ماهرخ ابراهیمپور/ استبداد ایرانی، از نظریههایی به شمار میآمد که برخی تاریخنگاران و پژوهشگران تاریخ سیاسی، اقتصادی و اجتماعی درباره آن پژوهشهایی انجام داده و با رویکردهایی گوناگون در اینباره نگاشتهاند. این مساله که به یک شیوه ویژه حکومتگری در ایران از گذشتههای دور تا روزگار معاصر اشاره دارد، بیشتر در گستره تاریخ سیاسی، نگاه اندیشمندان و پژوهشگران را به خود کشانده است. این اما جنبه و رویهای دیگر دارد که تاریخنگاران و اندیشمندان کمتر بدان پرداختهاند؛ بررسی زمینههای اجتماعی شکلگیری استبداد ایرانی، اهمیتی بسیار در تحلیل این ویژگی جامعه و سیاست در تاریخ ایران میتواند داشته باشد. این که بستر اجتماعی شکلگیری و تداوم چنین پدیدهای مورد توجه قرار گیرد و لایههای پنهان آن در بخشهای گوناگون جامعه کاویده شود، دوستداران تاریخ اجتماعی ایران را به قلمرویی نو میتواند راه برد. حضور پروفسور محمدعلی همایون کاتوزیان اقتصاددان، تاریخنگار و پژوهشگر و اندیشمند علوم سیاسی در ایران، فرصتی جذاب به شمار میآید که بدان دستاویزی به این مساله بپردازیم. دکتر محمدعلی همایون کاتوزیان، اقتصاددان، چندین دهه در انگلستان، ایران، کانادا و امریکا درباره اقتصاد و تاریخ جامعه ایرانی پژوهیده و تدریس کرده است. دستاوردهای پژوهشهای این اندیشمند به ویژه در زمینه اقتصاد سیاسی، در ایران با استقبالی گسترده همراه بوده است. او اکنون پژوهشگر پسا دکترا در کالج سنتآنتونی و عضو هیات علمی موسسه شرقشناسی دانشگاه آکسفورد انگلستان است. برخی کتابهای وی که به فارسی بازگردانده و در ایران منتشر شده است، بدینترتیباند؛ اقتصاد سیاسی ایران: از مشروطیت تا پایان سلسله پهلوی، استبداد، دموکراسی و نهضت ملی، نه مقاله در جامعهشناسی تاریخی ایران، دولت و جامعه در ایران، سقوط قاجار و استقرار پهلوی، تضاد دولت و ملت: نظریه تاریخ و سیاست در ایران و مصدق و مبارزه برای قدرت در ایران.