سازمان‌های مردم نهاد یا سمن‌ها یکی از ارکان اصلی جوامع محسوب می‌شوند، به‌گونه‌ای که بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که سمن‌ها خود می‌تواند عاملی برای ارتقا و توسعه هر جامعه‌ای محسوب شوند. گفتنی است که سازمان‌های مردم نهاد عنوان پل ارتباطی میان مردم و دولت می‌باشند که این خود می‌تواند عاملی باعث پیشرفت توسعه و آبادانی نیز باشد، چراکه تجربه ثابت کرده است هرگاه در جامعه‌ای سازمان‌های مردم نهاد فعال باشند به یقین آن جامعه با مشکلات کمتری مواجه خواهد بود.

بهاره فاطمی، کارشناس ارشد سازمان‌های مردم نهاد از دانشگاه سن‌دیگو  در این روزهای پر از درد که بحران ها امانمان نمی دهند، از هر سوی احساسات بر همه ما در هر نقشی که باشیم غلبه کرده است. هر کس به نوبه خود نگران، غمگین و خشمگین است. همه شاید از رسانه های مختلف شنیده باشیم که احساسات خود را کنترل کنیم و معقولانه تصمیم بگیریم، قضاوت نکنیم و تا پایان بحران به دنبال مقصر نگردیم. اما همچنان انگشت ایراد را به هر سویی برده ایم؛ دولت، سازمان های مردم نهاد و مردم عادی همه به هم ایراد می گیرند و دیگری را به ناکارآمدی و جهل متهم می‌کنند. این امر باعث شده است که هرکس از ظن خود برای کمک رسانی وارد عمل شود. اما سوال اصلی این است که براساس «علم سازمان‌های مردم‌نهاد» در حین حفظ آرامش وظایف هر کس و هر سازمان چیست؟ و مهم تر از آن از نگاه تخصصی، سازمان های مردم نهاد چگونه می توانند در بحران‌ها بازدهی بیشتری داشته باشند؟

دولت

علیرضا اشراقی

این روزها همه از جامعه‌ی‌مدنی حرف می‌زنند؛ شما چه طور؟  سه دهه است که جامعه‌ی مدنی یک ‌تنه به شاه‌کلیدی برای باز کردن قفل دموکراسی تبدیل شده است. دولت‌های اروپایی و آمریکا هر ساله میلیون‌ها دلار خرج کمک به سازمان‌های مدنی در کشورهای در حال توسعه می‌کنند. در ایران هم به نظر می‌رسد توافقی میان روشنفکران، چه چپ و چه راست، وجود دارد که جامعه‌‌‌‌‌‌‌‌‌‌ی مدنی ما را به شاهراه دموکراسی متصل می‌کند، پس باید نهادهای مدنی را ساخت و پر و بال داد و پروار و پر زور کرد. این برداشت نوعی جبرگرایی سیاسی و تاریخی است: جامعه‌ی مدنی باشد و بپاید، دموکراسی هم ناچار می‌آید. 

نویسنده: روزبه محمودی / معمار

دیر زمانی نیست که پیاده‌رو‌های چهارراه ولیعصر(عج) را نرده‌کشی کرده‌اند و مسیر دسترسی مستقیم مردم به خیابان بسته شده است. کمی بالاتر از آن مدتی است فرهنگستان هنر دسترسی به گذر فرهنگ و هنر را که یک حیاط شهری در مجاورت پیاده‌راه خیابان ولیعصر(عج) بود با دیواره‌های شیشه‌ای مسدود کرده است. در محدوده میدان ولیعصر(عج) هم ماه‌ها و سال‌ها مردم شاهد دیوار کارگاه پروژه ایستگاه مترویی بودند که تا زمان افتتاح آن هیچ‌کس از طرحش خبر نداشت و وقتی افتتاح شد همه با چاله‌ای شهری مواجه شدند که مشخص نبود پروژه‌ای با این همه هزینه چه دستاورد فرهنگی-اجتماعی برای شهر داشته است؟ هدف از طرح این موضوعات نقد پروژه‌های حاشیه خیابان ولیعصر(عج) تهران نیست. این محدوده از خیابان ولیعصر(عج) برش کوچکی از فضای حاکم بر روحیه شهرسازی فضاهای عمومی است. هدف از گفتن این نمونه‌ها رسیدن به یک سوال ریشه‌ای است: فضاهای باز شهر متعلق به کیست؟

محمد درویش*

رفتارها و اقدامات نمادین در حوزه محیط‌زیست افکار‌عمومی را نسبت به آن حساس و اذهان مردم را نسبت به مشکلات محیط‌زیستی روشن می‌کند. اگر افراد معمولی و عادی در حوزه محیط‌زیست اقدامات نمادین انجام می‌دهند در این صورت مردم معمولا اعتماد بیشتری به آنها دارند و به اهمیت مسائل زیست‌محیطی بیشتر توجه می‌کنند، زیرا فردی از جنس خود مردم از کار و زندگی خود دست شسته و مشکلات زیست‌محیطی را آسیب‌شناسی می‌کند و افکار عمومی را به موضوع حساس می‌سازد. در واقع هر چه افراد یک جامعه به تعداد بیشتری از وقت و سرمایه خود در راستای ارتقای دانش محیط‌زیستی مردم بهره گیرند نشان‌دهنده بالندگی، درایت و تکامل بیشتر آن جامعه است، چنین جوامعی می‌توانند در بزنگاه‌هایی که در مقابل بحران‌های محیط‌زیستی قرار می‌گیرند واکنش بهتری از خود نشان ‌دهند، اما اقدامات نمادین صرفا محدود به مردم عادی می‌شود. به‌عنوان مثال انجام اقدامات نمادین به‌تنهایی برای شخصی مانند شهردار صدق نمی‌کند، اینکه تصور کنیم وظیفه یک شهردار آن است که صبح از خواب برخیزد و زباله‌هایی که در جوی آب گیر کرده را همراه با رفتگران از جوی آب خارج کند و سپس با رفتگران صبحانه بخورد، سوار مترو شود و بر سر کار برود، باید گفت که این اقدامات نمادین به‌تنهایی کفایت نمی‌کنند و شهردار تهران یا اصفهان باید بستری را فراهم کند تا شهروند بیشتری از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی و دوچرخه استفاده کنند و با ایمنی از پیاده راه‌ها عبور کنند. بنابراین از مسئولانی که قدرت اجرایی بالایی دارند نمی‌توان پذیرفت که تنها به کار نمادین بسنده کنند. متاسفانه اکنون اقدامات نمادین آفت مسئولان اجرایی شده و از معاون رئیس‌جمهور و مدیران کل به برخی از اقدامات نمادین محیط‌زیستی نظیر جمع آوری زباله، درخت کاری یا تردد هراز گاهی از طریق مترو بسنده می‌کنند، اما در واقعیت تمام کارمندان سازمان محیط‌زیست با خودروی شخصی به محل کار رفت‌و‌آمد می‌کنند و مسئولان محیط‌زیستی نیز هیچ‌گونه اقدامی برای استفاده آنها از وسایل حمل‌و‌نقل عمومی یا سرویس‌های دولتی وضع نمی‌کنند. بنابراین در نهایت مردم متوجه نیات اصلی از انجام اقدامات نمادین آنها می‌شوند و به سادگی گول رفتارهایشان را نمی‌خورند. مردم متوجه می‌شوند که یک مدیر محیط‌زیستی هر روز مسیر کوتاهی را به‌صورت نمادین و با دوچرخه پدال می‌زند، اما در واقعیت با خودرو و راننده شخصی خود به محل کار می‌رود.

زهرا رحیمی/ مدیرعامل جمعیت امام علی(ع)
جامعه ایران سالهاست از نحیف ماندن پیکر احزاب و کنشگران جامعه مدنی در رنج است و آسیب‌های ناشی از این ضعفِ کلان، صرفاً به نخبگان سیاسی و کنشگران اجتماعی بازنمی‌گردد، بلکه تهدیدی جدی برای کلیت جامعه بوده و با تحمیل هزینه‌هایی بسیار بالا بر کشورمان همراه شده است. هزینه‌هایی که بسیاری اوقات، شاید آشکارا به چشم نیاید و چون موریانه، ستون‌های یک اجتماع را تا فروپاشی کامل ذره ذره ببلعد. اما گاه هزینه‌ها و عواقبِ این ضعفِ بزرگ، به درشتی و خشم، در قامت عصیان، آشکارا به عرصه عمومی می‌آید و رخ می‌نماید. چنان که امروز جامعه ایران هزینه فقدان نهادهای مدنی قدرتمند و مردمی را در خیابان‌ها پرداخت می‌کند. جوانان در درگیری‌ها کشته و عده‌ای دستگیر می‌شوند، امنیت عمومی به مخاطره می‌افتد، ساعات زیادی از وقت دانشجویان و سرمایه‌های جامعه صرف بیان خواسته‌ها در فضایی هیجانی و به دور از عقلانیت می‌شود و بسیاری جز کف خیابان‌ها، فضایی برای طرح مطالبات خود – که عمدتاً در حوزه نیازهای اولیه زیستی است - پیدا نمی‌کنند.

محمد درویش*

نویسنده:مهدی بهلولی

درباره اعتراض‌هایی که در چند روز گذشته در تهران و چند شهر کشور برگزار شد نکته‌های زیادی وجود دارد که می‌توان روی آنها دست گذاشت و به گفت‌وگو نشست. این که به راستی تا چه اندازه ریشه این اعتراض‌ها، به وضعیت اقتصادی بد مردم برمی‌گردد و تا چه اندازه ریشه‌های سیاسی و جناحی دارد، و این که چطور می‌شود عملکرد اقتصادی دولت‌های یازدهم و دوازدهم، اینگونه به گستردگی مورد اعتراض قرار می‌گیرد؛ اما در دولت‌های نهم و دهم که عملکرد اقتصادی بسیار ضعیفی داشتند خبری از این اعتراض‌ها نبود. همین جا بگویم که وضعیت اقتصادی مردم ایران، به‌ویژه در شهرستان‌های کشور، به هیچ رو قابل دفاع نیست و به‌ویژه بیکاری، زندگی بخش بزرگی از جوانان کشور را به ورطه نابودی کشانده است، اما نکته مهم این است که بخشی از همین کسانی که معترض به این شرایط هستند و مثلا شعار می‌دهند «نه اختلاس نه برجام» چگونه در زمان بزرگترین اختلاس‌های دولت‌های نهم و دهم خاموش بودند و هم‌اکنون چگونه می‌خواهند با گذر از برجام، بیکاری و فقر گسترده مردم را چاره‌ساز باشند؟!