سام بوربور: اسفند ماه است، تلی از کارهای باقیمانده بر سرم خراب شده‌اند، چاره‌ای نیست باید عازم یک سفر کاری شوم، مقصد بلوچستان است، اوضاع منطقه خوب نیست. همه چیز آموزش به هم ریخته است یا شاید بهتر است بگویم همه چیز آموزشی که از اول هم، به هم ریخته بود همچنان به هم ریخته است، به منزل ریش‌سفیدی که از معتمدان محلی است رفتم و کمی به درد و دل‌هایش گوش دادم، در بین ناراحتی‌هایش اشاره می‌کند که از وزیر بهداشت راضی است، چون در منطقه چندین خانه بهداشت ساخته است و یک خدا پدرش را بیامرزد می‌گوید. بعد از چند روز کار فشرده به تهران برمی‌گردم؛ دست فروش‌ها همه جا هستند، حال و هوای خیابان ها را عوض کرده‌اند. مردم هم که انگار بهتر از همه می‌‌دانند که دستفروش هم حقی بر شهر دارد و باید روزی‌اش را به خانه ببرد، پاسخ آن‌ها را که بر علیه دستفروشان تبلیغات سوء می‌کنند و بساط‌شان را به هم می‌ریزند به خوبی می‌دهند. این‌جا میدان فاطمی است؛ مریم و دوستانش در بین اتومبیل‌ها قدم می زنند و به نظر می‌رسد رمقی برای کار ندارند، دختر آبله‌رویی که عینک آفتابی اش را بالای سرش گذاشته، چنان یک وری به طرف دنده سانتافه اش لم داده و با دست چپ فرمان را گرفته که انگار سوار فضا پیما شده و خبر ندارد که مریم پشت درب اتومبیل‌اش ایستاده و به شیشه‌اش ضربه می‌زند، احتمالا مریم منتظر است، سرکار خانم از فضا پیما، این نادیده‌گرفتن را پایان دهند و یک شاخه گل نرگس بخرد. به میدان ولیعصر می‌رسم و در لباس فروشی‌ای دور میدان می‌بینم فروشنده با دسته فلزی تی به زانوی پسرک دستمال فروش می‌زند و پسرک از درد به خود می‌پیچد و اشک می‌ریزد، به سراغ فروشنده جوان می‌روم و اعتراض می‌کنم؛ در کمال وقاحت می‌گوید به تو ربطی ندارد و فضولی نکن، پسرک را از فروشگاه خارج می‌کنم و به پلیس زنگ می‌زنم، بعد از معرفی خودم و دادن آدرس فروشگاه، در حالی که منتظر رسیدن پلیس بودیم، با پسرک شروع به صحبت کردم، اسمش میثم بود و تصادفا در حوالی میدان شوش و نزدیکی یکی از مراکزی که پیش از این به کودکان کار خدماتی می‌دادیم زندگی می‌کرد. میثم ترسیده بود، می‌گفت شوخی کرده، گیج شده بود و برایش عجیب بود که چرا کسی پیدا شده که کتک‌خوردنش برایش مهم است، هر چند ثانیه هم فروشنده با بی‌ادبی می‌گفت؛ بگذار پلیس بیاید، هیچ غلطی نمی‌توانی بکنی، می‌دانستم که راست می‌گوید ولی همیشه حالت دومی هم وجود دارد و به امید آن حالت دوم که هرگز رخ نداد، منتظر پلیس ماندم، پسرک که محل کار ثابتش میدان ولیعصر بود، گفت مرد شوخی کرده، نیازی به پلیس نیست، پرسیدم: همیشه شوخی می‌کند؟ جواب داد، نه عمو همیشه نه، شاید هفته‌ای یک‌بار، با تعجب پرسیدم هفته‌ای یک بار از این مرد کتک می‌خوری؟ سری تکان داد و گفت بله ولی اشکالی ندارد، من این‌جا کار می‌کنم. بیست دقیقه‌ای گذشته بود و خبری از پلیس نبود، با همکار پسر فروشنده مشغول صحبت شدم، گفت آقا شما درست می‌گویید که پسرک نباید کتک بخورد ولی شما هم خیلی بیکاری، چیز عجیبی نیست که این بچه‌ها کتک ‌بخورند. چند دقیقه بعد هم منتظر شدیم و باز هم پلیسی نیامد، با وضعیت موجود ایستادن فایده‌ای نداشت، شماره‌ای به پسرک دادم و از او خواستم در صورتی که باز هم مورد اذیت و آزار قرار گرفت با من تماس بگیرد، با پسرک قدم زنان به سمت چهار راه ولیعصر رفتیم، در ذهنم همه آنچه را که اتفاق افتاد، مرور می کردم.

نگین باقری: کودکان بی گناهی که زودتر از موعد نقش‌های اجتماعی را به عهده می‌گیرند دچار انواع نا بسامانی‌ها می‌شوند. از کودک آزاری گرفته تا فروش و جابه جایی مواد مخدر، معضلاتی است که نان آوران کوچک خانواده ناخواسته با آن دست و پنجه نرم می‌کنند؛ مساله ای که در نگاه اول تبعات زیادی را در دل خود دارد و آینده این کودکان را تیره و تار می‌کند، چرا که امکان معتاد شدن آنها نیز وجود دارد و این مساله زنگ خطری برای مسئولان است که هر چه زودتر با اقدامات راهبردی کودکان آسیب دیده را از منجلاب توزیع، جا به جایی و مصرف مواد مخدر بیرون بکشانند. لیلا ارشد، فعال حقوق کودک درباره فروش و جا به جایی مواد مخدر توسط کودکان در گفت‌وگو با «آرمان» می‌گوید: «بر اساس آمارها ۸۰ درصد کودکان کار والدین دارند و به دلیل فقر، خانواده‌ها از آنها به عنوان نان آوران کوچک خانواده کمک می‌گیرند. این کودکان وارد عرصه کار در خیابان یا کارگاه‌های زیر زمینی می‌شوند. قانون تامین اجتماعی کمتر از ۱۰ نفر کارگر را حمایت نمی‌کند، تا جایی که کودکان برای تامین معاش خانواده مورد کودک آزاری قرار می‌گیرند و احتمال اینکه انواع پیشنهادها را برای فروش و جا به جایی مواد مخدر و محرک داشته باشند، زیاد است.»

الهام کاظمی | 6 سال پیش علی‌اکبر صالحی وزیر امور خارجه وقت کشور در دولت دهم، پروتکل الحاقی منع به کارگیری کودکان در منازعات نظامی را که به کنوانسیون حقوق کودک اضافه شده بود، در حاشیه اجلاس جهانی سازمان ملل متحد امضا کرد. پس از آن بود که وزارتخانه‌های دادگستری و امور خارجه مقدمات ارائه آن به دولت و مجلس را پیگیری کردند. لایحه این پروتکل دو ماه پیش از سوی هیات دولت به مجلس تقدیم شد و حالا مراحل پایانی تصویب را در کمیسیون مربوطه دنبال می‌کند تا به‌زودی در صحن علنی به رای گذاشته شود. اما این روزها این پروتکل به سوژه تخریب دولت از سوی برخی خبرگزاری‌ها و سایت‌های خبری تبدیل شده، به‌طوری که از آن با عناوینی همچون «لایحه غربی دولتی‌ها برای حمایت از کودکان» یا «چاه ویل تعهدات یک پروتکل اختیاری»، نام برده شده است و در مواردی حتی تصویب آن را سبب کاهش اختیارات نهادهای نظامی و فشار بیشتر مجامع جهانی به کشور عنوان کرده‌اند. براساس ادعای این رسانه‌ها مرکز پژوهش‌های مجلس درباره این پروتکل هشدار داده و تصویب آن را موجب ایجاد تبعات حقوقی برای کشور دانسته؛ اما گزارشی از سوی این مرکز در رسانه‌ها منتشر نشده است.

آیدا پیغامی| چند هفته پیش بود که خبر رها کردن کودک ٤ساله در یکی از پارک‌های جنوب تهران به وسیله خانواده‌اش در شبکه‌های اجتماعی پخش شد. داستان از این قرار است که مادر و پدر علیرضا بعد از این‌که متوجه می‌شوند از نگهداری فرزند ٤ساله خود برنمی‌آیند، تصمیم می‌گیرند او را در یکی از پارک‌ها رها کنند. علیرضا ٤ روز به تنهایی در پارک زندگی می‌کند و در طول این مدت با خوراکی که از مردم می‌گرفته خودش را سیر می‌کرده و شب هم در پارک می‌خوابیده. ماموران پارک بعد از این‌که متوجه می‌شوند که این کودک در پارک رها شده به نیروی انتظامی اطلاع می‌دهند و ماموران نیروی انتظامی یک مددکار را از موسسه خیریه مهرآفرین به پارک می‌فرستند و مددکار بعد از پیدا کردن خانواده کودک او را دوباره به خانه خودش می‌فرستد. در مدت زمانی که کودک پیش مددکاران بوده آثار ضرب و جرح روی بدن کودک دیده شده و زمانی که مددکاران کودک رهاشده را به خانه‌اش می‌فرستند متوجه می‌شوند که پدر و مادر کودک معتاد هستند و خانه آنها مکان مصرف موادمخدر برای دیگر معتادان است. با این حال، کودک را به خانواده تحویل می‌دهند و خانواده بعد از گذشت دو ساعت از تحویل فرزندشان او را دوباره در همان پارک رها می‌کنند، که مددکاران این موسسه این‌بار کودک را می‌گیرند و به بهزیستی تحویل می‌دهند. این داستان در مقیاس کوچک یا بزرگترش، داستان بسیاری از کودکان بدسرپرست کشور است. کودکانی که نه در خانه امنیت دارند، نه در خیابان.

در روزگار کنوني که تحقق «دهکده جهاني» مک لوهان را شاهد بوده و با توسعه و تکثر فضاهاي مجازي و شبکه‌هاي اجتماعي، سرعت غيرقابل باوري را در انتقال پيام، مد، نمادها، ارزش‌ها و ساير شاخصه‌هاي اجتماعي جوامع مختلف به يکديگر شاهد هستيم و شرايط به گونه‌اي شده که ديگر نمي‌توان دروازه‌هاي شهر را روي تغييرات بست؛ در اين احوال، ناگزير بايد در درون جامعه‌مان اين‌قدر بر مبناي فرهنگ بومي و ارزش و سنت‌هاي نهادينه‌شده در متن جامعه، نوآوري توأم با شهامت تابوشکني داشته باشيم تا همچنان در کورس سنگين دنياي ارتباطات امروز که اتفاقا آسيب‌هاي اجتماعي بس سنگيني هم دارند، بتوانيم گليم خود را از آب بيرون بکشيم و حرف‌هايي براي گفتن داشته باشيم. کافي است به حافظه کمي دورترمان مراجعه کنيم و تابوهايي چون ويدئو، ماهواره، ايدز و... را به ياد آوريم که با برخوردهاي قهري هرگز از ميان نرفتند بلکه اين جامعه بود که واقعيت اين پديده‌ها را پذيرفت و اکنون ديگر نه بحث قبح آنها مطرح است و نه ممنوعيتشان؛ اين درست مي‌تواند سرمشقي براي پرداختن به بسياري از آسيب‌هاي اجتماعي باشد که هميشه در بايگاني ذهن مسئولان ما خاک خورده‌اند اما بروز و ظهورشان را در جامعه کسي نمي‌تواند کتمان کند. مسئله آزارهاي جنسي نه مختص ايران بلکه در همه جاي جهان وجود دارد، با اين تفاوت که در کشورهاي ديگر سازوکار تعريف‌شده‌اي براي آموزش، کنترل و تقويت کودکان وجود دارد؛ بااين‌حال، در کشورمان تاکنون حتي طرح موضوع هم نوعي هتاکي، گستاخي و عبور از خطوط قرمز به شمار مي‌آمده اما اخيرا در اقدامي ارزشمند از سوي استانداري تهران طرحي براي پيشگيري از آزارهاي جنسي کودکان در دستور کار قرار گرفته که اجراي آن مي‌تواند تا حد زيادي کودکان را از همان دوران مهدکودک و پيش‌دبستاني‌ نسبت به خطر آزارهاي جنسي آگاه ‌کند. طرح «پيشگيري از آزارهاي جنسي کودکان» يک رخداد نو در جامعه ايراني بوده که توسط اداره کل امور اجتماعي و فرهنگي استانداري تهران با همکاري برخي ديگر از ارگان‌ها در دست اجراست و ما هم براي واکاوي بيشتر اين طرح و آگاهي خانواده‌ها به‌ويژه تهراني‌ها که نخستين جامعه هدف اين طرح هستند به این موضوع می‌پردازیم.

آیدا پیغامی| کودکان و نوجوانان و مسائل مربوط به حق و حقوق آنها یکی از موضوعاتی است که همیشه با بی‌توجهی مسئولان روبه‌رو است. این بی‌توجهی تا جایی ادامه پیدا کرده که لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان حدود ١١‌سال پشت درهای بسته مجلس مانده و در هر دوره از شروع مجلس بدون رسیدگی به دوره بعدی انتقال می‌یابد و در موارد دیگر بسیاری از حقوق مربوط به کودکان و نوجوانان گاه به دلیل رسیدگی بد به پرونده‌ها و گاه به دلیل خلأ‌های قانونی که در این حوزه وجود دارد، نادیده گرفته و به‌حال خود رها می‌شوند. منشور حقوق شهروندی پس از رونمایی، ١٠بند خود را به حقوق مربوط به کودکان اختصاص داد. البته پیش از این منشور سند ملی کودکان وجود داشت که در اکثر مواقع از سمت دستگاه‌ها و نهاد‌های متولی این امر به دلیل این‌که فاقد ضمانت اجرایی لازم است، مورد توجه قرار نمی‌گرفت، حال با توجه به بندهایی که در منشور حقوق شهروندان به حقوق کودکان و نوجوانان اختصاص یافته، آیا با برجسته‌کردن این موضوعات می‌توان توجه مسئولان را به موضوع مربوط به کودکان و نوجوانان جلب کرد؟

مریم شکرانی|ماجرا از زمستان و یک پوستر شروع شد. پوستری که در مرکز آن کودک سرمازده‌ای را به تصویر می‌کشید و دست‌هایی که از قاب تصویر وارد شده و به او لباس‌های گرم پیشکش می‌کردند. هیچ‌کس نمی‌داند این پوستر چند بار در فضای مجازی به اشتراک گذاشته شد اما استقبال از این آگهی مهربان! به اندازه‌ای بود که آن را در صفحه شخصی بیشتر چهره‌های سرشناس می‌بینی و اگر اهل چک کردن صفحه شخصی مشاهیر نباشی، شاید حداقل یکی، دو باری آن را در صفحه کاربران معمولی دیده باشی. در زیر این آگهی اغلب چند جمله کوتاه به چشم می‌آمد: «اگر بچه‌هایتان بزرگ شده‌اند و به لباس گرم آنها نیاز ندارید، آن را برای بچه‌های نیازمند کنار بگذارید.»

سمینار تخصصی آسیب‌شناسی ازدواج کودکان، به میزبانی کانون‌زنان‌حقوقدان‌سورا در مشهد برگزار شد. در اين سمينار يك روزه، استادان حقوق، جامعه شناسي و روانشناسي به بررسي ابعاد گوناگون مشكل ازدواج كودكان پرداختند.دکتر محمدمهدی صفاکیش، حقوقدان و عضو هیات علمی دانشكده حقوق دانشگاه آزاد اسلامی مشهد در اين نشست با اشاره به مشكل ازدواج كودكان گفت:«موضوع ازدواج کودکان یک چالش بین‌المللی است و مختص به کشورهای درحال توسعه نیست. براساس آمار ثبت احوال در سال گذشته29710 دختر زیر 15سال ازدواج کرده‌اند. 151641 نفر از دختران نیز بین 15 و 19 سال ازدواج کرده‌اند. روزنامه نیویورک‌تایمز براساس یک پژوهش گروهی گفته است از سال 2000 تا 2010 بیش از 167هزار نوجوان زیر 17سال ازدواج کرده‌اند. هر هفت ثانیه در جهان، یک کودک زیر 15 سال ازدواج می‌کند و این موضوع بیشتر دلایل فرهنگی و مذهبی دارد. دختر آیت ا... طباطبایی در خاطراتش نوشته بود، برای من در 6سالگی خواستگار آمد، اما پدرم تا 13سالگی مخالفت کردند».

«تا پیش از این مسئولان آسیب اجتماعی را کتمان می‌کردند اما حالا که با ما صحبت می‌کنند، این مسئله را قبول کرده و به جزئیات آن واقف هستند. حالا از آنها می‌خواهیم که لااقل ازدواج کودکان در ازای دو‌میلیون تومان را در زمره خرید‌و‌فروش کودکان قرار دهند. شاید برایتان جالب باشد اگر بدانید بچه زیر ١٥سالی که برای ازدواج بالغ تشخیص داده شده، اگر بخواهد طلاق بگیرد، این پدر اوست که باید در دادگاه به‌دنبال حقوق او باشد و دادگاه کودک را نمی‌پذیرد».

بروز اتفاقات تلخ متعدد عليه كودكان، موضوعي است كه در سال هاي اخير، ذهن بسياري از خانواده هاي ايراني را آزرده كرده و از بحران در لايه هاي زيرين خانواده ها حكايت مي‌كند. گستره فضاي مجازي و سطح نفوذ آن در ميان شهروندان نيز عاملي شده تا بيش از پيش شاهد ديدن و شنيدن اخبار مربوط به خشونت ها عليه كودكان باشيم و حساسيت جامعه نسبت به تامين امنيت كودكان چند برابر شود. اما در ميان عوامل بروز خشونت عليه كودكان، فقر و بي عدالتي مالي از مسائلي است كه به گواه بسياري از كارشناسان در افزايش پديده هاي كودك آزاري نقش داشته است.

تعدادی از کودکان کار به ساقیان موادمخدر در تهران تبدیل شده اند به کارگیری کودکان در مراکز بازیافت زباله و... توسط پیمانکاران شهرداری ممنوع است.

١٠‌سال است که لایحه حمایت از کودکان و نوجوانان روی میز کمیسیون قضائی مجلس خاک می‌خورد. در نبود قانون کاملی برای کودکان، در‌ سال ٨٨ لایحه‌ای ٥٤ ماده‌ای که می‌توانست تحولی جدی در بحث احقاق حقوق فراموش‌شده این قشر باشد، به دولت تقدیم شد؛ اما انتظار برای بررسی و تصویب آن پس از ١٠‌سال هنوز به سر نرسیده است. این همان موضوعی است که فعالان حوزه کودکان را به تکاپو واداشته، کسانی که اتفاقا همان‌ها از ابتدا سنگ بنای این لایحه را چیدند و منتظر نشستند تا بلکه دولت‌ها برای حمایت از کودکان فراموش‌شده کاری کنند.

الهام کاظمی| کودک‌کشی و حقوق بشر در ایران؛ با موضوع «امیر» متهم به قتل ستایش، عنوان نشستی بود که در تالار مطهری دانشکده علوم اجتماعی دانشگاه تهران برگزار شد و سخنرانان به ارائه نظرات خود درباره ابعاد مختلف این موضوع پرداختند.

مدت زمان زیادی از سوگواری برای ماجرای «آتنا» و «بنیتا» نمی گذشت که «پریا» به آن اضافه شد. کودک ٥ ساله ای که قربانی کودک آزاری و آزار جنسی قرار گرفت و جان داد. دیروز بعد از ظهر، جمعیت دانشجویی امام علی (ع) جور دیگری برای این سه کودک سوگواری کرد. همایش قربانیان خاموش را برگزار و با حضور مسئولانی از وزارت رفاه و بهزیستی و جامعه شناسان و نماینده مجلس و فعالان حقوق کودک، موارد کودک آزاری در محله های حاشیه نشین را بررسی کرد. همایشی که با حضور، روزبه کردونی،مدیر امور آسیب های اجتماعی وزارت رفاه، معاون امور اجتماعی بهزیستی استان تهران، موسوی چلک، رییس انجمن مددکاری اجتماعی ایران، طیبه سیاووشی نماینده مجلس، فاطمه قاسم زاده، مدیرعامل شبکه یاری کودکان و... برگزار شد و درباره آسیب های اجتماعی در کمین کودکان صحبت شد. انتقاد از توقف بررسی لایحه حمایت از حقوق کودکان و نوجوانان، محور بیشتر سخنرانی ها بود.

فرشيد اسحاقي/«خانم یه دستمال می‌خری؟ لواشک و آدامسم دارما! خانم حداقل یه فال بخر...» اطمینان دارم این کودک اولین و آخرین کودکی نیست که در طول روز با او مواجه می‌شوم و یقین دارم آخرین باری هم نیست که قلبم از التماس‌های یک دختر بچه یا یک پسر بچه در طول روز به درد می‌آید. یک فال بر می‌دارم؛ به نیت لبخندی که بر لب‌های این فرشته کوچک می‌نشیند. به پاس تشکر در مغازه را برایم باز می‌کند و در ناباورانه‌ترین شکل ممکن دست‌های مردی ۵۰ ساله به دستگیره می‌ماند. مردی که ۹ سال سن دارد، ۶۰ سال تجربه، بر دست‌هایش پینه‌های ۵۰ ساله، کودک درونش بازی می‌طلبد و وجدان مردانگی‌اش چرخش چرخ زندگی خانواده‌اش را می‌خواهد. با سرعت دور می‌شود و از پشت سرش پسر بچه ۹ ساله‌ای را می‌بینم که با شیطنت از من فاصله می‌گیرد، بدون اینکه بدانم آرزوهای این مرد کوچک چه بود!