معاون وزیر و رئیس سازمان بهزیستی کشوربا تاکید برنیازمصوب شدن ساختارمرکز رصد آسیب های اجتماعی و معلولیت ها درسازمان مدیریت و برنامه ریزی گفت: راه اندازی مرکز رصد آسیب های اجتماعی یکی از اولویت مهم سازمان بهزیستی است.

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی ضمن بیان آنکه ماهیت آسیب‌های اجتماعی تغییر کرده‌اند، اظهار کرد: نیاز است با تغییر ماهیت آسیب‌ها، ماهیت مداخلات نیز به‌منظور کاهش و رفع آسیب‌های اجتماعی تغییر کنند، زیرا مداخلات سنتی نمی‌توانند پاسخگوی ماهیت نوین آسیب‌های اجتماعی باشند.

صحبت از آسيب‌هاي اجتماعي كه مي‌شود، برخي معتقدند كه اگر دولت تنها وظيفه نظارت را برعهده داشته باشد، مي‌تواند اين آسيب‌ها را به سمت و سوي بهتري هدايت كند. حمايت از زنان آسيب‌ديده يا كودكان كار، تفاوتي ندارد. زماني كه بخش غيردولتي به عنوان متولي اصلي وارد كار مي‌شود، نتيجه سريع‌تر به دست مي‌آيد. به همين خاطر است كه بايد انجمن‌ها و نهادهاي غيردولتي حامي زنان نخستين پناه اين زنان آسيب‌ديده باشند. آنطور كه معاون امور اجتماعي بهزيستي استان تهران نيز اعلام كرده است، حمايت از زنان آسيب ديده و ويژه حالا به سمتي رفته است كه پاي مراكز غيردولتي و غيراقامتي نيز به اين حوزه باز شده است. طرحي كه احمد خاكي از آن ياد كرده است، براي حمايت و پشتيباني از اين زنان است.

نویسنده: ثریا عزیزپناه*

امروزه زنانه شدن آسیب های اجتماعی زنگ خطر و هشدار جدی برای تمامی دست اندرکاران است.افزایش اعتیاد در زنان به واقعیتی تلخ و انکارناپذیر تبدیل شده است و در مقابل آن دیگر نمی‌توان استراتژی انکار را در پیش گرفت و از کنار این مساله به سهولت گذشت. با بررسی آمار زنان کارتن‌خواب در جامعه می توان گفت که آسیب‌های اجتماعی در زنان به سرعت رو به افزایش است. در این بین عده ای از کارشناسان مساله زنانه شدن اعتیاد را معلول حضور بیشتر آنها در جامعه و دست و پنجه نرم کردنشان با مشکلات جامعه می دانند. امروزه جرم ها ماهیتا به سمت زنانه شدن می روند و برخی کارشناسان اشتغال در بیرون از منزل، مد پرستی، رونق رفاه زدگی، غلبه مدل خانواده روز و فانتزی و حاکمیت نظام زن سالاری را علت اصلی گرایش زنان به جرم می دانند. برخی بر این باورند که یکی از علت های افزایش بزهکاری در زنان وجود مدیریت زن سالاری در جامعه است. با توجه به اینکه نقش اجتماعی زنان افزایش یافته به نسبت آنها در معرض رفتار بزهکارانه قرار گرفته اند. در زمینه مساله زنانه شدن آسیب‌ها کارشناسان نظرات متعددی دارند، اما چگونگی مدیریت این نارسایی در کشور نیازمند توجه مسئولان و ارائه راهکاری مناسب برای نجات جامعه از وضعیت کنونی است.

شادی خوشکار|اسماعیل کنار حوض نشسته، ١٠ روز است دخترکش را گم کرده. ظهر جمعه است، حوالی میدان شوش، در حیاط خانه‌ای کلنگی که هر پنجره‌اش به اتاق یک خانواده باز می‌شود. از بهزیستی خبر داده‌اند «پانزدهم برج بعد» می‌آیند تحقیقات، شاید که بچه را دوباره به خانواده برگردانند. «یک دختر بیشتر دارم؟ بچه‌ام نیست؟» اسماعیل ٢٣ساله است و ٣ پسر دارد.

هشت، نه بچه ریز و درشت توی حیاط بازی می‌کنند، پیش پدرهایشان که ظهر تابستان حوض را پر آب کرده‌اند، خیار و هندوانه انداخته‌اند توی آن، می‌گویند و می‌خندند. مردها پاها در حوض نشسته‌اند به قلیان کشیدن. «خرج ما رو زن‌ها می‌دن. یک زن دارم  از کولی‌های گرگان، یک زن دارم از کولی‌های بهشهر، یک زن دارم از کولی‌های بابل. یکی‌اش سر کاره، دو تای دیگه رفتند خونه پدر مادرشون. یکی دیگه بگیرم، این هم می‌ذاره می‌ره.» دو پسربچه یازده و دوازده ساله با دوچرخه‌هایشان حیاط را دور می‌زنند تا می‌رسند به درخت نخل. هیچ‌کدام این بچه‌ها تاب کلاس درس را نداشته‌اند.

یک خط فرضی آنها را از شهر جدا می‌کند؛ خطی که این سویش می‌شود شهر و آن سویش مردم به حاشیه می‌روند؛ مردمی که نه شهری هستند و نه روستایی. زندگی در یک برزخ دائمی. ساکنان حاشیه از حیث روابط اجتماعی وضعیتی خاص دارند و ملغمه‌ای از ویژگی‌های اجتماعی به ظاهر شهری از یک‌سو و قومی و قبیله‌ای از‌سوی‌دیگر نوعی از روابط اجتماعی «همزیستی تعارض‌آمیز» را برای آنها رقم زده است که این خود بستر و زمینه‌ای را برای برخی آسیب‌ها و جرایم فراهم می‌آورد. 
نوع آسیب‌های اجتماعی در مناطق حاشیه‌نشین از حیث ماهیت تفاوت چندانی با آسیب‌های اجتماعی جامعه ندارد، بلکه آسیب‌های اجتماعی در مناطق حاشیه‌نشین بنا به ماهیت و ساخت اجتماعی، جغرافیایی، فضایی و نوع روابط اجتماعی از شدت، تنوع و گستره خاصی برخوردار است. مطالعات صورت‌گرفته در برخی مناطق اسکان غیررسمی، نشان می‌دهد آسیب‌هایی مانند وجود مسیر ترانزیت یا بارانداز کالاهای قاچاق به‌ویژه مواد مخدر در بعضی محله‌های حاشیه‌نشین وجود دارد. 

«مواد مخدر مورد استفاده در جمعيت دانش‌آموزي در سال ٨٠ نيم درصد اين جمعيت بود كه اين دانش‌آموزان بين كلاس‌هاي سوم راهنمايي تا پايان متوسطه حداقل يك بار تجربه مواد مخدر را داشته‌اند كه متاسفانه اين ميزان در سال ٩٠ به دو برابر و به آمار يك درصد جمعيت رسيده است. » اين پاسخي بود كه روز گذشته سخنگوي ستاد مبارزه با مواد مخدر در حاشيه نشست خبري اين ستاد به خبرگزاري فارس داد. پرويز افشار اعلام كرد: «اگر جمعيت دانش‌آموزان بين كلاس‌هاي سوم راهنمايي تا پايان متوسطه را ٥/٤ ميليون نفر در نظر گرفته باشيم مي‌توانيم بگوييم كه هم‌اكنون ٤٥ هزار نفر از دانش‌آموزان تجربه حداقل يك‌بار مصرف مواد مخدر را در دوران تحصيل خود داشته‌اند. »

سرپرست اداره کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری گیلان بر همکاری دستگاه‌های دولتی برای اشاعه فرهنگ احترام به حقوق شهروندی تاکید کرد و گفت: آموزش حقوق شهروندی بسیاری از مسائل اجتماعی را حل می‌کند.

پس از مدت‌ها که موضوع کارتن‌خوابي و افزايش تعداد بي‌خانمان‌ها تبديل به سوژه داغ محافل رسانه‌اي و شبکه‌هاي اجتماعي شده بود حالا در جهشي قابل‌انتظار، شاهد تکرار هرروزه اين موارد از سوي دولتمردان و سياست‌گذاران هستيم. گروهي معتقد هستند اين مسئله ناشي از رشد بي‌رويه تعداد کارتن‌خواب‌ها و بي‌خانمان‌ها در سال‌هاي اخير است و به همين جهت، صاحبان قدرت چاره‌اي جز گردن‌نهادن به واقعيت‌هاي اجتماعي ندارند. اين گروه معتقد هستند، وجود 15 هزار کارتن‌خواب، آنچنان که آمارهاي رسمي از آن حکايت مي‌کنند، واقعيتي غيرقابل‌کتمان است که فقط با قبول آن مي‌توان چاره‌اي براي حل اين بحران انديشيد. گروهي ديگر اما بر اين باور هستند که قبول اين مسئله و تبديل‌شدن آن به ادبيات غالبِ حاکميتي تا زماني که چاره‌اي براي آن انديشيده نشود، نمي‌تواند به کاهش تعداد بي‌خانمان‌ها يا بهبود وضعيت آنها کمکي کند. آنها معتقد هستند تا زماني که جامعه، درماني براي به‌حداقل‌رسيدن شکاف طبقاتي و نابرابري‌هاي اجتماعي، آموزشي و اقتصادي نداشته باشد، نمي‌توان به حل بحران بي‌خانماني و کاهش آسيب‌هاي اجتماعي، اميدوار بود. پژوهشگاه علوم انساني و مطالعات فرهنگي و انجمن جامعه‌شناسي ايران براي بررسي «کارتن‌خوابي و بي‌خانماني در شهر»، نشستي با حضور تعدادي از جامعه‌شناسان برگزار کرده است. اين نشست که با حضور جواد ميري، بيژن عبدالکريمي، رحيم محمدي و فاطمه موسوي برگزار شد به موضوعاتي مانند عدالت اجتماعي و شکاف طبقاتي و ورشکستگي نهادهاي اجتماعي و موضوع طردشدگي و وجدان اجتماعي پرداخته است. 

وقتي هزار و يک مشکل حل‌نشده داشته باشي معلوم است که با هر بهانه‌اي زود از کوره درمي‌روي و عصباني مي‌شوي. شايد همه ما اين جمله را بارها از زبان اطرافيانمان شنيده باشيم. وقتي همديگر را درک نمي‌کنيم، وقتي شغل مناسب پيدا نمي‌کنيم، وقتي به اندازه کافي از رانندگي در خيابان‌هاي شلوغ شهر لذت نمي‌بريم و با هر بهانه‌اي بر سر اطرافيانمان فرياد مي‌کشيم، مي‌شويم عصباني‌ترين مردم دنيا. نظرسنجي اخير گالوپ نشان مي‌دهد، ايراني‌ها به همه اين دلايل در سرليست عصباني‌ترين مردم دنيا قرار گرفته‌اند. در اين نظرسنجي که بر‌اساس معيارهايي چون ميزان ناراحتي و احساس نارضايتي و عصبانيت از زندگي روزمره انجام شده، بعد از ايران کشورهاي عراق و سودان در رده‌هاي دوم و سوم قرار گرفته‌اند. جامعه آماري اين نظرسنجي محدود است و قابل تعميم به همه گروه‌هاي اجتماعي در ايران نيست، بااين‌حال، نارضايتي‌هاي اجتماعي در ميان طبقه متوسط رو به پايين و طبقات فرودست که به‌دليل افزايش بيکاري و رکود دامنه‌دار اقتصادي در سال‌هاي اخير شدت گرفته، مي‌تواند مبناي پژوهش‌ها و نظرسنجي‌هاي بعدي در داخل ايران قرار گيرد. 

عضو هیات رئیسه کمیسیون اجتماعی مجلس با اشاره به اینکه نبود متولی برای کنترل و کاهش آسیب‌های اجتماعی در کشور مشکلات را افزایش داده است، گفت: طلاق و اعتیاد از مهمترین آسیب‌ها هستند.

رسيدگي به آسيب‌هاي اجتماعي به صحن شوراي شهر پايتخت رسيد.

ریحانه جاویدی  

در حالی که سازمان‌های مردم نهاد، با فعالیت‌های خود بخشی از مشکلات دولت در مواجهه با آسیب‌های اجتماعی و کمبودهای رفاهی و تحصیلی را کم می‌کنند، اما دریافت مالیات مشکلی است که بسیاری از این موسسات با آن دست به گریبان هستند؛ ‌مشکلی که به گفته مدیرکل مشارکت‌های اجتماعی جوانان ‌وزارت ورزش و جوانان، ناشی از رعایت نکردن قانون از سوی مسوولان سازمان امور مالیاتی کشور است و می‌تواند با ایجاد ترس، ‌سد راه فعالیت‌های سازمان‌های مردم‌نهاد شود.

معاون اول رييس‌جمهوري با اشاره به اين موضوع كه اعتياد هم علت و هم معلول آسيب‌هاي اجتماعي است و براي رفع آن نه تنها اقدامات دولت كه مشاركت جامعه مورد نياز است، مشاركت نهاد‌هاي مدني در حل آسيب‌هاي اجتماعي را ضروري دانست و گفت: «خانواده سالم و حساس، شهروندان مسوول و فعال و نهادهاي مدني و نخبگان و شبكه‌هاي اجتماعي منسجم و مستحكم راه را بر رشد هرگونه آسيب اجتماعي در جامعه مي‌بندند.»