سام بوربورـ حمایت از کودکان با وجود قوانین حمایتی سنجیده ممکن می‌شود و بی‌شک بخش عمده‌ای از مشکلات و موانع در مسیر حمایت از کودک به عدم حمایت منسجم قانونی از کودکان بر می‌گردد. عدم توجه به موضوع مشکل بودن اثبات برخی از جرایم در قوانین گذشته، عدم لحاظ نظام دادرسی ویژه کودکان، عدم وجود بازدارندگی کافی در قوانین حمایتی گذشته. عدم در نظر گرفتن جرایم و مجازات‌های متناسب و عدم بررسی دقیق حقوق مادی و معنوی کودک، همه و همه از موانع و چالش‌هایی هستند که مانع می‌شوند کودکان این سرزمین به حقوق تعریف‌شده خود در قوانین و مصوب‌های امضاءشده، نزدیک شوند.

شهرزاد همتی: «کاش تصادف می‌کرد، کاش اصلا مریض بود، کاش این بی‌آبرویی پیش نمی‌آمد؛ وگرنه که مرگ حق است و قسمت همه آدم‌ها...»؛ این صداها از اتاق پشتی می‌آید که با یک پرده پاره و یک لنگه در از ما جدا شده است. مهلا گلمکانی، مسئول خانه علم جمعیت امام علی، با ما شرط کرده در برابر این حرف‌ها سکوت کنیم، سؤال‌هایی نپرسیم که مادر یا پدر را برای کشته‌شدن ندا زیر سؤال ببرد. آمده‌ایم برای فاتحه؛ نه کمتر و نه بیشتر... . زن‌های فامیل در اتاق پشتی جمع شده‌اند دور «زره‌گل»؛ مادر جوان ندا که پسر پنج‌ماهه‌اش کاظم را که یک‌ریز می‌خندد بغل گرفته و چادر سیاهش را دورش انداخته... . ما این طرف در نشسته‌ایم، جلوی درِ ورودی تکیه داده به دیوار و به پارچه سیاه و دو شمعی نگاه می‌کنیم که در یادبود ندا روشن کرده‌اند و عکس سیاه‌وسفید و نصفه‌ از صورت خندان و بی‌خیالی که دیگر نیست... . یکی مثل ستایش، یکی مثل آتنا... .

شادی خوشکار|اسماعیل کنار حوض نشسته، ١٠ روز است دخترکش را گم کرده. ظهر جمعه است، حوالی میدان شوش، در حیاط خانه‌ای کلنگی که هر پنجره‌اش به اتاق یک خانواده باز می‌شود. از بهزیستی خبر داده‌اند «پانزدهم برج بعد» می‌آیند تحقیقات، شاید که بچه را دوباره به خانواده برگردانند. «یک دختر بیشتر دارم؟ بچه‌ام نیست؟» اسماعیل ٢٣ساله است و ٣ پسر دارد.

هشت، نه بچه ریز و درشت توی حیاط بازی می‌کنند، پیش پدرهایشان که ظهر تابستان حوض را پر آب کرده‌اند، خیار و هندوانه انداخته‌اند توی آن، می‌گویند و می‌خندند. مردها پاها در حوض نشسته‌اند به قلیان کشیدن. «خرج ما رو زن‌ها می‌دن. یک زن دارم  از کولی‌های گرگان، یک زن دارم از کولی‌های بهشهر، یک زن دارم از کولی‌های بابل. یکی‌اش سر کاره، دو تای دیگه رفتند خونه پدر مادرشون. یکی دیگه بگیرم، این هم می‌ذاره می‌ره.» دو پسربچه یازده و دوازده ساله با دوچرخه‌هایشان حیاط را دور می‌زنند تا می‌رسند به درخت نخل. هیچ‌کدام این بچه‌ها تاب کلاس درس را نداشته‌اند.

هدی هاشمی جامعه هنوز از شوک خبر اهورا، بنیتا و آتنا بیرون نیامده بود که به یکباره با شایعه بهت آور دیگری در شبکه‌های مجازی مواجه شد: «سرایدار یک مدرسه در استان آذربایجان غربی دانش‌آموز پایه ششمی را مورد اذیت و آزار قرار داده است.» اما این بار برخلاف اتفاقات ناگوار گذشته کسی منتظر تأیید و رد خبر نماند، مردم قبل از تأیید خبر به مدرسه رفتند و آنجا را به آتش کشیدند. با اینکه مدیر کل آموزش و پرورش آذربایجان غربی و فرماندار ارومیه دوشنبه شب در مدرسه حاضر شدند و ضمن دعوت مردم به آرامش گفتند تعرضی در کار نبوده اما هر لحظه بر شدت تشنج این فضا افزوده می‌شد به طوری که برای لحظاتی کنترل امور از دست مأموران خارج شد. مدیرکل آموزش و پرورش آذربایجان غربی تأکید کرده بود که موضوع تجاوز دانش‌آموز اصلاً مطرح نبوده، بلکه رفتار نامتعارفی بوده و موضوع از سوی وزارت آموزش و پرورش و فرمانداری در حال بررسی است. فریدون مصطفوی اعلام کرد که پدر این دانش‌آموز چند روز قبل در کلانتری تشکیل پرونده داد که روز بعدش هم رضایت داد. با این حال مردم بدون توجه به تکذیب‌ها شروع به اعتراض کردند که این اعتراض‌ها در نهایت به درگیری‌های شدید منجر شد.

آساره کیانی ـ چند روزی می‌شود که اسمشان سر زبان فعال‌های اجتماعی و چند تا از انجمن‌های فعال در زمینه حق و حقوق کودکان و تعدادی از خبرنگارها افتاده و ظاهرا مردم ندیدند روزی را که یک‌سری ون راه افتاده بود توی شهر تا بچه‌های خیابانی را جمع کند و از قضا همه‌شان بچه کاربودند و ایرانی و افغانستانی با هم جمع‌شدند تا بروند توی مرکز «یاسر» در خیابان فدائیان‌اسلام و پدر و مادرهای بعضی‌هاشان بیرون مرکز تجمع‌کنند؛ می‌گویند قرار است بچه‌های افغانستان را رد مرز کنند؛ بعضی پدرومادرها آن دور و اطراف، آفتابی نمی‌شوند؛ گذرنامه ندارند و می‌ترسند بچه‌شان که سهل است، خودشان را هم رد مرزکنند. می‌گویند تا حالا ایرانی ها را آزاد کرده‌اند؛ البته استفاده از لفظ آزاد شاید مناسب نبوده و تا حدی هم برخورنده باشد و این سوءتعبیر به وجود بیاید که (خدای ناکرده) بچه‌ها را بازداشت کرده‌اند!

زهرا سلیمانی:‌ اعتیاد کودکان و تولد نوزادان معتاد پدیده‌ای غیرقابل‌باور اما واقعی در جامعه ایران و دیگر جوامع است. روزبه‌روز هم به میزان این آسیب اجتماعی در جهان افزوده می‌شود. به‌گفته مسئولان و فعالان این حوزه، فقط می‌توان از طریق همکاری و رسیدگی نهادهای مربوطه و سازمان‌های مردم‌نهاد از پیامدهای منفی این آسیب کاست و مانعی بر سر راه افزایش تولد نوزاد معتاد ایجاد کرد. زنان و کودکان، دو قشر پراهمیت و آسیب‌پذیر در هر جامعه محسوب می‌شوند. زنان، پرورش‌دهندگان اصلی و کودکان، پایه‌های تشکیل‌دهنده نسل‌های آینده یک کشور هستند. از این رو، رویارویی این دو قشر با آسیب‌های اجتماعی، مانع‌دستیابی جامعه به اهداف اصلی خود می‌شود که همانا سلامت، توسعه و پویایی است. بر اساس دیدگاه کارشناسان، کودکان معتاد از دو راه به گرداب اعتیاد می‌افتند؛ نخست از مادران معتاد متولد می‌شوند و دوم پس از تولد میان والدین مصرف‌کننده موادمخدر، خود نیز به دام اعتیاد می‌افتند. پدیده کودکان معتاد، در سال‌های گذشته به یکی از آسیب‌های اصلی جامعه ایران تبدیل شده است. فعالان سازمان‌های مردم‌نهاد و آسیب‌شناسان اجتماعی، حل‌معضل کودکان معتاد را در برخورد ریشه‌ای و پیشگیرانه در مرحله‌نخست و اقدامات درمانی و حمایتی مناسب در مراحل پس از ابتلای کودکان به اعتیاد، جست‌وجو می‌کنند. آنچه در ادامه می‌خوانید، نظرات سیاوش شهریور، مدیرکل معاونت اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران، در گفت‌و‌گو با «آرمان» درباره وضعیت رسیدگی به کودکان معتاد است.

نویسنده: ليلا ارشد | مدير مركز نگهداري زنان آسيب‌ديده خانه خورشيد

اخبار تلخ حوزه آسیب‌های اجتماعی نگاه بسیاری از ما را خدشه‌دار می‌کند، به این جهت بیشتر نگاه‌ها به خانواده است و بسیاری از افراد، خانواده را در این امر مقصر می‌دانند اما باید به این نکته توجه کنیم که در حوزه آسیب‌های اجتماعی، حضور خانواده به تنهایی راهگشا نیست و می‌توان به آن به‌عنوان یک شرط لازم نگاه کرد اما کافی نیست.  امروزه نقش رسانه‌ها، مدارس، صداوسیما و سایر نهادهای اجتماعی و ارتباطی را نباید نادیده گرفت. نهاد خانواده امروزه ظرفیت کافی برای حل همه معضلات و مشکلات را ندارد چراکه ما به جوانان‌مان شیوه فرزندپروری را نیاموخته‌ایم پس انتظار بیجایی است که آنها را به تنهایی مسئول پرورش فرزندانشان بدانیم.

دستگیری کودکان کار، خبری است که این روزها موج آزار افکار عمومی را به دنبال داشته است. در روزهای گذشته وقتی خبر ناپدید شدن سه کودک کار دستگیر شده از سوی سازمان بهزیستی سر زبان ها افتاد، موج نارضایتی مردم از برخوردهای قهری سازمان بهزیستی با این کودکان بالا گرفت؛ چنانچه یک عضو مجمع نمایندگان تهران، این برخوردها را مصداق کودک آزاری معرفی کرد و گفت که روال جدید سازمان بهزیستی مبنی بر دستگیری کودکان کار، مشکلی را حل نمی‌کند. این کودکان که زودتر از سن واقعی درگیر مشاغل کاذب شده اند به میزان کافی از تبعیض‌ها و محرومیت هایی که زمینه نوع زندگی آن‌ها را فراهم آورده، در رنج و معرض انواع آسیب ها هستند. دستگیری و انتقال‌شان به مراکزی که به این منظور در نظر گرفته شده است، با روحیه آنان چه خواهد کرد؟ سازمان بهزیستی گفته که این کودکان برای جلوگیری از انتقال به این مراکز فرار کرده اند! البته که این یک فرضیه است وچیزی از بار مسئولیت سازمان بهزیستی در خصوص گم شدن این کودکان کم نمی کند. اما اگرحتی فرار این کودکان فرضیه درستی باشد، آیا حق ندارند؟ مراکز نگهداری این کودکان آن‌گونه که از گفته فعالان حقوق کودکان کار بر می آید، چیزی شبیه به اردوگاه است که کودکانی در سنین مختلف و با انواع بیماری ها بدون اینکه غربالگری صورت گرفته باشد، در کنار هم و در بدترین شرایط نگهداری می شوند. کودکانی که برای حضورشان در خیابان تقصیری متوجه آنان نیست، حق دارند که از اردوگاه هایی به نام مراکز نگهداری کودکان کار فرار کنند.

فاطيما فردوس: 70 درصد کودک‌آزاري‌هاي جنسي در خانواده‌ها اتفاق مي‌افتد؛ اين تازه‌ترين آماري است که از آزار جنسي کودکان ارائه شده است. بخش قابل‌توجهي از اين جرايم جنسي به‌وسیله محارم صورت مي‌گيرد و در بررسي‌هاي صورت‌گرفته براي ريشه‌يابي اين معضل، جاي خالي آموزش به‌چشم مي‌خورد. درواقع پدر و مادر براي دستيابي به بلوغ جنسي، بايد آموزش ببينند تا بتوانند آن را به کودکانشان منتقل کنند. 
علاوه‌براين خلأ‌هاي قانوني بسياري در اين مسئله وجود دارد؛ البته انجمن حمايت از حقوق کودکان در سال 77 لايحه‌اي را تدوين کرد که از سال 81 به صورت قانون درآمد و کودک‌آزاري به‌عنوان جرمي عمومي تلقي شد که نياز به شاکي خصوصي ندارد اما مهم‌ترين انتقاد به اين قانون، اين است که جرايم و مجازات‌هايي که در اين قانون پيش‌بيني شده با هم تناسب ندارند؛ به اين صورت، مجازات‌هاي کمي تعيين شده‌اند که بسياري از آنها هم ممکن است مورد تخفيف قرار بگيرند، بنابراين مجرم، مجازات متناسبي ندارد و ممکن است باعث شود باز هم به اين کار دست بزند. 
19 نوامبر، روز جهاني مبارزه با کودک‌آزاري است. در همين زمینه، روز دوشنبه، سوم آبان، همايشي با عنوان «بررسي کودک‌آزاري با رويکرد آزارهاي جنسي» توسط انجمن حمايت از حقوق کودکان و با حضور متخصصان در حوزه قضائي و پزشکي برگزار شد و صاحب‌نظران در اين نشست به جنبه‌هاي حقوقي کودک‌آزاري پرداختند. 

فرماندار سنندج بهره‌گیری از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد به منظور ترویج و نهادینه کردن رعایت حقوق کودکان تاکید کرد و گفت: بستر ورود سمن‌ها به حوزه توسعه آموزش در بین خانواده‌ها فراهم شود.

نفیسه صباغی| انجمن حمایت از حقوق کودکان در نشستی به  نقد و بررسی طرح ساماندهی کودکان کار و خیابان و قوانین موجود در این رابطه پرداخت. در این نشست کارشناسان و صاحب‌نظران به بررسی معضلات و آسیب‌های اجتماعی به‌خصوص معضل کودکان کار و خیابانی پرداختند.

نویسنده: ثریا عزیزپناه *

زهرا جعفرزاده|  چادر را روی سرش جابه‌جا می‌کند: «١٤سالم بود ازدواج کردم، حالا ٥ تا بچه دارم، نه آن موقع که مرا عقد کردند، احساس خوشبختی می‌کردم نه حالا که بیشتر از ٢٠‌سال از ازدواجم می‌گذرد.» «سیما»، افغان است از قوم تاجیک. از آن صورت سبزه و گرد، دو چشم سیاه از لابه‌لای سیم‌های میکروفن برق می‌زند، میکروفن صورتش را ماسکه کرده، شبیه ٤٠، ٤٥ساله‌هاست، با لهجه حرف می‌زند: «دخترم ١٥سالگی عقد کرد، نامزدش قرار بود چند سالی صبر کند بعد عروسی کنند، اما یکسال بعد، با هم رابطه برقرار کردند و مجبور شدیم زودتر برایشان عروسی بگیریم، آن موقع کلاس پنجم بود، نه همسرش را دوست دارد و نه زندگیش را. حالا هم خانه شوهر است. پسرم ١٨سالگی با دختر ١٥ساله‌ای ازدواج کرد، ٢٠سالش بود که بچه‌دار شد، حالا مدام با من دعوا می‌کند که چرا زنم دادی؟ حالا ما ٨نفر هستیم دریک خانه ٤٥متری.» خواهر سیما را ٧سالگی به عقد پسری درآوردند، وقتی خواهرش فهمید چه اتفاقی افتاده، سه روز درطویله پنهان شده بود. برادرش هم ١٥سالگی داماد شد، حالا آن‌قدر وضع مالی‌شان خراب است که زنش یک جفت کفش ندارد.

حمزه علی نصیری ـ کودک‌آزاری واژه‌ای غریب نیست برای کوچه‌ و خیابان‌های شهری که محلاتی با انواع آسیب‌های ریز و درشت شهری دارد؛ واژه‌ای که حالا پایش را از کوچه‌پس‌کوچه‌ها فراتر نهاده و به مدارس ما هم راه پیدا کرده؛ نه این‌که به تازگی وارد مدرسه شده باشد؛ از معلمان و فعالان فرهنگی اگر بپرسید، «کودک‌آزاری»، جزئی جدایی‌ناپذیر از مدارس بوده منتها حالا به سبک امروزی مدارس درآمده است و نمونه‌های آن را می‌توان در هر مدرسه‌ای در هر کجای کشور یافت کرد؛ همدلی برای نمونه سری به یکی از مدارس پایتخت زده است تا این واژه ثقیل؛ «کودک‌آزاری» را در آن‌جا به تصویر بکشد.

زهرا جعفرزاده| وقتی جواب آزمایش متادون نوزاد چهارماهه مثبت شد، نه پزشک معالج تعجب کرد، نه مادرش و نه مددکاران؛ هیچ‌کس از اعتیاد «علی» شوکه نشد. نوزاد زرد و زاری که بدنش کبود بود و صدای خس‌خس نفس‌هایش، هر دلی را به درد می‌آورد. «علی» همان نجات یافته از اعتیاد است. کسی که ١٠روز روی تخت بخش کودکان بیمارستان لقمان، درد کشید و ناله کرد تا اعتیاد چهارماهه‌اش به موادمخدر را رها کند. او را مادرش معتاد کرد، وقتی باردار بود شیشه می‌کشید و آن زمان که به دنیایش آورد، مصرفش را قطع نکرد. علی با اعتیاد به موادمخدر چشم به دنیا باز کرد.

سميرا حسيني: پسربچه‌ها بدون توجه به بوي بد زباله‌ها دست‌هايشان را تا آرنج داخل کوهي از زباله فرو‌مي‌برند و بطري‌هاي پلاستيکي، قوطي‌هاي فلزي و مقواهاي چرک را بيرون مي‌کشند و در گوني بزرگ و وصله‌پينه خورده‌اي که روي زمين است، مي‌ريزند. با هر قدم كه روي زمين مي‌گذاريم، صدها مگس در آسمان به پرواز درمي‌آيند.

مریم جهان پناه/ نحیف و لاغر است، از ته چشمان خرمایی رنگ خسته و غمگینش نگرانی و اضطراب تراوش می‌کند، شکل و شمایلش به بچه‌هایی که از صبح تا شب در کوچه‌ها می چرخند و از تعطیلی مدرسه  لذت می برند نمی‌خورد، پیراهن چهارخانه چرک و کهنه‌ای به تن دارد. جزو کودکانی است که در «مؤسسه رویش نهال جوان» جایی که کودکان کار وخیابان به آنجا رفت و آمد دارند آموزش می‌بیند. نگاه خسته‌اش را به من می‌اندازد، دستان کوچکش را که لابه لای ناخن‌هایش رنگ سیاهی به چشم می‌خورد آنقدر به هم فشار می‌دهد مثل اینکه قرار است اتفاقی بیفتد.

الناز محمدی| دختران کوچکی که عروس می‌شوند و پسران نوجوانی که پشت لب‌شان سبز نشده، داماد می‌شوند و رئیس خانه‌های جدیدشان با یک دنیا مسئولیت دنیای آدم بزرگ‌ها. این حکایت تعداد زیادی از کودکان ایرانی است که زیر سن قانونی ازدواج می‌کنند، بچه‌دار می‌شوند و خیلی‌هایشان هم، از هم جدا می‌شوند.
در سال‌های گذشته کم نبوده‌اند کسانی که درباره ازدواج زودهنگام دختران و پسران ایرانی هشدار داده و گفته‌اند که در بعضی استان‌ها این موضوع به مرز هشدار رسیده است. حالا اما «کامیل احمدی»، مردم‌شناس و محقق، برای نخستین‌بار پژوهشی را در ٧ استان ایران انجام داده که بیشترین تعداد ازدواج‌های زودهنگام در آنها اتفاق می‌افتد؛ این پژوهش که براساس گفت‌وگو و پرکردن پرسشنامه ازسوی ٥٠٠ دختر و پسری که زیر سن قانونی ازدواج کرده‌اند، انجام شده، نشان می‌دهد که به ترتیب، خراسان‌رضوی، آذربایجان‌شرقی، خوزستان، سیستان‌وبلوچستان، آذربایجان‌غربی، اصفهان و هرمزگان استان‌هایی‌اند که بیشترین ازدواج‌های زودهنگام در آنها اتفاق می‌افتد.