نفیسه صباغی- شهروند حقوقی|«جنگل‌هاي كشور در آستانه نابودي قرار دارند» اين جمله معروفي است كه همه ما بارها و بارها آن را از زبان مسئولان شنيده‌ايم، هرچند تاكنون اقدام خاصي را در رابطه با حفظ جنگل‌ها و منابع طبيعي كشور شاهد نبوده‌ايم.
البته این موضوع زمانی که برای گردش در جنگل به‌خصوص جنگل‌های شمال کشور می‌رویم بیشتر نمایان می‌شود. زمانی که به‌راحتی صدای اره‌برقی را می‌شنویم که قرار است در نبردی نابرابر، موجودی بی‌پناه را از هستی ساقط کند، آن هم موجودی که برای زندگی ما نقشی حیاتی بازی می‌کند، شاید سکوت ما نتیجه‌ای جز مرگ آینده سبز کودکان‌مان نداشته باشد، زیرا به نوعی حیات انسان وابسته به بودن و بقای درختان و جنگل‌هاست.    این درحالی است که آتش‌سوزی جنگل‌ها، قطع بی‌رویه درختان، تخریب جنگل‌ها و چرای بی‌رویه گوسفندان در مراتع  طی این سال‌ها آسیب‌هایی جدی به محیط‌زیست وارد کرده است، تا جایی که گفته می‌شود جنگل‌ها و محیط‌زیست در آستانه خطر جدی قرار دارند و ممکن است نسل‌های بعدی از داشتن این نعمت الهی محروم شوند.

بحران آبی وارد فاز جدیدی شده است، مسوولان با ابراز نگرانی از آن سخن می گویند و بسیاری از کارشناسان نیز از وقوع جنگ آبی در کشور، در آینده ای نزدیک خبر می دهند. از جمله این تبعات می توان به تخریب محیط زیست و اراضی کشاورزی، گرم شدن زمین، آلودگی هوا، آب، خاک، کاهش منابع طبیعی و نابودی جنگلها و مراتع، کاهش منابع تولید انرژی، بحران آب، برق و گاز و بروز انواع بیماریها اشاره کرد.

روز جهاني تالاب‌هاست؛ ‌در چهل و پنجمين سال تاسيس كنوانسيون رامسر، ‌رييس سازمان حفاظت محيط زيست به اصفهان سفر كرد تا اين روز را در كنار تالاب گاوخوني بگذراند؛ ‌تالابي كه جز آب‌باريكه‌اي از آن باقي نمانده. معصومه ابتكار، به مباحث مرتبطي چون كشاورزي، ‌الگوي آبياري، ‌صنعت و مصارف شهري اشاره كرد و راه‌حل مقابله با تغييرات اقليمي را جستن چاره‌اي براي اصلاح فرآيند كشاورزي، تغييرات بنيادين الگوي آبياري، به‌روز‌رساني فني و علمي، صنعت، دامداري، مصارف شهري و تغييرات فرهنگي دانست.

عضو شبکه ملی محیط زیست کشور از صدور مجوز جهت فعالیت این شبکه ملی توسط وزارت کشور خبر داد و این مهم را گامی اساسی برای گسترش فعالیت‌های سازمان‌های مردم نهاد کشور دانست. به بهانه صدور این مجوز و برای بررسی زوایای مختلف این مهم با سیاوش آقاخانی متخصص محیط زیست و عضو شبکه ملی محیط زیست کشور به گفت‌وگو پرداختیم.

وزارتخانه‌های امور خارجه، کشاورزی، نفت، صنعت و ورزش دفتر محیط‌زیست ایجاد کردند.

شرایط طبیعی گلستان و اهمیت محیط زیستی این استان باعث شده تا سمن های مختلفی در استان فعال باشند ولی اکثر این سمن ها با مشکلات مالی روبرو هستند.

نویسنده: سهيل اولازاده*

سازمان های مردم نهاد یا NGO ، از non governmental organization ، یعنی نهاد غیر دولتی و مردمی می آید به این معنی که جمعی،  برخواسته از بطن جامعه به مشکلات خاصی از آن مانند بحث سلامت، اصناف و کارگران، مذهب و محیط زیست و... می پردازند.
سازمان های مردمی در دولت اصلاحات مورد حمایت قرار گرفتند و فعالیت آزادانه تر و هموارتری را داشتند و به تعداد آنها افزوده شد، اما  در دولت نهم و دهم با توجه به سیاست های آن به انزوا رفتند و از حجم فعالیت های ایشان کم شد.
سمن های محیط زیستی ، که همان خلاصه شده سازمان های  مردم نهاد محیط زیستی است، با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید باردیگر مورد حمایت قرار گرفتند، اما این بار به شیوه ای که بسیاری این حمایت را مورد نقد خود قرار دادند.

روز گذشته، با روز جهاني «محيط‌زيست در جنگ»، همايشي با عنوان روز «مقابله با آثار جنگ بر محيط‌زيست» برگزار شد که در جريان آن، معصومه ابتکار از افزايش ورود گردوغبار از کشور عراق به ايران به‌دليل درگيري‌هاي داعش خبر داد و علي‌اکبر صالحي، بر رابطه مستقيم میان جنگ و محيط‌زيست تأکيد کرد. 
روز جهاني «مبارزه با آثار جنگ و درگيري‌هاي مسلحانه بر محيط‌زيست» هر سال در ششم نوامبر برگزار مي‌شود. اين روز، پنجم نوامبر 2001 از سوی مجمع عمومي سازمان ملل در دوره دبيرکلي کوفي عنان، پايه‌گذاري شد. بسياري از تقويم‌هاي موجود از ششم نوامبر با مخفف «روز جهاني محيط‌زيست در جنگ» ياد مي‌کنند. در اين همايش که از سوي سازمان حفاظت محيط‌زيست ايران، در پارک سالن‌ همايش‌هاي پرديسان برگزار شد، معصومه ابتکار، رئيس سازمان حفاظت محيط‌زيست، علي‌اکبر صالحي، رئيس سازمان انرژي اتمي و گري لوييس، نماينده مستقر سازمان ملل در ايران، حضور داشتند. 

وظايف دولت در حوزه محيط‌زيست در برنامه ششم توسعه به تصويب مجلس رسيد. اهميت اين بند از برنامه ششم از آنجايي است که ناظر بر چالش‌هاي کنوني محيط‌زيست در ايران بوده و در صورت تحقق مفاد آن مي‌تواند حال محيط‌زيست کشور ما را خوب کند اما همزمان برخي کارشناسان مي‌گويند، اين پيش‌بيني‌ها در برنامه‌هاي چند ساله توسعه آن‌قدر که بايد، ضمانت اجرايي ندارد، همان‌طور که برخي پيش‌بيني‌ها در برنامه پنجم توسعه محقق نشد. بااين‌حال، نقطه مثبت فصل محيط‌زيست در برنامه ششم توسعه، افزايش اختيارات سازمان محيط‌زيست در برخي از موارد است. علامه بر اين، توجه به حفظ جنگل‌ها و تالاب‌ها از جمله اين اتفاقات است. به‌طوري‌که نمايندگان مجلس شوراي اسلامي، دولت را مجاز کردند که هرگونه بهره‌برداري تجاري و صنعتي از چوب جنگل‌هاي شمال از ابتداي سال چهارم اجراي برنامه ششم توسعه ممنوع شود. 

نویسنده: اسماعيل كهرم*

حفظ فضاي سبز تنها در گرو همت شهروندان است، زيرا حتي در شرايطي كه شهرداري و فضاي سبز درختي را بكارند باز هم اين شهروندان هستند كه مسئوليت حفظ و نگهداري درخت را به عهده دارند. ما مردمي هستيم كه روي تنه درختاني كه در پارك‌ها قرار دارند يادگاري مي‌نويسيم يا در شهرك‌هايي مانند شهرك اميد تهران، همه شاهد بوديم كه چطور برخی خيلي راحت درختان چندين ساله را كندند تا به جاي آن پاركينگ احداث كنند. انواع و اقسام حيله‌ها به كار بسته مي‌شود تا يك درخت خشك شود. من اينجا اين روش‌ها را به دليل اينكه بدآموزي دارند با جزئيات عنوان نمي‌كنم، اما با انواع و اقسام روش‌ها، سموم هر درختي در عرض مدت زماني كوتاه خشك مي‌شود. کم‌توجهي‌ای كه دولت ما به فضاي سبز دارد در كنار کم‌توجهي خود ما به درختكاري باعث شده است با معضلي جدي در زمينه درخت و فضاي سبز مواجه شويم. فقر فرهنگي در بي‌حرمتي به موجودات زنده نمايان مي‌شود. دين ما براي درخت ارزش و اهميت ويژه‌اي قائل است تا جايي كه پيامبر ما مسلمانان، حضرت محمد (ص) فرموده‌اند: شكستن شاخه‌هاي درختان همانند شكستن بال فرشتگان است.

نویسنده: سروش کیانی قلعه سرد / روزنامه نگار 

فارغ از نقش سیاست‌های دولت‌های مختلف در مسائل زیست‌محیطی، آن چه که نقشی به مراتب اثرگذارتر ایفا می‌کند جایگاه تعیین‌کننده مردم است. مردم علاوه بر آنکه نقش اساسی در حفاظت از محیط زیست و جلوگیری از آلودگی و تضییع آن دارند، با اثرگذاری ناشی از مطالبه‌گری خود بر دولت‌های مختلف نقش تعیینکننده ای در وضعیت و کیفیت محیط زیست و منابع طبیعی دارا هستند. به دیگر سخن، مردم با رعایت حقوق محیط‌زیستی و احترام به آن از یک سو و جلوگیری از تصویب و اجرای سیاست‌های ضایع کننده محیط زیستی و منابع طبیعی از سوی دیگر در آن چه که حال فعلی و آینده محیط زیست است تاثیر به‌سزایی دارند. از این‌رو سازمان‌های مردم‌نهاد محیط زیستی به عنوان نماد و نماینده مردم سعی در دست یابی به این مهم را دارند و در کنار این سازمان‌ها، واحدهای محیط‌زیستی احزاب، تشکل‌ها، اصناف و... مجموعه‌ای مطالبه گر و پیگیر مسائل محیط‌زیست را تشکیل داده و تلاش می‌کنند از آن چه که نامطلوب محیط است جلوگیری کرده و به سمت مطلوبیت محیط‌زیست حرکت کنند. اگر همه این سازمان‌ها، تشکل‌ها، احزاب و... را در یک کلمه یعنی مردم خلاصه کنیم، بی‌شک مردم هنگامی که احساس می‌کنند صدایشان شنیده نمی‌شود یا برای شنیده شدن به صدایی رساتر و بلندتر نیازمند هستند، اقدام به تشکیل کمپین و کارزار می‌کنند و با بسیج عمومی و نشان دادن وجود دغدغه مشترک چه در حیطه رفتار خود مردم و چه در حیطه رفتار و سیاست گذاری دولت‌ها، سعی در ایجاد تغییر در جهت مثبت را دارند. موفق شدن این گونه کمپین‌ها و حرکت‌ها در حوزه محیط زیست از یک‌سو نشان‌گر حائز اهمیت شدن مسائل محیط زیستی برای عموم مردم و از سوی دیگر نشان‌دهنده اهمیت نظر و خواست مردم برای مسئولان کشور است.

مراسم درختکاری که در سال‌های اخیر به زیبایی توسط همه اقشار و نهادهای کشور برگزار می‌شود با استقبال عمومی مردم و مسئولان همراه بوده است و هر ساله مسئولان مختلف از کاشت هزاران و حتی میلیون‌ها درخت خبر می‌دهند.

توسعه پایدار با رويكردهاي زيست محيطي، شعاري است كه اين روزها برسرزبان بسياري از مسئولان‌افتاده؛ توسعه‌اي كه آباداني و عمران كشور در گرو آن است. توسعه پايدار، توسعه‌ای است که نیازهای امروز را بدون تاثیر و لطمه زدن به توانایی نسل‌های آتی در تامین نیازهای‌شان، تامین کندو در حقیقت ایجاد تعادل میان توسعه و محیط‌ زیست است. توسعه پایدار، تنها‌بر جنبه زیست‌محیطی تمرکز ندارد بلکه به جنبه‌های اجتماعی و اقتصادی آن نيز توجه می‌کندو محل تلاقی جامعه، اقتصاد و محیط‌ زیست است.

خاک، آب، باغچه و کودکانی که طبیعت را تجربه می‌کنند. همه آنچه آموزش رسمی نمی‌تواند به کودکان بیاموزد قرار است در مدرسه طبیعت یاد بگیرند. همه آنچه کودک انسان تا پیش از وجود پدیده‌ای به نام آموزش رسمی از طبیعت یاد می‌گرفت. در روزگاری که به فعالان محیط‌زیست سخت می‌گذرد، ٧٠مدرسه طبیعت در ٢٩ استان کشور راه‌اندازی شده تا نسل بعد انسان‌های طبیعت‌دوستی باشند. اگر هر کدام‌شان جایی مسئولیتی داشتند، بر سر محیط‌زیست معامله نکنند و اگر جایگاه تصمیم‌گیری نداشتند، محیط‌زیست مطالبه مهم‌شان باشد. مدارس طبیعت می‌خواهند نگاه مسئولانه و فعالیت مدنی را به کودکان یاد بدهند، هرچند هنوز همه کودکان امکان استفاده از این شیوه آموزشی را ندارند.

مدیر کل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری گیلان گفت: رویکرد خوب دولت یازدهم در ارتباط با سازمان‌های مردم نهاد و انجام امور تسهیل گرانه در صدور مجوز‌ها موجب گسترش تعداد سمن‌ها شده است.

مدیر کل دفتر فنی استانداری فارس گفت: دولت از حضور سمن ها در همه عرصه ها به ویژه محیط زیست استقبال می نماید؛ زیرا سمن ها بازوی های توانمند و پرتلاشی برای رسیدن به اهداف دولت در توسعه پایدار و حل مسائل و معضلات زیست محیطی به شمار می روند.