وظايف دولت در حوزه محيط‌زيست در برنامه ششم توسعه به تصويب مجلس رسيد. اهميت اين بند از برنامه ششم از آنجايي است که ناظر بر چالش‌هاي کنوني محيط‌زيست در ايران بوده و در صورت تحقق مفاد آن مي‌تواند حال محيط‌زيست کشور ما را خوب کند اما همزمان برخي کارشناسان مي‌گويند، اين پيش‌بيني‌ها در برنامه‌هاي چند ساله توسعه آن‌قدر که بايد، ضمانت اجرايي ندارد، همان‌طور که برخي پيش‌بيني‌ها در برنامه پنجم توسعه محقق نشد. بااين‌حال، نقطه مثبت فصل محيط‌زيست در برنامه ششم توسعه، افزايش اختيارات سازمان محيط‌زيست در برخي از موارد است. علامه بر اين، توجه به حفظ جنگل‌ها و تالاب‌ها از جمله اين اتفاقات است. به‌طوري‌که نمايندگان مجلس شوراي اسلامي، دولت را مجاز کردند که هرگونه بهره‌برداري تجاري و صنعتي از چوب جنگل‌هاي شمال از ابتداي سال چهارم اجراي برنامه ششم توسعه ممنوع شود. 

نویسنده: اسماعيل كهرم*

حفظ فضاي سبز تنها در گرو همت شهروندان است، زيرا حتي در شرايطي كه شهرداري و فضاي سبز درختي را بكارند باز هم اين شهروندان هستند كه مسئوليت حفظ و نگهداري درخت را به عهده دارند. ما مردمي هستيم كه روي تنه درختاني كه در پارك‌ها قرار دارند يادگاري مي‌نويسيم يا در شهرك‌هايي مانند شهرك اميد تهران، همه شاهد بوديم كه چطور برخی خيلي راحت درختان چندين ساله را كندند تا به جاي آن پاركينگ احداث كنند. انواع و اقسام حيله‌ها به كار بسته مي‌شود تا يك درخت خشك شود. من اينجا اين روش‌ها را به دليل اينكه بدآموزي دارند با جزئيات عنوان نمي‌كنم، اما با انواع و اقسام روش‌ها، سموم هر درختي در عرض مدت زماني كوتاه خشك مي‌شود. کم‌توجهي‌ای كه دولت ما به فضاي سبز دارد در كنار کم‌توجهي خود ما به درختكاري باعث شده است با معضلي جدي در زمينه درخت و فضاي سبز مواجه شويم. فقر فرهنگي در بي‌حرمتي به موجودات زنده نمايان مي‌شود. دين ما براي درخت ارزش و اهميت ويژه‌اي قائل است تا جايي كه پيامبر ما مسلمانان، حضرت محمد (ص) فرموده‌اند: شكستن شاخه‌هاي درختان همانند شكستن بال فرشتگان است.

نویسنده: سروش کیانی قلعه سرد / روزنامه نگار 

فارغ از نقش سیاست‌های دولت‌های مختلف در مسائل زیست‌محیطی، آن چه که نقشی به مراتب اثرگذارتر ایفا می‌کند جایگاه تعیین‌کننده مردم است. مردم علاوه بر آنکه نقش اساسی در حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از آلودگی و تضییع آن دارند، با اثرگذاری ناشی از مطالبه‌گری خود بر دولت‌های مختلف نقش تعیینکننده ای در وضعیت و کیفیت محیط زیست و منابع طبیعی دارا هستند. به دیگر سخن، مردم با رعایت حقوق محیط‌زیستی و احترام به آن از یک سو و جلوگیری از تصویب و اجرای سیاست‌های ضایع کننده محیط زیستی و منابع طبیعی از سوی دیگر در آن چه که حال فعلی و آینده محیط زیست است تاثیر به‌سزایی دارند. از این‌رو سازمان‌های مردم‌نهاد محیط زیستی به عنوان نماد و نماینده مردم سعی در دست یابی به این مهم را دارند و در کنار این سازمان‌ها، واحدهای محیط‌زیستی احزاب، تشکل‌ها، اصناف و... مجموعه‌ای مطالبه گر و پیگیر مسائل محیط‌زیست را تشکیل داده و تلاش می‌کنند از آن چه که نامطلوب محیط است جلوگیری کرده و به سمت مطلوبیت محیط‌زیست حرکت کنند. اگر همه این سازمان‌ها، تشکل‌ها، احزاب و... را در یک کلمه یعنی مردم خلاصه کنیم، بی‌شک مردم هنگامی که احساس می‌کنند صدایشان شنیده نمی‌شود یا برای شنیده شدن به صدایی رساتر و بلندتر نیازمند هستند، اقدام به تشکیل کمپین و کارزار می‌کنند و با بسیج عمومی و نشان دادن وجود دغدغه مشترک چه در حیطه رفتار خود مردم و چه در حیطه رفتار و سیاست گذاری دولت‌ها، سعی در ایجاد تغییر در جهت مثبت را دارند. موفق شدن این گونه کمپین‌ها و حرکت‌ها در حوزه محیط زیست از یک‌سو نشان‌گر حائز اهمیت شدن مسائل محیط زیستی برای عموم مردم و از سوی دیگر نشان‌دهنده اهمیت نظر و خواست مردم برای مسئولان کشور است.

مراسم درختکاری که در سال‌های اخیر به زیبایی توسط همه اقشار و نهادهای کشور برگزار می‌شود با استقبال عمومی مردم و مسئولان همراه بوده است و هر ساله مسئولان مختلف از کاشت هزاران و حتی میلیون‌ها درخت خبر می‌دهند.

توسعه پایدار با رويكردهاي زيست محيطي، شعاري است كه اين روزها برسرزبان بسياري از مسئولان‌افتاده؛ توسعه‌اي كه آباداني و عمران كشور در گرو آن است. توسعه پايدار، توسعه‌ای است که نیازهای امروز را بدون تاثیر و لطمه زدن به توانایی نسل‌های آتی در تامین نیازهای‌شان، تامین کندو در حقیقت ایجاد تعادل میان توسعه و محیط‌ زیست است. توسعه پایدار، تنها‌بر جنبه زیست‌محیطی تمرکز ندارد بلکه به جنبه‌های اجتماعی و اقتصادی آن نيز توجه می‌کندو محل تلاقی جامعه، اقتصاد و محیط‌ زیست است.

خاک، آب، باغچه و کودکانی که طبیعت را تجربه می‌کنند. همه آنچه آموزش رسمی نمی‌تواند به کودکان بیاموزد قرار است در مدرسه طبیعت یاد بگیرند. همه آنچه کودک انسان تا پیش از وجود پدیده‌ای به نام آموزش رسمی از طبیعت یاد می‌گرفت. در روزگاری که به فعالان محیط‌زیست سخت می‌گذرد، ٧٠مدرسه طبیعت در ٢٩ استان کشور راه‌اندازی شده تا نسل بعد انسان‌های طبیعت‌دوستی باشند. اگر هر کدام‌شان جایی مسئولیتی داشتند، بر سر محیط‌زیست معامله نکنند و اگر جایگاه تصمیم‌گیری نداشتند، محیط‌زیست مطالبه مهم‌شان باشد. مدارس طبیعت می‌خواهند نگاه مسئولانه و فعالیت مدنی را به کودکان یاد بدهند، هرچند هنوز همه کودکان امکان استفاده از این شیوه آموزشی را ندارند.

مدیر کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری گیلان گفت: رویکرد خوب دولت یازدهم در ارتباط با سازمان‌های مردم نهاد و انجام امور تسهیل گرانه در صدور مجوز‌ها موجب گسترش تعداد سمن‌ها شده است.

مدیر کل دفتر فنی استانداری فارس گفت: دولت از حضور سمن ها در همه عرصه ها به ویژه محیط زیست استقبال می نماید؛ زیرا سمن ها بازوی های توانمند و پرتلاشی برای رسیدن به اهداف دولت در توسعه پایدار و حل مسائل و معضلات زیست محیطی به شمار می روند.

مدیرکل محیط زیست استان چهارمحال و بختیاری گفت: همایش روز زمین پاک یکم اردیبهشت‌ماه در دانشگاه پیام‌نور شهرکرد با مشارکت سمن‌های زیست محیطی برگزار می‌شود.

مدیرکل محیط زیست استان همدان گفت: باید از قدرت سمن‌ها برای پیشبرد اهداف محیط زیست استفاده کنیم.

همایش فصلی اداره کل محیط زیست استان همدان با حضور مسئولان استانی و شهرستانی و نمایندگان سازمان‌های غیر دولتی محیط زیست کشور برگزار شد.

معاون آموزش و پژوهش سازمان حفاظت محيط زيست گفت: با سمن‌ها تعامل داريم اما اين به معناي مزدورپروري و وردست‌پروري نيست زيرا نمي‌خواهيم حمايت معنوي يا مادي از سمن‌ها منجر به آن شود که براي ما تبليغ و ما را تأييد کنند زيرا مهم‌ترين ويژگي سمن، عدم وابستگي مالي به دولت است.کاوه مدني در نشست خبري‌ای که پيش از ظهر روز دوشنبه به ميزباني سازمان حفاظت محيط زيست برگزار شد، گفت: تلاش ما در اين دوره تمرکز بر کيفيت برنامه‌ها به جاي کميت است، به طور نمونه تعداد و آمار سمن‌هاي (NGOها) محيط‌زيستي مشخص است اما درباره  مباحث کيفي، اطلاعات دقيقي وجود ندارد.مدني با طرح اين پرسش که چرا بايد مشارکت عمومي و مدني را به سمن‌ها محدود کنيم و تنها متولي و شاخص مشارکت در جامعه را سمن‌ها بدانيم، اظهار کرد: طبق تعريف، سمن به نهاد غيردولتي اطلاق مي‌شود که داراي ارتباط مالي با دولت نيست و به صورت قانوني و بدون حاشيه فعاليت مي‌کند. سمن‌ها و مردم براي ما يکسان هستند و با تمام کساني که بخواهند براي حفظ محيط زيست کشور تلاش کنند، تعامل و همکاري داريم. گرچه همکاري با سمن‌ها، آسان‌تر است اما اين بدان معنا نيست که فقط سازمان‌هاي مردم‌‌نهاد را به رسميت بشناسيم.معاون آموزش و پژوهش سازمان حفاظت محيط زيست ادامه داد: سمن‌ها مي‌توانند درآمد داشته باشند اما اينکه درآمد خود را از وابستگي به دولت کسب کنند يا براي فرار از ماليات به جاي ثبت شرکت و فعاليت در حوزه‌اي به نام سمن در حال فعاليت باشند، داراي اشکال است و با تعريف سمن هم‌خواني ندارد.

معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضاییه از آموزش حقوقی فعالان محیط زیست بر اساس تفاهمی که در این رابطه با سازمان محیط زیست منعقد می‌شود خبر داد و گفت: دستگاه قضایی از سمن‌های فعال محیط زیست حمایت جدی قانونی خواهد داشت.

تعدادی از تشکل‌های زیست‌محیطی دانشگاه‌های تهران با صدور نامه‌ای از نمایندگان تهرانی فهرست امید، از آنها خواسته‌اند به وضعیت محیط‌زیستی و شهری پایتخت توجه بیشتری داشته باشند. 

نویسنده: هومان خاکپور*

هوای سالم يكی از پنج عنصر ضروری برای ادامه حيات انسان است. هر فرد روزانه نزديک ۲۲هزار بار نفس می‌کشد و تقريبا به ۱۵ كيلوگرم هوا در روز نياز دارد. معمولا انسان می‌تواند به مدت پنج هفته بدون غذا و به مدت پنج روز بدون آب زنده بماند، اما نمی‌تواند بدون هوا حتی لحظه‌ای هم زنده بماند. با توجه به گسترش شهرها و افزايش منابع آلاينده‌های هوا، هوای اغلب شهرهای بزرگ و صنعتی آلوده است و با توجه به خطراتی كه اين آلودگی برای سلامت افراد ساكن در مناطق آلوده دارد، شناخت و آگاهی نسبت به جوانب مختلف اين مساله از اهميت بسزایی برخوردار است و تنها با آگاهی و شناخت از اين مساله امكان جلوگيری يا كاهش خطرات آن وجود دارد.

نخستین نشست استانی شورای هماهنگی سازمانهای غیردولتی محیط زیست و منابع طبیعی کشور با حضور نمایندگان سازمانهای غیر دولتی در شورای تدوین برنامه ششم توسعه در همدان برگزار شد.

«با دست خويش، ‌خود را به هلاكت نيفكنيد.» اين آيه‌اي از قرآن است كه شروع مستند مادركشي است، مستندي كه قرار است به وضعيت بغرنج مباحث مديريتي و توسعه پايدار كه پايداري‌اش در كشور كمرنگ است، بپردازد. شروع فيلم، ‌موسيقي‌اش، ‌صداي كشاورزاني كه از بي‌آبي و وضعيت بد معيشت‌شان در زمينه فيلم حرف مي‌زنند، ‌بغض كشاورز ٨٠ ساله‌اي كه از به هم ريختن اوضاع مالي و فقري كه روي زندگي‌اش سايه افكنده مي‌گويد، همه فضاي فيلم را به تاريكي‌اي كه بر وضعيت توسعه ناپايدار در كشور سايه افكنده، مي‌كشاند؛ فضايي كه از نگاه منتقدان، ‌كاملا احساسي ساخته شده و انگار تنها مرثيه‌سرايي مي‌كند.
مستند «مادركشي»، كه نگاهي آسيب شناسانه به وضعيت حكمراني آب در ايران دارد، ‌در جامعه مهندسان مشاور ايران برگزار شد؛ مستندي كه با حمايت مركز بررسي‌هاي استراتژيك رياست‌جمهوري، با هدف انتقاد سيستم مديريتي آب ايران تهيه شده است و قصد داشت توسعه ناموزون را در كشور به تصوير بكشد. كميل سوهاني، ‌كارگردان مادركشي، ‌دغدغه اصلي‌اش از ساخت فيلم را توجه به خشكيدگي سرزمين و مساله آب نمي‌داند و مقوله توسعه را به ميان مي‌كشد. او جمع شدن و گفت‌وگو درباره توسعه ناپايدار و مباحث مديريت آب كشور كه يكي از قطعات پازلي بود كه در فيلم نشان داده مي‌شد ‌را نتيجه تلاشي ١٨ ماهه براي ساخت فيلم مي‌داند و آن را‌موفقيت ارزيابي مي‌كند.
درطول ٧٦ دقيقه زمان پخش فيلم در سالن، ‌همهمه‌هايي شنيده مي‌شد كه نشان از موج انتقاد جامعه مهندساني بود كه سدسازي، يكي از اضلاع زندگي‌شان بوده، آنقدر كه با اين مبحث عجين‌اند و گوشه پررنگي از افتخارات زندگي حرفه‌اي‌شان محسوب شود. اما موج نقدي كه هنگام برگزاري پانل، ‌به فيلم وارد شد، ‌نشان از اين داشت كه شايد مهندسان سدساز هم با توجه به شرايط پيش آمده در كشور، ‌معترف به خطاهاي گذشته‌شان باشند، ‌اما هيچ كدام نگاهي كه مادركشي به اوضاع بغرنج سرزمين داشت را تحمل نكردند و هجمه انتقادات به مستند، فضاي جلسه غروب يكشنبه جامعه مهندسان مشاور را داغ كرد.

نویسنده: مهدی فصیحی هرندی*

 در تاریخ ٧/١٢/١٣٨١ هیأت وزیران اساسنامه شرکت مادر تخصصی مدیریت منابع آب ایران را تصویب کرد. هدف از تشکیل این شرکت، ساماندهی فعالیت‌های وزارت نیرو در امور آب از جمله ساماندهی و راهبری حفاظت و بهره‌برداری بهینه از منابع آب است. در فصل دوم این اساسنامه اولین موضوع فعالیت این شرکت به این نحو تبیین شده است: «کارگزار وزارت نیرو در اجرای قانون توزیع عادلانه آب و سایر قوانین و مقررات مربوط به آب ازجمله مدیریت و کنترل بهره‌برداری از منابع آب...». بنابراین این کارگزار و بالطبع کارفرمای آن، وزارت کریمه نیرو، نماد حکمرانی دولتی آب ایران شناخته شده است که در راستای وظایف تعریف‌شده باید راهبری حفاظت از منابع آب را انجام دهد.  بیماری مزمن برداشت بی‌رویه از منابع آب زیرزمینی کشور آن‌قدر حاد شده است که بحث درباره آن دیگر محدود به دولت، وزارت نیرو یا کارگزار آن نیست و لایه‌های دیگر حکمرانی نیز به آن ورود کرده‌اند. اکنون دشت‌های کشور جمعا با یک‌صدو ١٠ ‌میلیارد متر مکعب کسری موازنه برداشت روبه‌رو هستند.

نویسنده: محمد رستگاري٭

نگاهي به تاريخچه آلودگي هوا در تهران نشان مي‌دهد اين معضل دست‌كم در پنج دهه اخير گريبانگير تهران بوده اما نكته‌اي كه مطرح مي‌شود اين است كه آيا اين معضل به راستي غير قابل حل است؟ بررسي تجربيات در كشورهاي ديگر و حتي تجربيات شهر تهران نشان مي‌دهد امكان بهبود در اين زمينه وجود دارد. نبايد فراموش كرد سال ٧٩ در زمان آغاز برنامه جامع كاهش آلودگي هوا در تهران مشكل اساسي در تهران گازهاي آلاينده نظير منوكسيد كربن، دي اكسيد گوگرد و دي اكسيد نيتروژن بود، اما با اجراي برنامه طي سنوات آتي به تدريج شاهد اثربخشي اقدامات بوديم به‌طوري‌كه ديگر شاهد حتي يك روز ناسالم از نظر اين آلاينده‌ها نبوديم.