زهراساعي/ مدير كل امور زنان استانداري تهران
مسئله اجتماعی بسترساز آسیب اجتماعی است. مثلاطلاق یا افزایش سن ازدواج، تجرد یا بیکاری لزوما آسیب اجتماعی نیست اما یک مسئله اجتماعی است. در مواردی، مددکار به زوج پیشنهاد میکند، طلاق بگیرد، چون یک راه نجات است اما طلاق میتواند زمینهساز گرفتاریهای دیگر مثل فرار بچهها از خانه، ناسازگاری اجتماعی، تکدیگری، توزیع مواد مخدر، سرقتهای کودکانه و... باشد اما مسئله اجتماعی و آسیب اجتماعی را باید از هم تفکیک کرد. براساس پژوهشهای بنیادی ومتقن در حال حاضر، انواع آسیبهای اجتماعی را در جامعه داریم، برخی معتقدند که در قرن ۲۱، آسیبهای اجتماعی برای جوامع انسانی اجتناب ناپذیر است اما باید یادمان باشد که جامعه ما، اسلامی است و خیلی با جامعه جهانی قابل مقایسه نیست و نباید از این راه وضعیت خودمان را توجیه کنیم .
آسیبهای اجتماعی که به تعبیر بعضی از اندیشمندان حاصل و معلول مستقیم انقلاب صنعتی هستند، در اکثر جوامع وجود دارند و تاثیرات خود را میگذارند. اما آنچه جوامع مختلف را در این مورد از هم متفاوت میسازد، نوع نگرش این جوامع به علل به وجود آورنده آسیبها و راهکارهای اصلاح وبهبود آن است. در مورد نگرش، آنچه مهم است این است که این آسیبها چرا به وجود آمدهاند؟ آیا وجود آسیبها در جوامع امری لازم وضروری است یا میتوان جامعهای بدون آسیب داشت؟ پاسخ به این پرسشها مستلزم شناخت نظریههای مختلف جامعهشناسی و روانشناسی است که هرکدام سعی درتبیین مسائل، آسیبها وبحرانهای اجتماعی از نظر گاههای مختلف دارند. این دیدگاهها متاثر از باورهای سیاسی و اقتصادی هر جامعه است. پژوهشگران معتقدند که آسیبهای اجتماعی بعضا ریشه درمشکلات اقتصادی دارنداما واقعیت ایناست که با برنامه ریزی دقیق میتوان موانع اقتصادی را برطرف کرد. اما علل اجتماعی را نباید نادیده گرفت. فقدان سرمایه اجتماعی یا تقلیل رفتن آن از علل ایجاد آسیبهای اجتماعی است. سرمایه اجتماعی دریک جامعه دینی با اتکا به آموزههای اسلامی قابل حصول است. دین اسلامی دین مداراست، پیامبر اسلام، پیامبر رحمت است، فرهنگ ما نیز فرهنگ غنی ایثار، محبت، صفا و صمیمیت است. علاوه بر فرهنگ اسلامی، در فرهنگ ایرانی نیز جز اینها نیامده است، مگر پندار نیک، گفتار نیک، کردار نیک غیر از این میگوید. این فرهنگ اسلامی و ایرانی با این ویژگیهای مثبت باید از ابتداییترین سطح در کتابها و زندگی تک تک ما وارد شود. اما واقعیت ایناست که نمیتوان آسیبهای اجتماعی را که مانند یک زخم هستند دوراز از جریان هوا نگهداریم چون آلوده و عمیقتر میشوند. لذا راهحل رفع آسیبهای اجتماعی کار کردن بدون حب و بغض است وبايد درنظرداشته باشیم که نمیتوانیم روی آسیبهای اجتماعی سرپوش بگذاریم بلکه باید توان علمی خود را بهکار بگیریم و علل آن را بشناسیم سپس ارائه طریق کنیم. در آستانه انتخاب مجلس در کنار مسائل مختلف اقتصادی باید به مسائل اجتماعی این شهر تاریخی نیز توجه شود. باید متذکر شد برخی شاخصها در خصوص آسیبهای اجتماعی شهر تبریز نگران کننده است. برای نمونه نسبت طلاق به ازدواج در شهر تبریز ۲۵ است که از نرخ متوسط کشوری بالاتر است. جالب توجه اینکه متوفیات مشکوک به خودکشی در شهر تبریز نیز هفت نفر به ازای هر 100 هزار نفر است که این مورد نیز از متوسط کشوری بالاتر است. درخصوص نزاع هم آمار نشان میدهد به ازای هرصد هزار نفر ۹۸۴ مورد نزاع در این شهر وجود دارد که این شاخص هم از نرخ متوسط کشوری بالاتر است. دقت در این نکته هم ضروری است که در استان آذربایجان شرقی نیز شهرستان تبریز در بین شهرهای مختلف بالاترین رتبه را در دارا بودن آسیبهای اجتماعی دارد. با این اوصاف ضروری است که مسئله آسیبهای اجتماعی به عنوان یک موضوع میان رشتهای، فرابخشی، فرادستگاهی و فراقوهای در راس اولویتهای نمایندگان مجلس قرار گیرد. باید میان دستگاههای مختلف هم در سطح ملی، هم در سطح عملیاتی و منطقهای همکاری، هماهنگی و تقسیم کار شفاف وجود داشته باشد. به عنوان مثال برای موضوع ایذر که هم جنبه بهداشتی و سلامت، هم جنبه حمایت اجتماعی، هم جنبه اشتغالزایی، هم جنبه امنیتی و هم جنبه تبلیغات و آگاهی رسانی دارد باید دستگاههای مختلف همکاری داشته باشند. بر این باورم که کنترل و کاهش آسیبهای اجتماعی تنها از مسیر تفاهم نظری، گفتمان سازی و رویکرد اجتماعی میسر است. نباید و نه میتوان در مواجهه باآسیبهای اجتماعی فقط به رویکردهای سیاسی، قضایی و انتظامی اتکا کرد بلکه باید مسائل اجتماعی را با رویکرد اجتماعی پیگیری کرد.