نشست تخصصی بحران آب ومسئولیت های مدنی با حضور کارشناسان و مسئولان دولتی و فعالان مدنی یکشنبه شب در محل سندیکای شرکت های ساختمانی ایران و به میزبانی "شورای سازمانهای جامعه مدنی ایران" برگزار شد. این نشست میزبان صاحب نظران از ارگان های مختلف دولتی و غیر دولتی بود که بحران آب را از دیدگاه های متفاوت مورد بررسی قرار دادند.
محمد درویش، مدیر کل آموزش و مشارکت مردمی سازمان محیط زیست در این نشست ضمن تمجید از فیلم مادرم بلوط اظهار کرد: در نزدیکی محل فیلمبرداری این فیلم علاوه بر سد کارون دو و سه، سد گتوند احداث شده است که تبدیل به یک معضل و کابوس بزرگ شده است که نمی دانیم با آن چکار کنیم.
وی با اشاره به تخریب گسترده جنگل های زاگرس افزود: «مدیر کل منابع طبیعی استان چهار محال بختیاری اعلام کرده است سالانه 5000 هکتار از رویشگاه های جنگلی تبدیل به ذغال می شود و یکی دو هفته بعد از ارائه این گزارش برکنار شد. اغلب مردمی که در 11 استان زاگرسی ما زندگی می کنند به دلیل فقر معیشتی که از آن رنج می برند چاره ای ندارند جز اینکه به شناسه هایی که با نابودیشان زندگی آنها تیره و تار خواهد شد بیاویزند. هرگاه ضربه ای به اکوسیستم بزنیم حتما ضربه ای سخت تر از آن خواهیم خورد. تا یکی دو دهه پیش چنین سیل هایی با چنین ابعادی از خسارت مالی و جانی اتفاق نمی افتاد.»
درویش با بیان اینکه اخیرا مردمی با موضوعی به نام سیل در تابستان مواجه شده اند افزود: «سیل در تابستان سرزمینی که خشکسالی در آن بیداد می کند و هر روز ویرانگرتر عمل می کند. در مناطقی از هیرکانی که بارش های بالای 2000 میلی متر دارد می بینیم که سیل ها ویرانگرتر می شوند در حالی که تا یکی دو دهه پیش چنین سیلهایی با چنین ابعادی از خسارت مالی و جانی اتفاق نمی افتاد. تخریب هایی که در مناطق جنگلی ما اتفاق می افتند و در بالادست آن فشار بیش از حد دام سبب می شود تا میزان نفوذ عمودی آب کاهش پیدا کند تا سرعت هرزآبش افزایش پیدا کرده و بتواند قدرت تخریبش را تا حد زیادی بالا ببرد.»
مدیر کل آموزش و مشارکت مردمی سازمان محیط زیست ادامه داد: «از سال تهیه فیلم مادرم بلوط (1388) تا امروز 18 میلیون بلوط خشک شده است. ما یک عرصه 6 میلیون هکتاری داشتیم که مسبب دوام پایداری ارزشمندترین و مهمترین رودخانه های ما در غرب کشور بودند. این بلوط ها هستند که در غرب سبب می شوند کارون و مارون زهره و سیروان در این سرزمین جاری باشند.»
وی با بیان اینکه مقصر وضعیت فعلی محیط زیست چیدمان توسعه در کشور است یادآور شد: «توسعه در کشور بدون لحاظ توانمندی های اکولوژیک و بوم شناسی این سرزمین طراحی شده است. بدون اینکه این لحاظ شود که که کشور در محدوده ای قرار گرفته است که کمربند خشک جهان گفته می شود. جایی که میانگین بارش یک چهارم تا یک سوم میانگین جهانی است و تبخیر آن 30 تا 40 درصد بیشتر است. در چنین سرزمینی چیدمان توسعه نباید به سمت افزایش معیشتی به منابع آب و خاک برود. ما باید بگردیم و کشف کنیم به مردممان که چه توسعه ای می تواند ضامن بقای توسعه پایدار آنها باشد.»
درویش با اشاره به اینکه عدم وجود چیدمان صحیح توسعه باعث می شود همه راه ها به کشاورزی و دامداری ناپایدار و به افزایش وابستگی معیشتی مردم ختم شود افزود: «ما در شرایطی قرار داریم که اندوخته جانوری کشور نسبت به زمانی که اسکندر فیروز کلنگ سازمان حفاظت محیط زیست را در سال 1350 بر زمین زد 90 درصد اندوخته جانوری مان را از دست داده ایم.»
وی ضمن انتقاد از عملکرد رسانه ها و تشکل های مردم نهاد در پیگیری مصوبه شورای عالی محیط زیست افزود: «هیچ کدام از تشکل های مردم و نهاد و رسانه ها نیازمندیم یقه سازمان حفاظت از محیط زیست و اعضای شورای عالی محیط زیست را بگیریم و بپرسیم چرا این مصوبه زمین مانده است؟! یک آدم محیط زیستی این نیست که سالی یک بار برود و یک درخت بکارد و دو تا زباله برداد و چهار تا سخنرانی آتشین در دفاع از محیط زیست بکند. سال گذشته در اجتماع مدیران محیط زیست در فارس استاندار استان فارس یک سخنرانی آتشین در دفاع از محیط زیست کرد و گفت من سرباز محیط زیست می شوم و جلوتر از همه حرکت می کنم. همین استاندار فارس که فکر می کرد خیلی محیط زیستی است در برابر موضع ما در مورد سد تنگ سرخ ایستاد و هر چه ما گفتیم این سد تنگ سرخ دریاچه مهارلو را خشک می کند و ظرفیت گرمایی شیراز و استان فارس پایین می آید و بیابانی شدن آنجا تسریع می شود، به شدت مقاومت کرد تا آن سد ساخته شود. او به شدت به سازمان محیط زیست فشار می آورد که پتروشیمی باید در پارک ملی بهمان ساخته شود.»
اجتماعی کردن بحث آب در جامعه هدف باشد
انوش اسفندیاری، دبیر شواری اندیشکده تدبیر آب در ادامه همایش ، ضمن تشریح فعالیت های اندیشکده آب که وابسته به بخش خصوصی است گفت: «مهمترین نیاز کشور گسترش فضای گفتگو درباره آب است. تصویر اطلاعات از وضعیت آب بسیار مغشوش است. سازمان زمین شناسی وضعیت نشت زمین در سراسر کشور را بسیار نگران کننده دانسته است. از سویی سازمان های بین المللی بحران آب را یک بحران خزنده معرفی می کنند. مساله آب مشارکت مردمی را در حل این بحران ضروری می داند و این خواستار تبدیل مسئله آب به یک مسئله اجتماعی است.»
این سخنران پنل تخصصی همایش بحران آب افزود: «یکی از دلایلی که آب در ایران مسئله اجتماعی نیست این است که مردم مسئله آب را مشکل دولت می دانند و نه مشکل خودشان. دلیل دیگر آن را تمرکز کارها در پایتخت و دولتی بودن مدیریت آب در کشور است و بهای ارزان آب از دلایل دیگر بی توجهی اجتماعی به معضل آب است.»
اسفندیاری همچنین راهبرد گفتگوی اجتماعی را مهم ترین نیاز کشور در شرایط فعلی برای اولویت یافتن مسئله آب دانست و بر اصلاح فرآیند حکم رانی آب در کشور تاکید کرد.
وزارت نیرو فقط برای تهیه آب شرب مردم تلاش می کند
دیگر سخنران پنل تخصصی همایش بحران آب بهرام فیاضی ،دبیر انجمن آب و فاضلاب نیز در ادامه همایش افول سرمایه اجتماعی و عدم مسئولیت پذیری را از مهم ترین دلایل بحران آب دانست و اظهار کرد: «نبود نگاه آمایشی، کلان و استراتژیک در مدیریت کشور را زمینه ساز بحران اخیر است. این وضعیت تغییر نکرده و چشم انداز آینده نگران کننده است.»
وی از بدنه ناکارامد دولتی در بخش های متولی آب انتقاد کرد و بر همسوسازی سیاست های آب در کشور تاکید کرد.
فیاضی در ادامه عنوان کرد: «نهاد های مدنی باید در حل تعارض های اجتماعی بیشتر مشارکت کنند و ساختاری فراتر از وزارت نیرو را برای راهبری امر آب ضروری است.»
وی اولویت دادن به موضوع اقتصاد آب را در شرایط فعلی ضروری دانست و بر پیگیری موارد زیر تاکید کرد:
- بحران آب، واقعیت یا توهم؟
- بحران آب و نقش دولت
- بحران آب و مسئولیت های مدنی
- بحران آب و تعارضات قومی
- بحران آب و افول سرمایه اجتماعی
کار درست، مجلس درست هم می خواهد
آخرین سخنران این مراسم دکتر احمد علی کیخا مشاور رییس سازمان محیط زیست بود. وی حاکمیت علم و قانون را مهمترین عامل توسعه متوازن دانست و با ذکر خاطره ای از مقام معظم رهبری بر همراهی و همسویی دولت و مجلس همانند دو بال پرنده در موضوع آب و محیط زیست تاکید کرد.
کیخا تغییر در مجلس برای حل مسئله آب را ضروری دانست و افزود: «اگر کار درست بخواهیم، باید مجلس درست هم داشته باشیم. یکی از دلایل این مشکلات مجلس است. مجلس موظف است دولت را هدایت کند و زمانی نقش آفرینی می کند که خود راه توسعه را بداند. برخی تصمیم گیری ها غیر اصولی و توجه به منافع محلی نادرست به رای دهندگان است.»
کیخا نقش رای مردم را در حل بحران های ملی مانند حل مساله هسته ای پراهمیت دانست و بر حضور مردم در پای صندوق های رای تاکید کرد.
او همچنین با امید بخش خواندن تغییرات دو سال اخیر یادآور شد: «مجلس آینده باید موضوع آب را اولویت اصلی خود بداند. حفظ محیط زیست وظیفه عمومی است و نباید با امضای چند نفر از نمایندگان از اصل حیاتی عدول کرد. فصل الخطاب بودن سازمان محیط زیست لازمه جلوگیری از تخریب های محیط زیستی و بحران های پیش روی آن است و باید از اعمال نظرات شخصی جلوگیری کرد.»
کیخا با ذکر مثال هایی از نادیده گرفته شدن دستورات محیط زیستی خبر داد و افزود: «بسیاری از دستورات و خواسته های سازمان محیط زیست توسط سایر نهاد ها نادیده گرفته می شود. زمان آن رسیده است که جامعه ما بدون حاشیه در این حوزه کار کند. سازمان های مدنی هم باید در نقش آفرینی خود توسعه پیدا کنند و نقش خود را به عنوان سازمان غیر دولتی ایفا کنند تا بتوانند جهت بخش فعالیت های دولت و مجلس باشند. حال که بستر برای حرکتهای سازمان های مردم نهاد مهیا شده است، از آنان می خواهیم تا فرصت پیش آمده است در راه توسعه قدم بردارند.»
گفتنی است در ابتدای نشست «بحران آب» مستند «مادرم بلوط» به کارگردانی و پژوهش «محمود رحمانی» به تماشای حضار گذاشته شد.
