نویسنده: حسن عشایری*
آمارها نشان می دهد که در ۹۰ -۹۵ درصد تصادفات، رفتار انسان، عامل تعیین کننده است و رفتارهای ضد اجتماعی با خشونت در رانندگی و نحوه رانندگی خشن نیز با تصادفات رابطه مستقیم دارد. در این راستا بررسی‌های متعددی درباره ارتباط بین ویژگی های شخصیتی و رفتار رانندگی صورت گرفته است. به نظر می‌رسد، عناصر خاصی از شخصیت باعث رفتارهای قانون‌شکنانه در رانندگی می‌شود، از این رو این رفتارها منجر به برآورده شدن برخی از نیازهای شخصی فرد شده است، هرچند که با سیستم قانونمند محیط اطراف مغایرت دارد. محققان ترافیک معتقدند بیش از ۹۰ درصد تصادفات تا اندازه‌ای به دلیل شخصیت راننده و وابسته به رفتارهای اوست.
بررسی روند تسریع تردد افراد
در گذشته بشر چندان با تکنولوژی آشنا نبود و فقط با چهارپا تردد می کرد. در این شیوه قدرت چهار پا نیز به حدی نبود که بتواند به شدت وسایل حمل نقل عمومی تردد کند. در اصل استفاده از وسایل حمل و نقل با هدف تسریع در تردد و حتی اعمال قدرت افراد به وجود آمد. روانشناسان معتقدند انسان با تصاحب یک وسیله نقلیه امکان پیشروی به دیگر ابعاد زندگی، اجتماعی و... را به خود می دهد. به بیان دیگر برخی افراد در رانندگی با خودروی خود حتی اتوبان، خیابان و جاده را نیز از آن خود می دانند. تاکنون بارها درباره تاثیر رانندگی صحبت شده است. این در حالی است که حتی مدل ماشین هم به فرد هویت می دهد و این امر یک مساله روانکاوانه است. در ابتدا ورود اتومبیل به صحنه زندگی بشر باعث تسریع تردد او شده بود. این وسیله در کنار خدمت به جامعه صنعتی برای افراد باعث گذران اوقات لذت بخش نیز شده بود. در اصل اتومبیل باعث گسترش امکانات در بین افراد می شود. اما با گذشت زمان فرهنگ داشتن اتومبیل تغییر کرده است. برای مثال در مرحله ای از زندگی مساله سرعت در ماشین منجر به انجام تسریع امور می شد، اما در شرایط کنونی همین امر منجر به بروز آسیب های متعدد می شود. از سوی دیگر با بررسی مشکلات زیست محیطی باید گفت اتومبیل باعث آلودگی محیط زیست می‌شود و این امر سلامت شهروندان را به خطر می اندازد. در کشور ما به دلیل عدم به کارگیری فرهنگ مناسب رانندگی آمار تصادفات رو به افزایش است. این در حالی است که یکی از وظایف شهروندی مدرن رعایت اصول رانندگی است. برای مثال در کشور ژاپن شخص متقاضی خرید ماشین ابتدا باید فضای پارکینگ را معرفی کند تا شرکت های خوردرو ساز اتومبیل را در اختیار او قرار دهند، اما در کشور ما شرکت‌های خودروساز با شرایط و تسهیلات گوناگون خودرو تولید کرده و آن را در اختیار همگان قرار می‌دهند و این امر باعث شده تا در برخی خانواده‌ها شاهد سه تا چهار ماشین باشیم.
ماشین و رانندگی همچون شمشیر دولبه
بر اساس بررسی های روانکاوی قدرت به وسیله در دست داشتن تریبون، اسلحه، خریداری اتومبیل و... به‌وجود می‌آید. ماشین با دارا بودن قدرت و سرعت برای صاحب آن فضای شخصی محسوب می شود. این امر می تواند به راننده هویت کاذب دهد. اگر در این شرایط راننده توانایی دسترسی به اهداف خود از طریق قانون را نداشته باشد ممکن است به خود اجازه ورود به حریم دیگران را بدهد. با توجه به چگونگی رانندگی در کشور باید گفت که این مقوله به نوعی باعث ترویج بی فرهنگی در جامعه شده است. برای هر انسان حرکت‌کردن جزو فضای فیزیولوژیکی محسوب می شود و به کارگیری این آهن پاره فعالیت بشرامروز را محدود کرده است. انسان ذاتا قدرت طلب است و این طلب قدرت همیشه به جباریت و استبداد تبدیل می شود. برای مثال در کشور سوئیس از چوب و دیگر وسایل ماشین درست می‌کنند و از سنین مهد کودک به کودکان چگونگی تردد را می‌آموزند. این مقوله جزو آموزش همگانی محسوب می‌شود. در کشورهای پیشرفته کم و کیف توجه به رانندگی و حقوق شهروندی نیز جزو اولویت ها قرار دارد. این نوع آموزش ها باعث شده تا کودکان بدانند که ماشین با تمام کارکرد مثبتش می تواند یک وسیله خطرناک هم باشد. این نوع آگاهی باعث کاهش تعداد آسیب‌دیدگان سوانح رانندگی در کشور می‌شود. با بررسی آمار تصادفات جاده‌ای باید گفت که مردم ما با مشاهده چند روز تعطیل در تقویم، شمال کشور را به عنوان مقصد سفر خود انتخاب می کنند. جاده ها در این روزها با صدمات، تصادفات و حوادث گوناگونی همراه است. با وجود هشدارها از سوی اداره راهنمایی و رانندگی و نیروی انتظامی اما همچنان تلفات جاده‌ای در کشور از شدت فراوانی برخوردار است.
بروز رفتار ضد فرهنگ زرنگی نیست
در کلانشهر تهران برخی از رانندگان برای ماشین‌های خود به جای به کارگیری از بوق معمولی از بوق‌های شیپوری استفاده می کنند. این در حالی است که به‌کارگیری این ابزار به هیچ عنوان اصولی نیست و این وسایل غیر مجاز باعث بروز آلودگی‌های صوتی می‌شود. در این شرایط خودتان قضاوت کنید چگونه می‌توان مردم را در رعایت اصول رانندگی تشویق کرد؟ با توجه به وضعیت فیزیولوژیکی بدن باید گفت انسان در شرایط نامساعد کنترل رفتارش را از دست می دهد و این امر باعث بروز استرس و آسیب‌های قلبی می‌شود. در ضمن در بین برخی ایرانی‌ها هرگونه سر پیچی از قانون به نوعی شجاعت و زرنگی محسوب می‌شود. اغلب ایرانی‌ها در کنار عدم رعایت فرهنگ رانندگی ضد فرهنگ را نیز ترویج می دهند. در ضمن مقوله معاینه فنی هم یکی دیگر از اصول مهم در رانندگی محسوب می شود.
نوکیسه‌ها با زندگی مردم چه می‌کنند؟
امروزه افراد نوکیسه سوار بر ماشین‌های میلیاردی نه تنها توجهی به رعایت فرهنگ تردد نمی کنند، بلکه زندگی دیگر افراد جامعه هم برایشان چندان مهم نیست. از لحاظ روانشناسی این افراد عقده ای محسوب می شوند، چون آنها هیچ تولیدی نداشته و فقط مصرف کننده هستند. در اصل آنها خیابان را جزو املاک خود می دانند. این نوع افراد با به کارگیری بلندگوهای گوش‌خراش و پخش موسیقی مبتذل در نیمه‌های شب باعث سلب آسایش همسایه ها می شوند. با این تفاسیر باید گفت رعایت فرهنگ فقط به رعایت اصول رانندگی محدود نمی شود، بلکه همه ابعاد زندگی افراد را در بر می گیرد. برای بها دادن به فرهنگ رانندگی در کشور باید از نهاد آموزش و پرورش برای آموزش حقوق شهروندی کمک گرفت.
* پژوهشگر مسائل اجتماعی
منبع: آرمان
