جامعه مدنی هم از «فساد» مصونیت ندارد

نویسنده:سامان نیک‌نژاد 

سخن از «فساد» درسازمان‌های مردم‌نهاد و حتی زینهار دراین‌باره، در بادی امر؛ دشوار، ناراحت‌کننده و تا حدی نامتعارف است و تصور می‏رود از دلایل ناخوشایندبودن اشاره به چنین امری، صرف‌نظر از مؤلفه فرهنگی ملاحظه‏‌گری، قوت این فرضیه نیز است که شهروندان به ‌صورت داوطلبانه، با انگیزه‏ای شریف به کار در این سازمان‏ها مبادرت می‏ورزند، آنچنان که سخن از عدم امتناع بروز فساد در این حوزه؛ مصداق دشواری معنای این سروده‌ بوعلی سیناست که «کفر چو منی گزاف و آسان نبود»، لیکن به دلایلی که درپی می‏آید و نیاز جامعه به برخورداری از جامعه مدنی مؤثر، ضروری است از این حقیقت، بی‌تعارف، پرده برداشته شود که سازمان‏های مردم‌نهاد به‌عنوان قلب جامعه مدنی و امید اصلی نهادینه‌شدن مردم‌سالاری، همان‌قدر در معرض فساد هستند که سایر نهادهای اجتماعی مثل شرکت‏های تجاری. 

باید اضافه کرد که لب فروبستن درباره عدم امتناع فساد در سازمان‏های مردم‌نهاد، موجب خدشه‌پذیرشدن نظریه‏های حامی کارکرد چنین سازمان‌هایی نیز خواهد شد و هرگونه لطمه به اعتبار این سازمان‏ها ضربه‏ای برجامعه مدنی است. دراین‌ خصوص نگاه کردن به تجربه نیجریه درس‏های زیادی به ما می‏آموزد:   در نیجریه؛ دربخش اعیان‌نشین لاگوس (Lagos)، در بخش‏هایی به‌ سرعت درحال رشد از آبوجا (Abuja) و حتی درخیابان‌های شلوغ شهرستان‌های بسیار کوچک در استان آبیا (Abia) یکی از چیزهایی که جلب‌نظر می‏کند، تابلوهای پرشماری هستند که نام و نشان یک سازمان مردم‌نهاد فعال در زمینه مبارزه با ایدز بر آن خودنمایی می‏کند: انجمن پایان ایدز، موسسه اقدام برای ایدز، خیریه مسیحی ایدز و بنیاد ایدز نایجا (Naija). کثرت این تابلوها نشان‌دهنده، انفجاری از سازمان‌های غیردولتی (NGO)، درطی بیش از دودهه گذشته است. احتمالا هیچ آسیب اجتماعی نتوانسته به ‌اندازه بیماری ایدز، موجب ایجاد این تعداد سازمان غیردولتی در یک کشور شود. از‌سال ٢٠٠٢، سازمان‏های مختلف بین‌المللی و ازجمله صندوق جهانی برای مبارزه با ایدز، سل و مالاریا، ٢,٢٥‌میلیارد دلار به نیجریه کمک بلاعوض کردند که بخش عمده‏ این کمک‏ها درنهایت به سازمان‌های غیردولتی، برای پیشبرد برنامه‏های مبارزه با ایدز، تخصیص یافته است. همچنین به این مبالغ، باید کمک‏های اهداکنندگان داخلی در نیجریه را نیز اضافه کرد که بالغ بر صدها‌ میلیون دلار می‌شود.  اما فساد چیست و مصادیق آن در سازمان‏های غیردولتی کدام است؟ فساد تعریفی گسترده و عام دارد که عبارت است از:   «استفاده از قدرت و موقعیت سپرده شده درجهت منافع شخصی»؛ اما برای روشن کردن مصادیق از چند مثال رایج و آشنا شروع می‏کنیم:  
١- تقلب در اعلام تعداد اعضا یا افراد تحت پوشش به منظور ایجاد تورم ساختگی در هزینه‏های مورد نیاز و ایجاد تصویر غیرواقعی از میزان توانایی و وسعت فعالیت سازمان مردم‌نهاد؛ البته میل به پرتعداد نشان دادن اعضا را نگارنده که در یک تحقیق با موضوع زمینه بررسی علل ناکامی گروه درمانی اعتیاد در ایران، شرکت داشت، به وضوح در ساختارهای درمانی نیز مشاهده کرده است:   بسیاری از مراکز درمان اعتیاد تلاش می‏کردند که بیماران خود را بیشتر از تعداد واقعی نشان بدهند.
٢- ارایه فاکتورهای ساختگی، چند برابر شده یا تکراری کالا و خدمات مربوط به یک پروژه؛ این مسأله در ارایه صورت هزینه به حامیان مالی بیشتر خودنمایی می‏کند و حقیقتا باید سوال کرد اگر صداقت و درستکاری یک سازمان مردم‌نهاد در این زمینه از بین برود، حامیان مالی چگونه و تحت چه تمهیداتی با ادامه کمک مالی موافقت خواهند کرد و این تمهیدات تا چه حد ممکن است استقلال سازمان‌های دریافت‌کننده کمک را مخدوش سازد.
٣- زدوبند درخرید کالا، خدمات یا استخدام افراد؛ با رواج این جلوه از فساد سازمان مردم‌نهاد به ‌جای خرید کالای باکیفیت و از مراکز معتبر، تلاش می‏کند از ارایه‌دهندگان کالایی خرید کند که حاضر به ارایه رسیدهایی به قیمتی بالاتر از قیمت واقعی باشند. این مسأله سرمایه سازمان را مستهلک و خدمات آن را با مشکل کیفی شدید مواجه خواهد کرد.
٤- دریافت کمک مالی از دو یا چند اهداکننده برای قسمتی واحد از همان پروژه؛ در این حالت سازمان مردم‌نهاد با ارایه نیازهای خود برای یک طرح واحد از چند کمک‌کننده برای همان طرح مجددا کمک مالی دریافت می‏کند که این امر موجب توزیع نابرابر کمک و منابع خواهد شد. بنابراین مصداق‏ها بسیار نزدیک هستند و فساد لزوما متضمن ارتکاب جرایم شدید و بزرگ نیست. حقیقت این است که فساد ترسناک‌ترین کابوسی است که بشر می‏تواند در بیداری ببیند؛ یک سیاهی بی‌انتهاست که همه امیدها، آرزوها و استعداد گروه کثیری از آدمیان را با دچارکردن آنها به توزیع ناموزون امکانات، نفرت طبقاتی و حس دردناک تبعیض به تباهی می‏کشد؛ فساد، هیبتی دارد که هیچ ‌کدام از هیولاهای قصه سندباد با آن برابری نمی‏کند؛ به خاطر همین بزرگی بی‌حدوحصر قدرت ویرانگر است که در جا‏های رفیع و بزرگ به دنبال نشان فساد می‏گردیم و تا اسم فساد به گوشمان می‏خورد، ابتدا، بالا را نگاه می‏کنیم؛ اما حقیقت این است که فساد، جانش را از رگه‏هایی پراکنده در تمام اطراف ‌و اکناف جامعه می‏گیرد و این هیولا با همه عظمتش از رفتارهای روزمره و اعمالی که ابتلا به آنها بسیار نزدیک به ما است، تغذیه می‏کند و بزرگ می‏شود و راه را بر هرگونه توسعه و بهبود اوضاع می‏بندد.

 

منبع: شهروند

ارزش های ما

شورای سازمان های جامعه مدنی رمز بقاء، قدرت یابی و نفوذ خود (و البته همه سازمان های مدنی) را در پایبندی به اصول و ارزش هایی می داند که بر مبنای آن ایجاد شده است. لذا پذیرش و رعایت اصول و ارزش ها شرط حضور و مشارکت در شورا محسوب می شود.  ... ادامه مطلب

تماس با ما

 تلفن : 88834162 داخلی 230
 تلفکس : 86072599
  ایمیل شورا :این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
  ایمیل دبیرکل : این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
 آدرس دبیرخانه: خیابان مطهری؛ خیابان سلیمان خاطر (امیراتابک) کوچه درفش پلاک۸
  آدرس کانل تلگرام ما : https://t.me/haajm

خبر نامه

با ارسال ایمیل خود در خبر نامه عضو شوید

 ایمیل رسمی شورا :  این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید