع مالی(ثروت) نیز در سایه ایجاد آن سه قلمرو دیگر، فراهم خواهد شد.
دولت‏ها نیز مشتاق ورود زنان به تشكل‏های داوطلبانه هستند. در دولت‏های فراگیر قبل و پس از اسلام، با توجه به ساخت فئودالی و قبیله‏ای قدرت، مشاركت‏های مردمی با بی‏اعتمادی دو جانبه روبرو بود و در چارچوب خیر اجتماعی از طریق ارایه خدمات رفاهی محدود مانده بود. بنابراین دولت‏ها هیچ نقشی مستقیمی در روند مشاركت مردمی نداشتند.
با ورود به دوران مشروطه، زنان به تدریج از طریق مشاركت‏های دواطلبانه آموزشی و فرهنگی نظیر مدرسه‏سازی و آموزش و پرورش دختران، به نحوی دولت معاصر را به چالش دعوت كردند. با نهادینه شدن ساختارهای حكومتی سلطنتی در عصر پهلوی، پهلوی‏ها مشاركت زنان در تشكل‏های داوطلبانه را با در نظر داشتن نوعی تهدید بالقوه، مبدل به سازمان زنان یا تشكیلات مشابه آن ساختند. از این پس سیاست حكومت در برابر سازمان‏های غیر دولتی زنان جنبه ویترینی پیدا كرد.
پس از انقلاب با ورود به دوران سازندگی، رویكرد رفاهی توسعه از یك سو و سیاست خارجی از دیگر سو، مهمترین عوامل حمایت كننده دولت از سازمان‏های غیردولتی زنان بود. لزوم پاسخگویی به تهدیدهای دیپلماتیك جهانی در حوزه حقوق بشر و مشاركت زنان در ایران، باعث شد كه سازمان‏های غیردولتی زنان به صورت سفیران غیررسمی با ایفای نقش‏های تبلیغاتی، مورد حمایت قرار گیرند. از دیگر سو با گسترش سیاست خارجی، حضور فن گرایان و كارشناسان رده بالای دولتی در كنفرانس‏های بین‏المللی، جای خالی سازمان‏های غیردولتی و بویژه زنان را مرتباً به دولت گوشزد كرد.
این موضوع به علاوه سیاست‏های رفاهی با هدف محرومیت زدایی از بخش آسیب‏پذیر جامعه - كه مهمترین آنها را زنان تشكیل می‏دادند - همزمان موجب شد كه دولت با گسترش سازمان‏های غیردولتی تخصصی و تعاونی‏های زنان گام‏های موثری به سوی زمینه‏سازی جهت تشكیل سازمان‏های غیردولتی تخصصی و مدرن زنان بردارد.
● روند جنسیت‏پذیری سازمان‏های غیردولتی در ایران
سازمان‏های غیر دولتی از دوران مشروطه بدین سو با حضور فعال زنان طبقه اعیان و متوسط شهری در تشكل‏های آموزشی، رنگ جنسیتی به خود گرفت. زنان كه در نهضت مشروطه و بویژه در مبارزات خیابانی شهرهای بزرگ سهم بسزایی داشتند، پس از نهادینه شدن سازمان سیاسی حكومت به حاشیه رانده شدند اما تجربه مشاركت در نهضت مشروطه موجب شد تا زنان تحصیلكرده كه عموماً از طبقه اعیان و نخبگان فرنگ رفته بودند، به خانه‏ها عقب‏نشینی نكنند و به تغییر ساختار اجتماعی موجود از طریق فرهنگ سازی بپردازند. اكثر زنان فعال در تشكل‏هایی كه ساخت و تاسیس مدارس دختران و آموزش با شیوه مدرن را سرلوحه مأموریت خود قرار داده بودند، اجتماع كردند و نیز به انتشار مطبوعات ویژه زنان پرداختند.
مروری به تاریخ مشروطه نشان می‏دهد كه چگونه تشكل‏های داوطلبانه مدرن سرآغاز خود را مدیون حضور زنان هستند. از آن پس تا اواخر دوران پهلوی، فعالیت در سازمان‏های خیریه‏ای و اجتماعی عام‏المنفعه، با وجود تحریف در منابع و رسالت سازمانی، جنسیت زنانه به خود گرفت. در بدو انقلاب، مشاركت توده‏ای زنان كه تمام طبقات و گروه‏های اجتماعی و سیاسی مخالف پهلوی را در بر می‏گرفت موجب هویت‏یابی بخش عظیمی از زنان حاشیه‏نشین در بخش سنتی و مذهبی كشور شد. هر چند كه تاریخ مشروطه، دیگر بار پس از نهادینه شدن انقلاب در دستگاه‏های دولتی تكرار شد و زنان را به خانه‏نشینی هدایت كرد اما این بار نیز خواسته‏های برخاسته از هویت‏یابی بدنه سنتی و مذهبی جامعه، موجب شد كه زنان فعال انقلابی با انگیزه احقاق حقوق و تكالیف خود در متون دینی، هیئت‏ها، محافل، انجمن‏ها و تشكیلات ریز و درشت مذهبی - انقلابی را به را اندازند و تولد مجدد سازمان‏های غیردولتی را از طریق تشكل‏های ایدئولوژیك موجب شوند.
با گذشت چند سال گروه دیگری از زنان فعال انقلابی مجال حضور در سومین كنفرانس جهانی زن در نایروبی(۱۹۸۵) را یافتند و با الهام از تجربه جهانی زنان پس از بازگشت، اولین هسته‏های سازمان‏های غیردولتی مدرن را بنا نهادند. بیش از ۱۰۰ تن از اعضای سازمان‏های غیردولتی زنان طی یك سال حضور در كارگاه‏های ظرفیت سازی و آگاه سازی جنسیتی و آنگاه سفر به «خویدا»(در چین) شاهد غنی‏ترین بسیج اجتماعی زنان جهان بودند. نخستین علایم رشد سازمانی این گروه پس از بازگشت از چین، تشكیل اولین شبكه سازمان‏های غیردولتی در تاریخ تشكل‏های داوطلبانه ایران است.
در جامعه امروز ایران نیز پیشتازی زنان در روند تكامل رشد سازمانی، در جریان است، بویژه در پیشبرد پروژه «توانمندسازی» سازمان‏های غیردولتی.
با وجود اینكه «توانمندسازی» برنامه‏ای فراگیر برای همه گروه‏های اجتماعی موجود در جامعه مدنی است، اما این زنن هستند كه چه در بخش‏های دولتی و چه در حوزه غیردولتی و دانشگاهی، این فرصت را ربوده و اولین تجربه‏های ذی قیمت پروژه‏های توانمند سازی را از آن خود می‏سازند. البته باید در نظر داشت كه جامعه ایران، جامعه‏ای در حال گذرا است، گذرا از وضع موجود به وضع مطلوب، فراز و نشیب‏ها و هزینه‏های بی‏شمار دارد.
در این میان جامعه فعال زنان، چونان خط شكنانی خستگی‏ناپذیر در عرصه مشاركت مدنی، در معرض آسیب و آزمون و خطاهای بی شماری قرار دارند. بی تردید شایسته است هر گونه نقد و بررسی در فرآیند مشاركت و پیشتازی زنان در عرصه سازمان‏های غیردولتی منصفانه و با در نظر داشتن چنین وضعیتی صورت پذیرد.
● در حاشیه:
چندی است كه موضوع «سازمان‏های غیر دولتی» به یكی از موضوعات مهم و بحث برانگیز تبدیل شده است. از سازمان ملل و بنیادهای بین‏المللی گرفته تا نهادهای دولتی و غیر دولتی و نخبگان، بر اهمیت توجه به این موضوع - یا به دلیل ظرفیت‏ها و آثار منحصر به فرد آن‏ها و یا به دلیل مخاطراتی كه برای امنیت ملی كشورها و موقعیت فرهنگی، اجتماعی و سیاسی آنان ایجاد می‏كنند - پای می‏فشارند. در كشور ما در برنامه سوم و چهارم توسعه، به حمایت از این سازمان‏ها توجه شده است و سالیانه میلیاردها تومان بطور مستقیم صرف تشكیل و تقویت این سازمان‏ها می‏شود.
افزون بر آن، بخشی از حمایت‏ها نیز از ردیف‏هایی دیگر، چون حمایت از IT و حمایت از طرح‏های پژوهشی نصیب سازمان‏های غیر دولتی می‏شود.
قرائن از این واقعیت حكایت دارد كه لازم است به برخی از این سازمان‏ها به چشم گروه‏هایی ارزشمند، پرتوان و در خدمت اهداف نظام اسلامی و مصلحت عمومی جامعه نگریست و آن‏ها را مستحق حمایت دانست، برخی دیگر را با سیاست‏هایی، به مسیر سازندگی هدایت كرد و تعدادی را نیز در زمره پیام‏آوران فرهنگ الحادی و ادبیات لیبرالیستی غرب و یا حتی عوامل سیاسی نظام سرمایه داری دانست. نبود سیاست‏های مشخص در جمهوری اسلامی، در برابر سازمان‏های غیر دولتی، هم به از دست دادن فرصت‏های استفاده بهینه از نیروهای مردمی در قالب این تشكل‏ها می‏انجامد و هم به حمایت‏های بی‏جا و توجیه‏ناپذیر از عوامل تحقیر فرهنگ دینی و ملی.
نویسنده كارآمدهای سازمان‏های غیردولتی را صرفاً از نگاه منافع زنان نگریسته و به آثار و نتایج و كارآمدی‏های این سازمان‏ها در راستای منافع عمومی بویژه منافع جامعه‏ی اسلامی توجه نكرده است در حالی كه واقعیت آن است كه بسیاری از زنان مسلمان جامعه با انگیزه‏های فراجنسیتی و فراقشری، اقدام به تأسیس سازمان‏های غیردولتی می‏نمایند.
اگر سازمان‏های غیردولتی با اهداف درست تأسیس شوند، كارآیی‏های بسیاری، به‏ویژه در رابطه با نظام اسلامی خواهند داشت؛ از جمله:
۱) می‏توانند در تبیین و تبلیغ مفاهیم دینی و ایجاد جریان‏های علمی و فرهنگی فعال باشند. گروه‏های نخبه و نظریه‏پرداز، در جریان تولید دانش، فعال می‏شوند و گروه‏های دیگر، در جریان تبدیل مفاهیم به زبان مفاهمه با مخاطبان مختلف، جریان‏سازی علمی و توسعه اطلاعات عمومی فعالیت خواهند كرد.
۲) گروه‏های غیردولتی با انتخاب موضوعات جزئی و با محدود كردن موضوع فعالیت خود، می‏توانند سطح كارشناسی خود را در همان موضوع، به سرعت بالا ببرند و به نهادهای حكومتی (سیاست‏گذاران، طراحان و مجریان) در سطوح مختلف، مشاوره كارشناسی دهند.
۳) با تكثیر بلندگو و ایجاد جریان‏های فرهنگی و اجتماعی، می‏توانند زمینه‏های لازم را برای تحقق اهداف و برنامه‏های نظام اسلامی فراهم و مطالبات عمومی را هدایت كنند و آن‏گاه كه نهادهای دولتی در اجرای وظیفه خود، سهل‏انگاری می‏كنند و یا برخلاف اهداف نظام اسلامی رفتار می‏كنند، با آگاه‏سازی مخاطبان و ارائه تحلیل روزآمد، فشار مطالبات اقشار گوناگون را متوجه نهادهای دولتی سازند.
۴) این سازمان‏ها می‏توانند بازوی نظارتی نظام اسلامی باشند و به‏ویژه بر عملكرد نهادهای دولتی نظارت كنند.
۵) این نهادها از بهترین حلقه‏های اتصال میان مردم و مسؤولان هستند و به نظر می‏رسد كه تكیه بر گروه‏هایی كه بدون انگیزه‏های قدرت‏طلبانه، نقش حلقه اتصال را ایفا كنند، از اتكا بر احزاب سیاسی، كه در كنار نظام اسلامی، كانون‏های قدرت سیاسی تأسیس می‏كنند، كارآمدتر باشد.
۶) در شرایطی كه كشورهای جهان، به سوی جهانی سازی می‏روند، NGOها می‏توانند در حفظ هویت بومی و ملی و ایجاد جریان‏های منطقه‏ای و بین المللی با محوریت دین فعالیت كنند.
ملاحظه دو نكته، حساسیت كار سازمان‏های غیردولتی را آشكارتر می‏سازد:
۱) آن‏كه مقایسه میان سازمانهای غیردولتی، در كشورهای توسعه یافته و در حال توسعه، نشان می‏دهد كه در كشورهای پیشرفته، سازمان‏های غیردولتی خیریه و مددكار اجتماعی، رشد بیش‏تری دارند؛ اما در كشورهای در حال توسعه، برنامه‏ریزی‏ها بیشتر در مسیر توسعه سازمان‏های فرهنگی و اجتماعی است. در كشور ایران، گرچه تا ابتدای سال ۷۶ ۱۳ بسیاری از سازمانهای غیردولتی را سازمان‏های خیریه‏ای تشكیل می‏دادند، اما در چند سال گذشته، رشد سازمان‏های غیر دولتی فرهنگی و اجتماعی، بسیار بیش‏تر شده است.
۲) آن كه رفته رفته ادبیاتی در حال شكل‏گیری است كه عنوان «سازمان غیردولتی»(NGO) به گروه‏هایی كه در چارچوب ادبیات دیكته شده بین المللی و محورهای اعلام شده توسط سازمان ملل فعالیت می‏كنند، اطلاق شود. بنابراین، گروه‏های مردمی، كه در زمینه‏هایی چون ازدواج جوانان، بررسی معضل طلاق و نقد شاخصه‏های جهانی در باره حقوق بشر، حقوق زنان و توسعه فعالیت می‏كنند، گرچه به عنوان سازمانهای غیردولتی ثبت می‏شوند، اما اعتبار لازم را به عنوان سازمان غیر دولتی بدست نمی‏آورند. این مسأله، ناشی از سیاست حمایتی سازمان ملل از سازمان‏های غیردولتی نیز هست. این سازمان، گرچه در نوشته‏ها صرفاً بر نقش مردم و توانمندسازی سازمان‏های غیر دولتی تأكید می‏كند، اما دایره حمایت‏های خود را به گروه‏هایی خاص محدود می‏سازد.
● سازمان‏های غیردولتی و حمایت‏های داخلی‏
موضوع حمایت دولت از سازمان‏های غیردولتی، در ماده ۱۵۸ از برنامه سوم توسعه جای داده شد و در سالیان گذشته، بودجه‏هایی برای حمایت از این سازمان‏ها اختصاص داده می‏شود. این كمك‏ها در قالب كمك هزینه تأسیس سازمان‏های غیردولتی، هزینه برگزاری سمینار، توزیع سخت‏افزار و كمك به طرح‏های تحقیقی انجام می‏شود. هم‏چنین دوره‏هایی آموزشی را با موضوع توانمندسازی سازمان‏های غیردولتی، برگزار می‏كنند. هم‏اكنون بیش از ۳۷۰۰۰ سازمان غیر دولتی ثبت شده‏اند. تعداد سازمان‏های غیردولتی، به اندازه‏ای است كه برخی دهه گذشته را دوران تأسیس سازمان‏های غیردولتی و آینده را مرحله تحكیم و نهادینه‏سازی این سازمان‏ها دانسته‏اند.[۱] ر.ك: سهراب رزاقی، «ظرفیت‏سازی و دوران گذار سازمان‏های غیردولتی»، وقایع اتفاقیه،۹/۳/۸۳ ، ص ۱۰.
ناگفته پیدا است كه بسیاری از این سازمان‏ها را گروه‏های علمی، مذهبی، خیریه و گروه‏های عام‏المنفعه‏ای تشكیل می‏دهند كه بااهداف اسلامی و انسانی تأسیس شده‏اند و نظام اسلامی موظف به حمایت مادی و معنوی از آن‏ها است؛ اما واقعیت به همین جا ختم نمی‏شود. قراین نشان‏گر آن است كه نظام سرمایه داری جهانی، اهداف و برنامه‏های خود را به منظور تأثیرگذاری در سیاست‏ها و برنامه‏های نظام اسلامی و فرهنگ جامعه مدنی در ایران دنبال می‏كند. بالاتر آن كه جمهوری اسلامی ایران به علت پیش گامی در مطرح كردن اندیشه اسلام سیاسی و اصول‏گرایی اسلامی، مهم‏ترین گزینه اصلاحات در طرح امریكایی خاورمیانه بزرگ است.
طرح‏های ظرفیت‏سازی سازمان‏های غیردولتی، در چند سال گذشته، از چند راه پی‏گیری می‏شود: اولین طرح ظرفیت‏سازی، طرحی است كه از سال ۱۳۷۶ در یكی از مراكز توانمندسازی آغاز شده است. این طرح با حمایت مالی شورای جهانی جمعیت، بنیادفورد(امریكا)[۲] بنیادهای فورد، راكفلر و كارنگی از مهم‏ترین بنیادهای بین‏المللی صهیونیستی‏اند كه در زمینه‏های فرهنگی - اجتماعی فعالیت می‏كنند(ر.ك: ادوارد بومن، كنترل فرهنگ(نقش بنیادهای كارنگی، فورد و راكفلر در سیاست خارجی آمریكا)، ترجمه جمیله الیاسی،).، برنامه و توسعه هلند[۳] هلند مهم‏ترین مركز یهودیان تندرو در اروپا است. و[۴] سازمان كمك‏های خارجی امریكا.USA/AID اجرا می‏شود. دومین طرح را گروهی از نمایندگان سازمان‏های غیردولتی و با حمایت مالی دفتر برنامه عمران ملل متحد اجرا می‏كنند. سومین طرح، طرح‏های ظرفیت‏سازی است كه در چند سال اخیر از سوی سازمان‏های دولتی به اجرا درآمده است و سالیانه میلیاردها تومان در این زمینه، هزینه می‏شود.[۵] سهراب رزاقی، «ظرفیت‏سازی و دوران گذرا سازمان‏های غیردولتی»، وقایع اتفاقیه، ۹/۳/۸۳ ، ص ۱۰(با تلخیص).● سازمان‏های غیر دولتی و حمایت‏های بین‏المللی‏
برخی از سازمان‏های غیردولتی، این امكان را دارند كه با حمایت‏های مالی و اعتباری سازمان ملل و بنیادهای بین‏المللی، در كنفرانس‏های منطقه‏ای و جهانی، با عنوان نماینده زن ایرانی شركت كنند، سمینارها و نشست‏ها را با این حمایت‏ها برگزار كنند و مهم‏تر آن كه با عهده‏دار شدن برخی فعالیت‏ها(از سوی نهادهای بین‏المللی) كسب اعتبار و موفقیت به دست آورند. چندی پیش، شش نفر از نمایندگان سازمان‏های غیردولتی دارای گرایش فمینیستی، با حمایت همین نهادها، در اجلاس تایلند شركت كردند و به انتقاد از قوانین جمهوری اسلامی پرداختند. مشاور یونسكو د رامور سازمان‏های غیردولتی در این باره می‏گوید:
«یونسكو بیش از این كه اهرم مادی داشته باشد - كه البته دارد - به سازمان‏های غیردولتی اعتبار می‏دهد؛ مثلاً از یك NGO در همایش دعوت می‏كند و می‏گوید: شما این كارها را انجام دهید. این درگیر كردن كار با NGO گام بزرگ و موثری است»[۶] ر.ك: «حضور زنان از طریق NGO»، حوراء(نشریه داخلی دفتر مطالعات و تحقیقات زنان)، ش ۶، ص ۳۹.
نهادهای بین‏المللی كوشیده‏اند تا از راه‏های گوناگون، به ایجاد جریان‏های منطقه‏ای و بین‏المللی، به منظور تقویت جریان‏های زنانه و گسترش ادبیات «لیبرال فمینیستی»، به‏ویژه در خاورمیانه بپردازند كه در این میان می‏توان به «تشكیل شبكه زنان فارسی زبان» با شركت گروه‏هایی از ایران، افغانستان و تاجیكستان، با حمایت مالی بانك جهانی و مركز امور مشاركت زنان و تشكیل «شبكه زنان عرب زبان»، در خاورمیانه عربی[۷] تشكیل شبكه زنان فارسی زبان»، روزنامه شرق، ۳/۵/۸۳، ص ۱۲.، تشكیل اجلاس منطقه‏ای جامعه اطلاعاتی و سازمان‏های جامعه مدنی در شهریور ۱۳۸۲، با شركت جمعی از نمایندگان سازمان‏های دولتی و غیردولتی ایران و پاكستان،[۸] كنشگران داوطلب، مركز مطالعات و آموزش سازمان‏های جامعه مدنی ایران، ش ۱۴ و ۱۵، ص ۱۲. برگزاری دوره بین‏المللی مطالعات زنان، با حضور نمایندگان سازمان‏های غیردولتی از ایران، افغانستان، پاكستان، سودان، مصر، الجزایر، اردن، تركیه، سوریه، كانادا، كلمبیا و بحرین، از سوی مؤسسه مطالعات و تحقیقات زنان،[۹] همان، ص ۲۱. همایش مبادله علمی میان تشكل‏های ایران و مصر، به همت مؤسسه هم‏یاران غدا و بنیاد آلمانی «فردریش ایبرت»، با حضور اعضای سازمان‏های غیردولتی ایران و مصر، در خرداد ۱۳۸۲ اشاره كرد.[۱۰] همان، ص ۲۱.
نكته مهم آن است كه این حمایت‏ها بیش‏تر متوجه آن دسته از سازمان‏های غیردولتی است كه در زمره گروه‏های سكولار، نواندیش و یا مخالفان نظام اسلامی‏اند.
● نمونه‏های فعالیت‏
چنان كه گفته شد، بسیاری از سازمان‏های غیردولتی، با انگیزه‏های دینی و انسانی تأسیس شده و خدمات شایانی به نظام اسلامی و مردم كرده‏اند. فعالیت‏های فرهنگی در زمینه تبیین شخصیت و حقوق زن در اسلام، تشكیل گروه‏های علمی و مطالعاتی، فعالیت‏های خیریه و عام‏المنفعه(از جمله، حمایت از زنان سالمند و تشكیل گروه‏های امداد) بخشی از این فعالیت‏هااست. در كنار این گروه‏ها، سازمان‏های سكولار و گروه‏های هم‏سو با نهادهای بین‏الملل، به تضعیف آموزه‏های دینی، در نشست‏های دانشگاهی و همایش‏های عمومی، ایجاد گروه‏های مطالعاتی دانشجویی، به‏ویژه در كنار رشته‏های مطالعات زنان، مشاوره دادن به نهادهای دولتی و اعمال فشار بر نظام، از راه‏های تبلیغاتی، در داخل كشور و در كنفرانس‏های بین‏المللی اقدام می‏كنند. موارد زیر، نمونه‏هایی از این فعالیت‏ها هستند:
▪ بیانیه مطالبات زنان، توسط ۷۰ سازمان غیردولتی تنظیم و ارائه گردید. این بیانیه، حاصل مطالبات این گروه‏ها از مجلس هفتم است. ابهام‏زدایی از مفاد قانون اساسی، اصلاح قوانین مدنی، از جمله طلاق، حضانت و ریاست خانواده، كه مشتمل بر نابرابری‏های جنسیتی است، اصلاح حقوق كیفری و قوانینی چون دیه و شهادت، وادار كردن دولت به اصلاح كتاب‏های درسی و حذف كلیشه‏های جنسیتی[۱۱] براساس نظریه فمینیستی، نابرابری‏های موجود بین زن و مرد، ریشه در فرهنگ و آموزش دارد و مهم‏ترین قدم به سوی برابری، اصلاح نگرش‏هایی است كه به روش‏های مختلف، از جمله مقدس داشتن همسری و مادری و إعمال مرزبندی‏های زنانه و مردانه، نقش‏های ثابتی برای زن و مرد به تصویر می‏كشند. بر این اساس، متون و تصاویری كه مرد را نان‏آور و زن را خانه‏دار نشان می‏دهد، عروسك را به دست دختر و دوچرخه را به دست پسر می‏دهد، دختر را در جمع دخترانه و پسر را در جمع پسرانه نشان می‏دهد و بچه را در آغوش مادر به تصویر می‏كشد، به دلیل آن كه بر نگرش‏های سنتی تأكید می‏كنند، باید حذف شوند. از كتاب‏ها، ضرورت الزام بخش‏های مختلف دولتی، به استفاده از زنان، اعمال سهمیه‏بندی جنسیتی در ادارات دولتی و شوراهای شهر و ایجاد تعادل جنسیتی در سطوح مدیریتی كشور، بخشی از این مطالبات است. در جلسه مشترك این گروه‏ها بر چانه‏زنی و فشار به مجلس، برای اجرایی كردن مطالبات تأكید شد.[۱۲] ر.ك: ویژه نامه روز جهانی زن، خانه فرهنگ و توسعه.
▪ در تاریخ دهم تا سیزدهم تیرماه ۱۳۸۳ همایش سازمان‏های غیردولتی زنان آسیا(پاسیفیك) در بانكوك برگزار شد. در این همایش، سه نفر از گروه‏های مذهبی و شش نفر از سازمان‏های غیردولتی فمینیست ایرانی نیز شركت داشتند. محبوبه عباسقلی‏زاده، عضو مؤسسه مطالعات و تحقیقات زنان، در این همایش، طی سخنانی گفت:
«.... وقتی به این‏جا می‏آمدم، زنان سكولار كشورم، كه خواستار جدایی كامل دین از سیاست و حكومت هستند، از من خواستند به گوش جهانیان برسانم كه چگونه آنان شهروند درجه ۳ بوده و به حاشیه رانده شده‏اند. چگونه از كاندیداتوری برای مجلس و شوراها و دست‏رسی به سایر فرصت‏های تصمیم‏گیری و سیاستگذاری محرومند. چگونه از داشتن تریبون‏های قانونی، حتی در سطح مطبوعات محروم بوده و تنها فضای موجود برای آنان فضاهای مجازی اینترنتی است.
وقتی كه به این‏جا می‏آمدم، دختران كشورم، كه ۳۵% جمعیت كشور را تشكیل می‏دهند، گفتند:
ما نمی‏دانیم كه تو كجا می‏روی؛ ولی اگر گوش شنوایی پیدا كردی، بگو كه قربانیان راستین بنیادگرایی، چه از جنس اسلامی‏اش و چه از جنس امریكایی‏اش، ما بودیم. بگو كه این مقاومت و حجم پرقدرت مطالبات و اراده ما بود كه به جریان رفرمیسم منجر شد؛ اما دیگر امیدی به بزرگ‏ترانمان نداریم. بگو: ما خواستار حق تصمیم‏گیری در مورد زندگی خصوصی و آینده، حقوق شهروندی مساوی با مردان، حق حضور برابر در فضای اجتماعی، حق انتخاب پوشش، حق عشق، حق لذت از زندگی و سایر حقوق انسانی هستیم....[۱۳] ر.ك: گزارش نمایندگان اعزامی شبكه ارتباطی مراكز غیردولتی زنان جمهوری اسلامی ایران، از همایش سازمان‏های غیردولتی زنان آسیا - پاسیفیك، دبیرخانه شبكه ارتباطی مراكز غیردولتی زنان، مرداد ۱۳۸۳.
▪ در جلسه سازمان‏های غیردولتی غیرمذهبی، سیاست‏های زن‏ستیزانه صدا و سیما، در قالب ارائه برنامه‏هایی چون عصر ایمان، كه در آن، تعدادی از كارشناسان، به بیان دیدگاه‏های اسلامی درباره شخصیت و حقوق زن پرداختند، محكوم و بنا شد چگونگی اعتراض به صدا و سیما در قالب راهپیمایی یا روش‏های دیگر مطالعه شود. برخی از گروه‏ها نیز پیشنهاد تأسیس كمیته رسانه‏ای در باره مسائل مطرح شده در صدا و سیما را دادند. پیش از آن نیز ده‏ها نفر از اعضای این سازمان‏ها، در یك راهپیمایی، ترویج كلیشه‏های سنتی توسط صدا و سیما را محكوم كرده بودند.
▪ در جلسه سازمان‏های غیردولتی پیشنهاد وزارت علوم، مبنی بر سهمیه‏بندی جنسیتی در گروه‏های پزشكی، بررسی و قرار شد این گروه‏ها حركتی هماهنگ را علیه آن آغاز كنند. پی‏گیری این گروه‏ها و فشار اعضای فراكسیون زنان مجلس ششم سبب شد كه این طرح مسكوت بماند.
▪ فعالیت‏های این سازمان‏ها در كنار سازمان آموزش و پرورش سبب شد كه طرح اصلاح كتاب‏های درسی، براساس نگرش‏های جنسیتی به كتاب‏های درسی راه یابد.[۱۴] الگوی مورد نظر در اصلاحات را می‏توان در كتاب پیكار با تبعیض جنسی، نوشته آندره میشل(از فمینیست‏های مشهور فرانسوی)، ترجمه محمدجعفر پوینده، كه نتشارات نگاه چاپ كرده است، یافت. براساس این طرح، تصاویر و متونی كه بیان كننده تمایز زن و مرد، در عملكرد و ترویج كننده نقش‏های سنتی زنان و مردان باشد، حذف می‏شود. در قدم اول، از سال گذشته، مواردی مانند «بابا نان داد»، كه نشان‏گر نقش سرپرستی و نان‏آوری مرد در خانواده بود، حذف گردید.
▪ برخی از سازمان‏های غیردولتی، در روز جهانی زن(۲۰ اسفند ۱۳۷۹) با جمع‏آوری امضا، در نامه‏ای خطاب به مجلس شورای اسلامی، الحاق بدون قید و شرط ایران به كنوانسیون محو كلیه اشكال تبعیض علیه زنان را خواستار شدند.
▪ تأسیس سایت‏های زنانه، از دیگر برنامه‏هایی است كه سازمان‏های غیردولتی به آن‏ها اهتمام دارند. این سایت‏ها می‏توانند در تبادل سریع اطلاعات، ارائه تحلیل و گردآوری طومارهای مختلف و هماهنگ‏سازی فعالیت‏ها بسیار مهم تلقی شوند. محتوای این سایت‏ها بیش‏تر نقد سیاست‏های نظام اسلامی، درباره زنان، تبیین نگرش‏های فمینیستی و یا ارائه چهره‏های فاسد یا غیرمذهبی است.
●نظام اسلامی و سازمان‏های غیردولتی‏
نظام اسلامی از یك سو، نظامی دینی است كه براساس اندیشه «اسلام‏سیاسی» یا «حضور دین در عرصه حیات اجتماعی بشر» تشكیل شده است و از سوی دیگر، نظامی مردمی است كه موفقیت خود را رهین رغبت عمومی می‏داند. بی‏شك تنظیم سازوكارهای تحقق مردم سالاری دینی در عصر جدید می‏تواند الگویی بی‏بدیل برای حل مشكلات تاریخی و اجتماعی جهان اسلام ارائه كند. در این میان، توجه به نقش گروه‏های مردمی، كه در قالب سازمان‏های غیردولتی، با انتخاب موضوعی خاص به فعالیت‏های علمی، فرهنگی و عام‏المنفعه بپردازند، ضرورتی اجتناب‏ناپذیر است. چگونگی و دامنه ارتباط میان مردم و حكومت، از مسائلی است كه می‏توان بخش مهمی از پاسخ آن را در فعالیت نهادهای غیردولتی یافت.
جمهوری اسلامی، در عرصه‏هایی چون تهیه گزارش از نارسایی‏ها و نابه‏سامانی‏ها، انتقال اعتراض‏های اقشار مختلف مردم به حكومت، نظارت بر عملكرد نهادهای رسمی و شخصیت‏های نظام(امر به معروف و نهی از منكر)، كم كردن بار تصدی‏گری‏های بی‏جای دولت، شناسایی استعدادها و توانمندی‏های مردمی در رده‏ها و مناطق مختلف، دریافت كارشناسی و مشاوره، تحقق جنبش نرم‏افزاری و تولید دانش، توزیع و نهادینه كردن مفاهیم دینی و الگوهای فرهنگی در سطح اقشار مختلف جامعه، تحقق سیاست‏های نظام و منویات رهبران نظام اسلامی، استفاده از امكانات و قوای مردمی در شرایط بحرانی(جنگ و حوادث طبیعی)، شناسایی عوامل اختلال در نظم و اخلاق عمومی و ده‏ها مورد دیگر، نیازمند گروه‏های منسجم مردمی است كه در قالب سازمان‏های غیردولتی شناسنامه‏دار، به فعالیت پرداخته و به شكل سازمانی با هم مرتبط باشند.
هم‏چنین در عرصه بین‏الملل، برقراری گفت‏وگو، چالش بر سر الگوهای اقتصادی، اجتماعی و فرهنگی، انتقال پیام اسلام به مخاطبان در كشورهای مختلف، زمینه‏سازی برای تحقق وحدت اسلامی در جهان اسلام و وحدت رویه در حد امكان با پیروان ادیان ابراهیمی، به‏ویژه در شرایطی كه دولت‏ها برای ورود فعال در عرصه بین‏الملل، با مشكلات و فشارهایی روبه‏رویند، ضرورتی است كه توجه خاص به سازمان‏های غیردولتی فعال و انقلابی را می‏طلبد.

 

منبع: روزنامه مردم سالاری، اول خرداد ۱۳۸۴، ص ۹، محبوبه‏ عباسقلی‏

 

منبع : نشریه حورا

ارزش های ما

شورای سازمان های جامعه مدنی رمز بقاء، قدرت یابی و نفوذ خود (و البته همه سازمان های مدنی) را در پایبندی به اصول و ارزش هایی می داند که بر مبنای آن ایجاد شده است. لذا پذیرش و رعایت اصول و ارزش ها شرط حضور و مشارکت در شورا محسوب می شود.  ... ادامه مطلب

تماس با ما

 تلفن : 88834162 داخلی 230
 تلفکس : 86072599
  ایمیل شورا :این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
  ایمیل دبیرکل : این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
 آدرس دبیرخانه: خیابان مطهری؛ خیابان سلیمان خاطر (امیراتابک) کوچه درفش پلاک۸
  آدرس کانل تلگرام ما : https://t.me/haajm

خبر نامه

با ارسال ایمیل خود در خبر نامه عضو شوید

 ایمیل رسمی شورا :  این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید