فاطمه صفری| رفتار با حیوانات وحشی هم باید طبق تعالیم دینی به دور از خشونت باشد داستان‌های مربوط به رفتار مناسب با حیوانات از کتب آموزشی حذف شده‌اند نبود قانونی مشخص و بازدارنده در کشور ما برای حمایت از حیوانات احساس می‌شود سازمان محیط‌زیست طرحی برای حمایت از حیوانات را به مجلس ارایه داده است از حیوانات حرام‌گوشت در فرهنگ ما به‌عنوان همراه، همیار و مددرسان بشر تلقی شده است فردی که حیوانی را بکشد یا مسموم یا تلف یا ناقص کند به حبس یا جزای نقدی محکوم می‌شود نیازمند فرهنگ‌سازی در بین تمامی آحاد جامعه برای ترویج فرهنگ حیوان‌دوستی هستیم دولت از گروه‌های مردمی که حامیان حیوانات هستند، حمایت کند تحقیقات حاکی از وجود ارتباط مستقیم میان حیوان‌آزاری و اختلالات روانی است با شرط‌بندی روی حیوانات ازجمله سگ و خروس باعث آزار این حیوانات می‌شویم.
با خانواده به سفر سیاحتی رفته بودیم، سفری که قرار بود به‌یادماندنی و مملو از خاطرات خوش باشد اما یک حادثه همه رویاپردازی‌های مرا خراب کرد تا جایی که با گذشت چندین‌وچند‌سال از ذهن پاک نمی‌شود. ما میهمان شهری کوچک با مردمان میهمان‌نواز بودیم اما... همزمان با ورود به شهر به ترافیک سنگینی برخورد کردیم. ترافیک، یک ترافیک معمولی نبود، آن هم در میدان اصلی شهر، در ابتدا فکرکردم تصادفی رخ داده است و ساعتی را در ترافیک گذراندیم. ظاهرا قرار نبود این ترافیک به پایان برسد، اما پس از پیاده‌شدن متوجه شدم ماجرا چیز دیگری است. شاهد انبوه جمعیت بودم، انگار معرکه‌گیری در کار بود. لحظه‌به‌لحظه کنجکاو‌تر می‌شدم، همراه پدرم به جمعیت نزدیک شدم، گرد و خاک بود، چشم، چشم را نمی‌دید، همه‌چیز به ناگاه محو شد. لحظه‌به‌لحظه صدای فریاد‌ها بالا‌تر می‌رفت اما چه شده، نمی‌دانستم. پدر مرا از جمعیت دور کرد. چیزی ندیده بودم برای همین به بالای سکویی رفتم تا آنچه را که پدر از دیدنش منعم کرده، ببینم. از صدا‌ها و همهمه مردان کاسته شد ولی شاهد صحنه‌ای دلخراش بودم که هنوز هم پس از سالیان‌سال از ذهنم محو نمی‌شود، دیده بودم برای مسابقات سوارکاری شرط‌بندی می‌کنند ولی نشنیده بودم برای کشتن حیوانی شرط‌بندی کنند. مسابقه بین دو سگ بود که تعداد زیادی روی آنها شرط‌بندی کرده بودند. کف‌وسوت می‌زدند، جیغ می‌کشیدند برای کشته‌شدن جاندار دیگری که حق‌حیات داشت، مانند همه موجودات دیگر.
از آن روز تلخ بسیار گذشته اما فرهنگ‌دوستی با حیوانات رشد نکرده، هر روز شاهد انواع حیوان‌آزاری‌ها هستیم. به همین دلیل در گفتوگو با حقوقدانان نگاهی به جوانب حقوقی این مسأله داشته و نحوه برخورد و مجازات حیوان‌آزاران را موردبررسی قرار داده‌ایم.
دکتر علی نجفی‌توانا، حقوقدان پیرامون موضوع حیوان‌آزاری می‌گوید: حیوانات چه حلال‌گوشت و چه حرام‌گوشت ازجمله حلقه‌های زنجیره چرخه محیط‌زیست هستند و هرکدام به نوعی حضورشان برای استمرارطبیعی محیط‌زیست ضرورت دارد. در متون دینی ما نیز موجودات زنده از اهمیت ویژه‌ای برخوردارند و ما باید در این زمینه به سفارش قرآن کریم و هم در سنت و هم براساس سفارشات انبیا برای مراقبت و نگهداری از حیوانات اهلی و حفظ گونه‌های حیوانات‌وحشی به‌خصوص درحال‌انقراض اقدام کنیم.
اسلام و ممنوعیت به بند کشیدن حیوانات
«رفتار خشن با حیوانات به‌خصوص حیوانات وحشی به بهانه‌های مختلفی انجام می‌شود و متاسفانه هر روز تصاویر بسیاری از این دست‌آزار‌ها در فضای مجازی ازجمله اینستاگرام منتشر می‌شود.» نجفی‌توانا با اشاره به تعالیم دینی معتقد است: رفتار با حیوانات وحشی هم باید طبق تعالیم دینی به دور از خشونت باشد و جای‌جای کتب دینی ما به این موضوع توجه ویژه‌ای شده است. جالب است بدانیم براساس برخی از منابع‌دینی، رفتار مجرمانه دربرابر حیوانات جرم است و توصیه‌شده به بندکشیدن آنها ممنوع است. حتی از حیوانات حرام‌گوشت در فرهنگ ما به‌عنوان همراه، همیار و مددرسان بشر تلقی شده است. در زندگی ما همه حیوانات، حیواناتی هستند که برای تسهیل زندگی بشر و رفع مشکلات جایگاه ویژه‌ای دارند.
آزار حیوانات زیر سوال بردن قوانین
«درکنار منابع دینی که از لحاظ اخلاقی شکنجه و آزار حیوانات را مورد نکوهش قرار داده‌اند، قوانین نیز با چنین افرادی مهربان نبوده و مجازات‌هایی را برای حیوان‌آزاران در نظر گرفته است.» این استاد دانشگاه با نگاهی به قوانین می‌گوید: قانونگذار در ماده۶۷۹ قانون مجازات اسلامی مقرر داشته است، هرکس به عمد و بدون ضرورت حیوان حلال گوشت متعلق به دیگری یا حیواناتی که شکار آنها توسط دولت ممنوع اعلام شده است را بکشد یا مسموم یا تلف یا ناقص کند به حبس از نودویک روز تا شش‌ماه یا جزای نقدی از یک‌میلیون و پانصد‌هزار ریال تا سه‌میلیون ریال جریمه خواهد پرداخت.
وی می‌افزاید: در عین حال درمورد حیوانات وحشی که شکارشان ممنوع است در این قانون به حمایت کثیری از آنها پرداخته شده‌است که در ماده ۶۸۰قانون مجازات اسلامی نیز مقرر شده، هرکس برخلاف مقررات و بدون مجوز قانونی اقدام به شکار یا صید حیوانات و جانوران وحشی حفاظت‌شده، کند به حبس از سه‌ماه تا سه‌سال یا جزای نقدی از یک‌ونیم‌میلیون ریال تا هجده‌میلیون ریال محکوم خواهد شد.
قانونی برای حمایت از حیوانات وجود ندارد
این وکیل پایه‌یک دادگستری به خلأ قانون حمایت از حیوانات‌اهلی اشاره می‌کند و می‌گوید: نکته حایزاهمیت عدم‌وجود قانونی مشخص و بازدارنده در کشور ما برای حمایت از حیوانات است. ما حتی در مقوله حمایت از حیوانات‌خانگی نیز نسبت به سایر کشور‌ها عقب هستیم. یکی از الزامات برای کاهش رفتار خشن با حیوانات وجود قانونی است که مربوط به حمایت از حیوانات به‌خصوص حیوانات خانگی باشد که متاسفانه در کشور ما خلأ آن احساس می‌شود.
حمایت از حیوانات و سازمان محیط‌زیست
این حقوقدان ادامه داد: باتوجه به این‌که در زمینه حیوان‌آزاری و کشتن حیوانات، مجموعه قوانین مشخصی وجود ندارد، اما مدتی است که در این زمینه سازمان محیط‌زیست واردعمل شده و طرحی را به مجلس ارایه داده است. امید می‌رود مجلس دهم به این موضوع توجه ویژه‌ای داشته باشند و با بررسی آن قانونی مناسب حال حیوانات را به تصویب برساند.
«درست است که می‌توان با کسانی که حیوان آزاری می‌کنند یا به کشتن حیوانات اقدام می‌کنند، برخورد قانونی کرد تا آمار حیوان‌آزاری به‌خاطر ترس از مجازات کاهش یابد اما مهم‌ترین گام برای کاهش خشونت در جامعه، آموزش درست است.» این وکیل دادگستری با بیان این جمله می‌گوید: نخستین اقدامی که باید برای این امر صورت گیرد، فرهنگ‌سازی بین تمامی آحاد جامعه برای ترویج حیوان‌دوستی و توزیع ارزش حضور حیوان در زندگی اجتماعی یکی از اصول محیط‌زیست ما است.
حذف مطالب آموزشی از کتب درسی
«این فرهنگ‌سازی باید از سنین پایین در دبستان‌ها، پیش از دبستان و همچنین در جمع خانواده آموزش داده شود نه این‌که داستان‌های آموزشی که بیانگر مهربانی با حیوانات هستند از کتاب‌های دبستان ما حذف شوند. این حذف نه‌تنها باعث بیشترشدن حیوان‌آزاری می‌شود بلکه کودکان ما را خشن و نا‌بهنجار به‌بار می‌آورد. این مسأله مهم‌تر است یا این‌که به این موضوع بیندیشیم که مهربانی با حیوانات موجب زیادشدن افرادی می‌شود که در خانه‌های خود سگ نگهداری می‌کنند.»
این حقوقدان در ادامه بیان این جمله که هرگونه آزار و اذیت حیوانات، ناهنجاری اجتماعی محسوب می‌شود، می‌افزاید: اگر در جامعه‌ای زندگی کنیم که وجود حیوانات و سلامت محیط‌زیست را مهم بدانیم، حیوان‌آزاری بسیار کاهش خواهد یافت. بنابراین آموزش در مدارس و افزودن درس‌هایی در باب رفتار نیک با حیوانات اجتناب‌ناپذیر است. «این در صورتی است که آموزش و پرورش و صداوسیما اقدام به حذف دروسی که در آنها حیوانات نگهداری می‌شدند، کرده‌اند. آن هم برای جلوگیری از فرهنگ نگهداری حیوان در خانه زیرا معتقدند، این دسته از افراد، حیوانات را جایگزین فرزند خود می‌کنند و از فرزندآوری دوری می‌کنند.»
حمایت دولت از «ان‌جی‌او»ها راهی برای جلوگیری از حیوان‌آزاری
نجفی به گروه‌های مردم‌نهاد که برای حمایت از حیوانات شکل‌گرفته‌اند و فعال هستند، اشاره کرد و می‌گوید: گروه‌هایی خودجوش برای حمایت از حیوانات تشکیل شده است که دولت می‌تواند از آنها حمایت کند تا فرهنگ حیوان‌دوستی را میان مردم پرورش دهد. نباید فراموش کرد که در کمتر جای دنیا دیده شده حیوانات مورد ضرب‌وشتم قرار بگیرند و این نشان‌دهنده حیوان‌دوستی سایر مردم جهان است که این فرهنگ باید در جامعه ما نیز رواج پیدا کند.
جامعه اسلامی و حیوان‌آزاری
«حیوانات مانند انسان‌ها موجودات زنده هستند و حق‌حیات دارند ولی وقتی برای حیات حیوانات قانونی وجود نداشته باشد، بسیار هستند افرادی که برای کسب درآمد حیوانات را تربیت می‌کنند و با آنها مسابقه‌ای برپا کرده و حق‌حیات را از این موجودات زنده می‌گیرند.»
حمید جنتی، وکیل دادگستری نیز پیرامون معضل حیوان‌آزاری می‌گوید: در قانون‌اساسی به موضوع حمایت از حیوانات اشاره‌ای نشده است ولی در قانون مجازات اسلامی شکار حیوانات، مجازاتی چون زندان و جزای نقدی دارد. البته با توجه به افزایش حیوان‌آزاری در جامعه باید گفت ما بیش از این‌که به جرم‌انگاری و مجازات متخلفان نیاز داشته باشیم، نیازمند فرهنگ‌سازی در این زمینه هستیم.
آموزش فرزندانمان از خانه باید شروع شود
این حقوقدان در ادامه به نقش خانواده‌ها در ایجاد حس حمایت از حیوانات در کودکان اشاره می‌کند و می‌گوید: برای رسیدن به شرایط آرمانی باید ابتدا از خانه و جمع خانواده آموزش نحوه‌برخورد با حیوانات را شروع کرد. زمانی که در خانه خود و در حضور کودک خردسال‌مان حیوان‌آزاری را ترویج می‌کنیم و کودک‌مان را به سمت دوری از حیوانات و حیوان‌آزاری تشویق‌می‌کنیم که پیامد این رفتار چیزی جز ترویج خشونت در جامعه نخواهد بود.
حیوان‌آزاری یک بیماری روانی است
«امروزه تحقیقات انجام شده در مجامع بین‌المللی حاکی از وجود ارتباط مستقیم میان حیوان‌آزاری و اختلالات روانی است و حیوان‌آزاران عملا تهدیدی جدی برای جامعه‌انسانی محسوب‌می‌شوند چراکه آزار و کشتن حیوانات به تدریج با ایجاد «قساوت قلب» و از بین بردن قبح کشتار، زمینه را برای آزار و کشتار همنوعان فراهم می‌آورد، کما این‌که چند‌سال پیش در کشور خودمان با بررسی پرونده قاتل زنجیره‌ای کودکان، سابقه کشتار حیوانات شهری مشاهده شده است.» به همین دلیل جنتی با تأکید بر ضرورت جرم‌انگاری در زمینه حیوان‌آزاری خاطرنشان می‌کند: کسانی که باعث رنج و عذاب موجود زنده‌ای هرچند برای لحظه‌ای خنده و شاد می‌شوند، از نظر روانی بیمار هستند و باید تحت‌درمان قرار گیرند زیرا این افراد نه‌تنها برای حیوانات بلکه برای جامعه خطرناک هستند. وی می‌افزاید: افرادی که با حیوانات مهربان هستند از نظر روانی سالم‌تر از سایرین بوده و زندگی شاداب‌تری دارند.
کشور‌های جهان سومی و حیوان‌آزاری
این وکیل دادگستری با بیان این‌که این دیدگاه که بیشترین آمار حیوان‌آزاری در کشور‌هایی است که فقر مادی یا فرهنگی بر آنها سایه افکنده؛ کشور‌هایی از قبیل افغانستان، اسپانیا و ایران دارای بیشترین میزان حیوان‌آزاری هستند و در آنها مسابقاتی تحت‌عنوان خروس‌بازی، گاو بازی و بازی سگ‌ها بسیار رواج دارد، با ابراز تاسف می‌گوید: در کشور خودمان نیز مسابقاتی مانند سگ‌کشی و بازی سگ‌ها و شرط‌بندی روی حیوانات رواج داشته و کم و بیش شاهد انواع حیوان‌آزاری هستیم.
ضعف قانونی
وی در ادامه به قوانین اشاره می‌کند و می‌افزاید: حال اگر کسی در ملأ عام به آزار و اذیت حیوانات بپردازد، تنها طبق ماده ۶۳۸ جرم شناخته می‌شود که عفت‌عمومی را زیر سوال برده باشد، بنابراین تا زمانی که برای این موضوع مقرراتی وضع نشده و امکان مجازات با خاطیان این امر وجود ندارد، بهتر است به کمک سازمان‌های مردم‌نهاد یا همان«ان‌جی‌او»ها شتافت تا مردم به‌صورت خودجوش نسبت به این امر ترغیب شوند، تا زمانی که قانونی برای این امر وضع شود.
حذف داستان‌های حیوانات از کتب‌درسی
«طی چند سال گذشته، مجموعه‌ای از داستان‌هایی که کتب‌درسی دوران دبستان بود به بهانه آموزش دوستی با حیوانات و رواج نگهداری حیوانات‌خانگی، از این کتب حذف شدند. داستان‌هایی از قبیل خاله مرجان که یکی از آموزنده‌ترین داستان‌ها برای رفتار دوستانه با حیوانات بود و تأثیر مثبتی بر روند ذهنی کودکان برای پرهیز از خشونت داشت، یا داستان حسنک‌کجایی؟! یا شعر کلاغ و زاغ که همگی از کتاب‌های درسی حذف شدند جایگزینی برای آموزش رفتار درست با حیوانات در کتب درسی قرار نگرفت هیچ كه از سویی دیگر صداوسیما پخش برنامه کودکانی که در آنها حیوانات خانگی از قبیل سگ و گربه نگهداری می‌شود را نیز ممنوع کرده است.» جنتی در پاسخ به این سوال که چرا وزارت ارشاد و صدا و سیما به این امر دامن می‌زنند، با ابراز تاسف می‌گوید: هر سازمان و ارگان سیاست و خط‌مشي خود را دارد و برای این موضوع هم باید اقدامی صورت بگیرد.
حفظ جان حیوانات در آموزه‌های دینی
با نگاهی به روایات و آموزه‌های دینی در کلام فقهای اسلامی به‌جد خواهیم دید که حفظ جان حیوانات و ضرورت رسیدگی از قبیل تأمین آب و غذای حیوانات مورد تأکید قرارگرفته است؛ در اسلام آزار و اذیت حیوانات و کشتن بی‌دلیل آنها مخصوصا حیوانات غیرموذی نهی شده و این عمل از زشت‌ترین گناهان شمرده شده است همان‌گونه که امام صادق(ع) فرمود: «اقذر الذنوب ثلاثة: قتل البهیمة.... کشتن حیوان از پلید‌ترین گناهان است» با این حال جوامع غیراسلامی به مراتب بیشتر از جامعه‌ای که ما در آن زندگی می‌کنیم به رعایت حقوق حیوانات اهمیت می‌دهند و حیوانات آنها حقوقی مانند حقوق شهروندی دارند.
همچنین طبق این گزارش حیوان‌آزاری و کشتن حیوانات یک جرم و قانون‌گریزي نیست اما باید مسأله حیوان‌آزاری با نگاهی انسانی مورد کنکاش قرار گیرد؛ زیرا حیوانات هم موجودات زنده هستند و از حق حیات برخوردارند. بنابراین کسانی که به آزار حیوانات مشغولند بیش از آن‌که مجرم شناخته شوند باید تحت درمان قرار گیرند، البته نباید فراموش کرد که آموزش از سنین کودکی یکی از مهم‌ترین عوامل در پرورش فکر و شخصیت کودکان است؛ شاید نخستين گام در این موضوع امر آموزش باشد و سپس ایجاد قانونی كه افراد از حیوان‌آزاری پرهیز کنند مگر نه این‌که ما در زبان فارسی می‌گوییم میازار موری که دانه کش است/ که جان دارد و جانش شیرین خوش است.
هرچند با گذشت سال‌ها هنوز در آن شهر کوچک مسابقه سگ‌ها ادامه دارد و مسابقاتی که پایان آن فقط یک پیروز خواهد داشت و آن هم سگی است که زنده بماند؛ البته نه برای همیشه که تا مسابقه بعدی که بار دیگر شانس زنده ماندن خود را امتحان کند.
خلاء قانونی در مقابله حیوان آزاری
|حسن کیا| وکیل دادگستری| در سال‌های اخیر هراز چند گاهی شنیدن خبر مثله کردن یا سوزاندن یا انواع و اقسام آزار رساندن به حیوانات موجب آزرده شدن روح هر انسان باوجدانی می‌شود. جای تاسف است که عده‌ای تفریح خود را در ازردن حیوانات دیده و از این طریق غیراخلاقی و انسانی خشونت پنهان و بالقوه خود را عریان می‌کنند و بی‌تردید چنین افرادی اگر فضا و موقعیت ایجاد شود از شکنجه و آزردن انسان‌ها نیز ابایی ندارند و تاسف بار‌تر آن‌که بعضی اوقات خبر قتل عام سگ‌های خیابانی نیز به گوش می‌رسد. متاسفانه خلاء قانونی در این حوزه یکی از علل تجری چنین اشخاصی شده و دست محاکم قضائی نیز در تطبیق این افعال با نص قانونی تا حدود زیادی بسته است. چندی پیش بود که رئیس یکی از باغ وحش‌های تهران از وضع اسفناک برخورد با حیوانات و خلاء قانون در این حوزه گلایه کرده بود. این درحالی است که حیوانات از دیرباز همراه و کمک حال انسان‌ها بوده‌اند و در دوران پیشا ماشین نقشی تعیین‌کننده در زندگی بشر و رفع حوائج خود ایفا کرده‌اند. تاریخ گذشته نقش تعیین‌کننده گاو، اسب، سگ و سایر حیوانات را در زندگی بشر نشان می‌دهد و جالب آن‌که اکثر پیامبران دورانی چوپانی کرده و محافظ حیوانات بوده‌اند و حضرت نوح نیز در نجات حیات بر روی کره خاکی به انسان‌ها بسنده نکرده و حیوانات مختلف را نیز در کشتی نجات خویش جای دادند. در تعالیم دینی و عرفی ما نیز بدرفتاری و آزار حیوانات نکوهش شده است. بنابراین به نظر می‌رسد نیاز به قوانین مدون در حمایت از حیوانات کاملا حس می‌شود و قانونگذار شایسته است به این حوزه نظر داشته و مقررات شایسته و بازدارنده را وضع و تصویب کند.
منبع: شهروند
