محمدصالح نقره کار، عضو هیات مدیره حامیان جامعه مدنی (حجم)

جنگِ ۱۲روزهٔ تحمیلی نشان داد که نقش نهادهای مدنیِ توسعه‌گرا و ترمیم‌گرِ رابطهٔ ملت و دولت، تا چه اندازه منحصر‌به‌فرد و سازنده است. چسبندگی و مودّت‌افزاییِ جامعه، با چاشنیِ نهادهای واسطِ خیرخواه، تصویری از ملتی به‌هم‌پیوسته و هم‌آرمان را متجسّم می‌کند و این موهبت باید پاس داشته شود. در ادامه، ملاحظاتی طرح می‌شود:

محمد عطاردیان - رئیس هیات مدیره و مدیرعامل حامیان جامعه مدنی (حجم)

در مسیر دستیابی به دموکراسی پایدار در ایران، برگزاری گفت‌وگوهای اجتماعی گسترده و فراگیر، ضرورتی انکارناپذیر است. این گفت‌وگوها می‌توانند پلی برای عبور از بحران‌های فعلی جامعه – از جمله چالش‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی – باشند و راه را برای ساختن جامعه‌ای آزاد، دموکراتیک و مبتنی بر حقوق بشر هموار کنند. در این فرآیند، نهادهای مدنی مانند سازمان‌های مردم‌نهاد، انجمن‌های علمی، سندیکاها و دیگر ساختارهای اجتماعی، نقش کلیدی ایفا می‌کنند. این نهادها، به عنوان پیشگامان گفتمان اجتماعی، با ارتباط مستقیم با مردم، می‌توانند نیازها، حساسیت‌ها و دیدگاه‌های متنوع جامعه را به خوبی درک و نمایندگی کنند.

در جهان امروز، با پیچیده‌تر شدن بحران‌های ملی همچون بلایای طبیعی، پاندمی‌ها، خشکسالی، آلودگی محیط‌زیست، و بحران‌های اجتماعی و اقتصادی، نقش بازیگران غیردولتی بیش از گذشته برجسته شده است. در این میان، سازمان‌های مردم‌نهاد (سمن‌ها) به عنوان نهادهایی برخواسته از دل جامعه، توانسته‌اند به بازوانی توانمند در پیشگیری و کنترل بحران‌های ملی تبدیل شوند. این نوشته نگاهی دارد به جایگاه سمن‌ها در مدیریت بحران، اهمیت آن‌ها، نمونه‌های موفق و محدودیت‌هایی که با آن مواجه‌اند.

ذینفعان حوزه سلامت و توسعه به طور فزاینده‌ای به نقش نهادهای مدنی در کمک به تقویت تاب‌آوری جوامع در برابر بحران‌های بهداشتی عمومی پی برده‌اند. نهادهای مدنی در ارائه خدمات و آگاهی‌رسانی در جوامع، حمایت از اجرای کمپین‌ها و پیوند فعالیت‌های عمومی و خصوصی نقش مرکزی ایفا می‌کنند. این نهادها به نوآوری اجتماعی کمک می‌کنند و در صورتی که توانمند شوند، می‌توانند به ضرب‌کننده‌های دانش تبدیل شوند.

مقالهٔ «نخبگان جامعه مدنی: مدیران سرمایه مدنی» از آندرس سِولستد و هاکان یوهانسون در سال ۲۰۲۴، با هدف پر کردن خلأ مفهومی در پژوهش‌های نخبگان و جامعه مدنی نوشته شده است. نویسندگان بر این باورند که مفهوم «نخبگان جامعه مدنی» تاکنون به‌صورت نظام‌مند تدوین نشده و همین امر درک عمومی و دانشگاهی ما از پویایی‌های سطوح بالایی جامعه مدنی را با چالش مواجه می‌سازد. آن‌ها برای پاسخ به این خلأ، از چارچوب نظری پیر بوردیو بهره می‌برند و نخبگان جامعه مدنی را به‌عنوان «مدیران سرمایه مدنی» معرفی می‌کنند.

در سال‌های اخیر، جهان با مجموعه‌ای از بحران‌های درهم‌تنیده و بی‌سابقه مواجه بوده است؛ از جنگ و نابرابری اقتصادی گرفته تا بحران اقلیمی و تضعیف دموکراسی. در چنین شرایطی، جامعه مدنی بیش از هر زمان دیگری نقش حیاتی و تعیین‌کننده‌ای ایفا می‌کند — نقشی که آن را به آخرین خط دفاعی برای حفاظت از حقوق بشر، عدالت اجتماعی و پایداری جهانی بدل کرده است.

نویسنده: محمد عطاردیان، ريیس هیات مدیره و مدیرعامل حامیان جامعه مدنی (حجم)

تشکل‌های کارگری و کارفرمایی، ستون فقرات گفت‌وگوی اجتماعی و زمینه‌ساز توسعه پایدار در هر کشوری هستند. موضوع «حق تشکل‌های کارگری و کارفرمایی، مطالبه‌گری برای زندگی شایسته» نه‌تنها یک دغدغه صنفی، بلکه ضرورتی حیاتی برای آینده اقتصاد ایران است. نادیده‌گرفتن این حق، به‌معنای حذف یکی از اساسی‌ترین مکانیسم‌های تنظیم روابط کار و لطمه به اعتماد متقابل بین سه‌جانبه‌گرایان (تشکل‌های کارگری، کارفرمایی و دولت) است.

محمد بینازاده، پژوهشگر اعتیاد/ کوثر کریمی‌پور، پژوهشگر اجتماعی/ مرضیه نوری، روزنامه‌نگار/ نیکا نصیری، فعال اجتماعی

پیشینه‌ی این نوشتار تجربه‌ی زیسته و تاملات نظری نویسندگان آن درباره‌ی سازمان‌های مردم نهاد غیردولتی (سمن‌ها) به‌ویژه در زمینه‌ی آسیب‌های اجتماعی است. بیش از سه دهه تجربه‌ی جمعی ما بر این استنتاج استوار است که فعالیت سمن‌ها در این حوزه، علی‌رغم خواست یا ادعایشان، دچار اشکالاتی در سطح نظری و میدانی بوده و این مشکلات هنوز هم پاسخی درخور نیافته‌اند.