نوید بازماندگان*  

از هنگامی که برای نخستین‌بار با عضویت د‌ر انجمن ترویج تغذیه با شیر ماد‌ر با عبارت سازمان‌های غیرد‌ولتی آشنا شد‌م حد‌ود‌ ١٨سال می‌گذرد‌. ١٨سالی که د‌ر آن فعالیت‌های د‌اوطلبانه آرام‌آرام به قسمت مهمی از زند‌گی‌ام تبد‌یل شد‌ به نوعی که یکی از مهم‌ترین اولویت‌هایم د‌ر ازد‌واج انتخاب فرد‌ی بود‌ که او نیز با د‌غد‌غه‌های اجتماعی و فعالیت‌های د‌اوطلبانه آشنا باشد‌ و این امر اتفاق افتاد‌ و د‌ر اد‌امه زند‌گی،  فعالیت‌های من به فعالیت‌های ما تبد‌یل شد‌.
زمانی که قسمت مهمی از اهد‌اف زند‌گی یک خانواد‌ه فعالیت‌های د‌اوطلبانه برای ایجاد‌ جامعه‌ای بهتر برای زند‌گی باشد‌ کل روند‌ زند‌گی آن خانواد‌ه تجربه است که می‌توان آنها را نکته‌به‌نکته بیان کرد‌.  
د‌ر اد‌امه چند‌ نمونه از تجربیاتمان را با شما به اشتراک می‌گذارم
تجربه اول (تهیه بروشور و پیکسل‌های اجتماعی):  کیف‌ها و ساک‌هایی با پیکسل‌هایی که نشان از حفظ محیط‌زیست، پیوستن به حرکت جهانی کاهش بیماری اید‌ز، نه به استعمال د‌خانیات و... د‌ارند‌. همراه با بروشورهایی با همین عناوین و جلب توجه مرد‌م به پیکسل‌ها د‌ر مجامع عمومی د‌ولتی و خصوصی و شروع صحبت‌ها و پخش بروشورها برای آشنایی بیشتر با مطالب مورد‌نظر یکی از تجربه‌های فعالیت‌های د‌اوطلبانه من و همسرم د‌ر سال‌های پیش بود‌ه است.
تجربه د‌وم: (نه به کیسه پلاستیک): نگرفتن کیسه پلاستیک یکی از عمومی‌ترین تجربه‌های د‌اوطلبانه فعالان محیط‌زیست است که ما نیز د‌ر این حرکت جمعی د‌ر اکثر اوقات با توضیح و د‌اد‌ن بروشور به فروشند‌ه از گرفتن پلاستیک خود‌د‌اری می‌کنیم و همین فعالیت ساد‌ه اجتماعی باعث شد‌ه د‌ر مکان‌های بسیاری ما را به‌عنوان یک فعال د‌اوطلب بشناسند‌ و از پیشنهاد‌ها و نظرهای ما استقبال کنند‌ و فعالیت‌های ما را به د‌وستان و مشتریان خود‌ معرفی کنند‌ و حتی به این حرکت بپیوند‌ند‌.

فرض كنيد به جامعه‌اي مي‌رويم كه اطلاع دقیقی از وضع سياست‌گذاري در آن جامعه نداريم. در اين صورت براي قضاوت درباره سياست‌گذاري اجتماعي در آن جامعه از چه معیارهایی باید استفاده کنیم؟ با مراجعه به چه معيار و سنجه‌اي مي‌توانيم بگوييم كه سياست‌هاي آنها خوب يا بد است؟ ابتدا چند معيار در اين زمينه تقديم مي‌شود، سپس يك سياست اجتماعي اعلام‌شده در ايران را با توجه به اين معيارها ارزيابي مي‌كنيم. سياستي كه مي‌تواند نقطه روشن سياست‌گذاري اجتماعی در ايران باشد و به‌عنوان الگويي در ساير زمينه‌ها تلقي شود.
سياست اجتماعي اگر پيشگيرانه و به تعبير ديگر آينده‌نگرانه باشد، يك سياست اجتماعي موفق و قابل دفاع است؛ فرق است ميان سياست‌هاي درماني با سياست‌هاي بهداشتي و پيشگيرانه. در سياست درماني تأكيد بر بيمار و یک یا چند مورد مشخص بوده و اتفاقي است كه در گذشته رخ داده است و اكنون با عوارض آن مواجه شده‌ايم و مي‌كوشيم كه اين عوارض را كم كنيم يا اوضاع را به وضع گذشته يا همان وضع عادی بازگردانيم. در حالي كه در سياست پيشگيري و آينده‌نگر بر اتفاق نامطلوبي كه در آينده رخ خواهد داد، متمركز مي‌شويم. درماني وجود ندارد؛ زيرا كه بيمار وجود ندارد، آنچه كه هست سالم‌سازي محيط است به جاي درمان فردي.
ويژگي بعدي برای سياست اجتماعي مطلوب مشاركت‌جويانه بودن آن است؛ سياستي كه در برابر سياست اجتماعي آمرانه قرار دارد؛ در نوع اخير يك دستور از بالا صادر مي‌شود و همه عناصر زیردست بايد آن را اجرا كنند. مجريان این سياست هيچ نوع مشاركتي در شکل‌گیری سياست ندارند؛ بلكه فقط كارگزاران گوش به فرمان هستند. آنان يك كار اداري را انجام مي‌دهند و نه يك مسئوليت اجتماعي را. بهترين شكل مشاركت اجتماعي از خلال نهادهاي مدني است كه مردم در قالب سازمان‌هاي مردم‌نهاد در اجراي سياست اجتماعي مشاركت مي‌كنند؛ چنين مشاركتي پايدار و بادوام و غيروابسته به اشخاص خواهد بود.

خلاصه اينكه كل ماجرا يك كلاف سردرگم است. مبارزه جزيي با هركدام از آنها امكان‌پذير است، ولي هنگامي كه اين آسيب‌ها و مسائل درهم‌تنيده شدند، ديگر نمي‌توان به راه‌حل‌هاي موضعي و موردي و جزيي اكتفا كرد. مثل مبارزه با معتادان منطقه هرندي مي‌شود. قبلا هم در خاك‌سفيد نارمك اين سياست انجام شد و پاسخي نداده بود. از سوي ديگر صورت مساله را نمي‌توان پاك كرد. جلوگيري از رشد طلاق، آن طور كه وزارت كشور گزارش داده، صرفا از طريق يك دستور اداري و توافق با دستگاه قضايي رخ داده كه صدور حكم طلاق را سخت‌تر كرده‌اند. اين مثل آن مي‌ماند كه نمره قبولي را از ١٠ به ٨ تقليل دهيم، بعد گزارش شود كه درصد قبولي‌ها بيشتر شده است. مسائل اجتماعي هنگامي كه رخ مي‌دهند، آثار و تبعاتي دارند كه حل آنها را سخت‌تر مي‌كند. ولي در هر حال راه‌حل وجود دارد، حتي اگر اين راه‌حل‌ها در كوتاه‌مدت كارآمد نباشند. در اين جا به چند اصل مقدماتي در انتخاب اين راه‌حل‌ها اشاره مي‌شود.

نویسنده: صبا حسینی

روز جوان شاید یک بار دیگر نیازها و مشکلات سیل انبوه جوانان این مملکت را یاد مسئولان بیاورد و اینکه فرصت‌ها به سرعت از دست می‌روند و به تهدید تبدیل می‌شوند. پنجره جمعیتی که در اثر افزایش زاد و ولد در خلال سال‌های دهه ۶۰شمسی رخ داده بود به سرعت در حال بسته شدن است. این پنجره یعنی فرصتی که کشور داشت و می‌توانست با استفاده از ظرفیت عظیم جوانان به سرعت به توسعه‌یافتگی برسد، اما با گذر سال‌های جوانی این افراد و رسیدن آنها به سنین میانسالی و بعد هم پیری این فرصت به مرور حتی می‌تواند به تهدید برای جمعیت کشور بدل شود. همزمان با روز جوان پای درد و دل تعدادی از جوانان این کشور نشستیم تا نشان دهیم مطالبات جوانان در ازدواج و حتی اشتغال خلاصه نمی‌شود. جوانان این مرز و بوم در پی نشاط، پویایی و تحرک اجتماعی هستند.

سال گذشته نماینده دبیرخانه شورای عالی جوانان کشور با بیان اینکه ۱۲ میلیون نفر از مردم کشور در معرض آسیب هستند، گفت: افراد از سن ۲۵ تا ۲۹ سال به عنوان جوان تلقی می‌شود و اکنون حدود ۱۰ میلیون نفر از جمعیت کشور جوان است. محمدتقی حسن‌زاده، از سن جوانی با عنوان سن آسیب یاد کرد! به طور کلی نگاهی که در میان مسئولان در مورد جوانان و برنامه‌ریزی برای آنها حاکم است نگاهی محتاطانه است. بلاتکلیفی، نگرانی و نگاهی گنگ نسبت به آینده باعث شده شادی و نشاط اجتماعی مطالبه اصلی و واقعی جوانان از مسئولان باشد.

  ابراهیم علی‌پور|  کارشناس ارشد مطالعات فرهنگی

نهم اردیبهشت‌ماه سالروز صدور فرمان تاریخی امام راحل در‌سال ١٣٥٨ برای تشکیل شوراهای اسلامی شهر و روستا و روز شورا است. فرمانی که تنها ٧٧ روز بعد از پیروزی انقلاب اسلامی صادر شد و در آن خطاب به شورای انقلاب اینگونه آمده است: شوراها یکی از وسایل اعمال حاکمیت ملت هستند. ملت بخشی از حاکمیت را از طریق شوراها اعمال می‌کند. اگرچه شوراها ماهیت سیاسی، طبق قانون اساسی ندارند و درحوزه مستقیم امور سیاسی مداخله نمی‌کنند و در اصل ١٠٠ گفته شده است: «برای پیشبرد سریع برنامه‌های اجتماعی، اقتصادی، عمرانی، بهداشتی، فرهنگی، آموزشی و سایر امور رفاهی از طریق همکاری مردم با توجه به مقتضیات محلی، اداره و....» تاثیرات عمیقی به جا می‌گذارند. نکته بسیار مهم آن‌که، شوراها درعین حال که وسیله اعمال حاکمیت ملی هستند، خارج از ساخت رسمی حکومتی قرار می‌گیرند؛ یعنی در سلسله مراتب ساختار رسمی سیاسی قدرت قرار نمی‌گیرند. درعین حال، به اندازه‌ای درحوزه قدرت مشارکت دارند که می‌توانند رسما طرح به مجلس پیشنهاد کنند. طبق قانون اساسی، فقط نمایندگان مجلس و هیأت‌وزیران می‌توانند به مجلس طرح و لایحه را برای تصویب به‌عنوان قانونی پیشنهاد کنند، اما طبق اصل ١٠٢، شورایعالی استان‌ها حق دارند مستقیما طرحی را به مجلس پیشنهاد کنند. چنین حقی تصادفی و بیهوده نیست و ناشی از مرتبت شورا از لحاظ حاکمیت ملت است. در اصل ١٠٣ می‌خوانیم: استانداران، بخشداران و سایر مقامات کشوری که از طرف دولت تعیین می‌شوند، ملزم به رعایت تصمیمات شوراها هستند. یعنی شوراها درحدود و اختیاراتشان می‌توانند مقامات دولتی را ملتزم کنند. بنابراین از نظر قانون اساسی، شورا یک مرجع صرفا اخلاقی مسلوب‌الاختیار نیست. یعنی درعین حال که رئیس‌جمهوری می‌تواند به استاندار دستور دهد، شوراهای همان استان هم می‌تواند به همان استاندار دستور دهد. اما به نظر می‌رسد رویکرد کلی حاکم بر شوراها نزد مسئولان و نهادهای حکومتی، رویکردی مثبت و درست نیست و همین تلقی نسبت به شوراها موجب مانع‌تراشی درمسیر فعالیت آنها شده است. می‌توان گفت، تاخیر ١٩ساله در تشکیل شوراها نه‌تنها جبران نشده، بلکه با مقاومتی ١٩ساله درمقابل اختیارات شوراها تداوم یافته و همچنان شوراها با چالش مواجه هستند و تاکنون هر اصلاحی در قانون شوراها صورت گرفته، موجبات محدودیت بیشتر آنها را درپی داشته است.

نویسنده: مینو مرتاضی‌لنگرودی

نمی‌دانم اول بار چه کسی پیشنهاد کرد روز پدر عکس پدرها را جانشین عکس‌های پروفایل‌ها در اینستاگرام و تلگرام کنیم، اما پیشنهادش مقبول واقع شد و این روزها بیشتر عکس‌های مردان میان‌سالی را می‌بینیم که از قاب دایره کوچکی در صفحه موبایل و ابزاری از این قبیل به ما می‌نگرند؛ مردانی از نسل انقلاب که مطمئنا آن روزها برایشان باورکردنی نبود اگر کسی در گوش‌شان می‌گفت روزی خواهد رسید که فرزند یا فرزندان‌شان شادمانه شنوا و پذیرای سخنان و پیشنهادات کسانی خواهند شد که هرگز آنها را ندیده‌اند و نمی‌شناسندشان. مردان میان‌سالی که از قاب دایره‌ای کوچک در صفحه‌ای نه‌چندان بزرگ به ما چشم دوخته‌اند اما امروز چاره‌ای جز باور آن چیزهایی که روزی به خواب هم نمی‌دیدند، ندارند. به عکس‌های مردان میان‌سال نشسته در قاب دایره به‌دقت نگاه می‌کنم تا بلکه شباهتی با پسر یا دختر صاحب پروفایل پیدا کنم و البته چشم، ابرو، دهان و گردی صورت‌های شبیه به‌هم را پیدا می‌کنم و بعد كه در جست‌وجوی شباهت‌های عمیق‌تر و معنایی و هویتی این دو نسل بر می‌آیم، نتیجه تکان‌دهنده است. می‌بینم تضاد‌ها و شکاف نسلی موجود را نمی‌توان به تفاوت‌های نسلی تقلیل داد؛ نسل شورشی و عصیانگر انقلابی که اکنون آرام در قاب دایره کوچک به جای پسر یا دختر جوانش نشسته و از سر تسلیم نه الزاما رضا، مظلومانه ما را می‌نگرد گویی از سر ناچاری پذیرفته است فرزندش با وجود شباهت‌های ظاهری به جای نگاه به آسمان و پرداختن به آرمان‌های دوردست و از‌جان‌گذشتن برای ساخت اتوپیای ذهنی و تلاش برای پذیرش مسئولیت تغییر جهان غیرخودی و بی‌خودی به جهان انقلابی، به اهداف خرد و کوچک و پروژه‌های زودبازده و اصلاحات مقطعی و اندک، راضی و قانع است، روی زمین راه می‌رود و دم را غنیمت می‌شمرد؛ نسلی که ممنوعیت رؤیا‌ها را برنمی‌تابد و به آرای دیگرانی که مثل او نمی‌اندیشند، احترام می‌گذارد و شادمانه با آنها دوست، همکار، همراه و خودمانی می‌شود. به نگاه‌های نگران پدران میان‌سال امروز و مردان انقلابی دیروز نشسته در قاب دایره کوچک صفحه موبایل می‌نگرم و نجوا می‌کنم با وجود نداشتن شباهت‌ها و حتی تضاد‌های رفتاری و شکاف نسلی، باور کنید فرزندان‌تان شما را دوست دارند، به وجود شما مفتخر‌ند، که اگر نبودند، هیچ‌کس نمی‌توانست به زور و اجبار وادارشان کند عکس شما را به جای عکس شخصی با ژست‌های آن‌چنانی و این‌زمانی در قاب دایره کوچک پروفایل موبایلشان بنشاند. 

منبع: شرق