نویسنده : احمد افشاری کارشناس ارشد علوم ارتباطات
با توجه به پیچیدگی‌های جامعه انسانی، بی‌شک ﻧﻘﺶ وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎﻃﻲ، اﺷﻜﺎل و ﺟﻨﺒﻪﻫﺎی ﻣﺨﺘلف آن بیش از گذشته مورد توجه قرار گرفته و مساله ارﺗﺒﺎﻃﺎت و ﻣﺒﺎدﻟﻪ اﻃﻼﻋﺎت ﻧﻴﺰ اﻫﻤﻴﺖ ﺑﻴﺸﺘﺮی یافته است. در جامعه امروز ما وﺳـﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﻲ نقش‌های متفاوتی شامل ﻓﺮﻫﻨﮓﭘﺬﻳﺮی، آﻣﻮزش، اﻃـﻼع‌رﺳـﺎﻧﻲ و اﻳﺠﺎد ﻣﺸﺎرﻛﺖ اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ، وﻇﻴﻔـﻪ اﺧﻼﻗﻲ، اﻣﻜﺎن اعطای پایگاه اجتماعی و برخی وظایف نامطلوب مانند تخدیر اجتماع با ایجاد نوعی مشارکت خیالی در واﻗﻌﻴﺖ را برعهده دارند. ﺑﻨﺎﺑﺮاﻳﻦ وﺳﺎﻳﻞ ارﺗﺒﺎط ﺟﻤﻌﻲ ﺑﺎ ﻣﻮﻗﻌﻴﺖ و ﭘﺎﻳﮕﺎﻫﻲﻛﻪ در ﺟﺎﻣﻌﻪ دارﻧﺪ، ﺑﺎﻳﺪ تا ﺣﺪ اﻣﻜﺎن ﺑﺎ ﻓﻌﺎﻟﻴﺖﻫﺎی ﺧﻮد در ﺣﻮزهﻫﺎی ﺳﻴﺎﺳﻲ، اﺟﺘﻤﺎﻋﻲ و ﺗﻔﺮﻳﺤﻲ، اﻧﺘﻈﺎرات ﻣﺨﺎﻃﺒـﺎن را ﺑﺮآورده ﺳﺎزﻧﺪ و ﺑﻪ آﻧﻬﺎ ﭘﺎﺳﺦ دﻫﻨﺪ.
نویسنده: ليلا ارشد | مدير مركز نگهداري زنان آسيب‌ديده خانه خورشيد
اخبار تلخ حوزه آسیب‌های اجتماعی نگاه بسیاری از ما را خدشه‌دار می‌کند، به این جهت بیشتر نگاه‌ها به خانواده است و بسیاری از افراد، خانواده را در این امر مقصر می‌دانند اما باید به این نکته توجه کنیم که در حوزه آسیب‌های اجتماعی، حضور خانواده به تنهایی راهگشا نیست و می‌توان به آن به‌عنوان یک شرط لازم نگاه کرد اما کافی نیست. امروزه نقش رسانه‌ها، مدارس، صداوسیما و سایر نهادهای اجتماعی و ارتباطی را نباید نادیده گرفت. نهاد خانواده امروزه ظرفیت کافی برای حل همه معضلات و مشکلات را ندارد چراکه ما به جوانان‌مان شیوه فرزندپروری را نیاموخته‌ایم پس انتظار بیجایی است که آنها را به تنهایی مسئول پرورش فرزندانشان بدانیم.
يك هفته پس از اعتراضات خياباني كارگران اراكي، جلساتي در حال برگزاري است كه اخبار بر آمده از آنها، مي تواند براي جامعه كارگري نويد بخش باشد. در دومین جلسه‌ای که روز گذشته وزرای صنعت و معدن، کار و اقتصاد با موضوع رسيدگي به اعتراضات كارگران اراكي برگزار کردند، مصوبه‌ای درخصوص مشکلات کارخانه هپکو و آذرآب اراک به تصویب رسید و قرار شد سازمان خصوصي سازي، بخشي از مطالبات كارگران اراكي را پرداخت كند. از سويي تصميم‌گيري شده كه به منظور انتخاب مدیرعامل جدید، مجمع عمومی شرکت آذرآب در تاریخ ششم مهر در محل استانداری مرکزی تشکیل شود و تقسیط بدهی‌های سازمان تامین اجتماعی، امور مالیاتی و صدور گواهی ماده ۱۸۶ انجام شود و هماهنگی برای ترخیص مواد اولیه این شرکت در گمرک بدون نیاز به ضمانتنامه بانکی، از دیگر مصوبات این جلسات بوده است.
شهرزاد همتی
برداشت اول
در کوچه پس کوچه‌های دروازه‌غار، روی پله‌ای قدیمی نشسته. توانش به اندازه‌ای نیست که حتی زیپ کیفش را ببندد. همان‌طور که سیگار را گوشه لبش می‌گذارد، می‌خواهد زیپ را ببندم. بسته کوچکی را از جیب کنار شلوار شش‌جیبش درمی‌آورد. پلاستیک محتوی گرد را جلو صورتش می‌گیرد و می‌گوید: «خب اینم از دوای امروز...». بعد سرنگ نو را از بسته‌اش خارج می‌کند و پشت به من کارش را می‌کند. نامش آذر است. ٣٤ساله، می‌گوید هشت‌سال است کارتن‌خوابی می‌کند. تا همین ١٠ ماه پیش شیشه می‌کشیده، اما حالا همه‌چیز را امتحان می‌کند. دلیلش هم ساده است: «خب می‌دونی چیه؟ بستگی داره به ساقیت! و جیب من هم این وسطا نقش مهمی ایفا می‌کنه». از آذر می‌پرسم که هربار چقدر پول دوا می‌دهد، همان‌طور که سرنگ را به دستم می‌دهد تا سیگاری آتش کند، می‌گوید: «همیشه که پول نیست خواهر من! یه‌وقتایی من پول دارم و میدم جای دوا. بعد یه‌وقتایی من پول دارم و اینا پول نمی‌خوان، یه‌وقتایی هم هست که من پول ندارم و خب دیگه در ازاش باید به این نامردا سواری بدم...». آذر می‌گوید: «اولا آن‌قدر هم ارزون نبودما. اولا یه جای ثابت کار می‌کردم. یعنی از خواهرم بهم ارث رسیده بود. توی کرج، بعد از فرار با یه سیمین‌خانمی آشنا شدیم. می‌گفت کارش خوبه، یعنی آن‌قد پول میدن که به قروفرمون برسیم، یه جا هم برا خواب داشته باشیم... راست هم می‌گفت، خوشگل می‌کردیم می‌رفتیم عظیمیه دور‌دور... اما خب نشد دیگه. من زود معتاد شدم. سیمین‌خانم هم گفت هرررررررررری...»؛ هری‌اش را با تشدید می‌گوید. حالا آذر برای یک لقمه نان، برای یک وعده هروئین یا هر دوای دیگری خودش را خرج می‌کند. هزینه‌اش هم می‌تواند به اندازه یک نان ٥٠٠تومانی باشد یا چهاردانه هروئین (یک گرم) پنج‌هزارتومانی... از آذر می‌پرسم ایدز داری؟ می‌گوید: «ها؟ نمی‌دونم... مگه دیگه فرقی‌ام می‌کنه؟»
عاطفه شمس
انجمن حمايت از حقوق كودكان با همكاري فرهنگسراي شفق، طي روزهاي اخير به مناسبت روز جهاني صلح همايشي را تحت عنوان «به رنگ صلح» برگزار كرد. در اين مراسم، حسن قاضي مرادي، نويسنده و پژوهشگر اجتماعي و مينو مرتاضي لنگرودي، عضو مادران صلح ايران و فعال مدني به عنوان سخنران حضور داشتند. همچنين در ابتداي اين همايش، نمايشگاهي از آثار نقاشي كودكان با نام «صلح - جهاني شايسته كودكان» به سرپرستي ليلا كعبي، نقاش و عضو انجمن حمايت از حقوق كودكان با هدف آموزش كودكان براي به تصوير كشيدن مفهوم صلح به نمايش درآمد. مرتاضي، كودكان امروز را برده‌هاي نويني دانست كه پشت ظاهر فريبنده رفاه، آسايش يا ازخودگذشتگي‌ها و فداكاري‌هايي كه والدين براي آنها مي‌كنند، بيشتر از اينكه بتوانند انسان‌هايي آزاد و در صلح درون و بيرون با خود باشند، در محدوديت به سر مي‌برند. قاضي مرادي نيز هدف و بنيان گفت‌وگو را باهم انديشي در ارتباط با يك موضوع مشترك دانست كه هدف آن همانند صلح، ايجاد تغيير است. گزارشي از اين نشست را در ادامه مي‌خوانيد.
مریم طالشی
ما باید شفاف و بی‌رودربایستی در این بحث وارد شویم. آموزش مستقیم و غیرمستقیم باید از همان سن بلوغ آغاز شود و برای این کار از ظرفیت‌های مختلف همچون آموزش و پرورش و رسانه ملی استفاده شود. پنهان کردن چنین واقعیت‌هایی، ظلم به جامعه است. قبلاً در رابطه با اعتیاد هم همینطور بود و حالا شاهد نتیجه چنین پنهانکاری هستیم.
نویسنده: اسما روانخواه، پژوهشگر اجتماعی
سازمان‌های غیردولتی فارغ از فعالیت‌های ارزشمند داوطلبانه‌ای که انجام می‌دهند، نیازمند بررسی و آسیب‌شناسی در نحوه عملکرد خود هستند. سمنها و سازمان‌های غیردولتی یا مردم‌نهاد، با ورود موثر به عرصه‌های اجتماعی سعی در هرچه‌کمتر ساختن آسیب‌های اجتماعی یا کمرنگ‌کردن علت‌های بروز آسیب‌ها دارند. یک سازمان غیردولتی در زمینه کمک به کودکان‌کار را درنظر بگیرید. آموزش و تلاش این سازمان برای آگاهی‌بخشی و ارتقای سواد و مهارت کودکانی که کسی به فکر آنها نیست، ستودنی خواهد بود. لابد برخی از ما می‌گوییم مسأله کودکان‌کار و شرایط زندگی آنها ارتباط چندانی با ما ندارد، یا درنهایت در برخورد با یکی از این کودکان، یک ساندویچ می‌خریم و به دستش می‌دهیم تا فکر کنیم کمکی کرده‌ایم. اما هستند افرادی که تمام توان خود را می‌گذارند تا این کودکان از چرخه‌آموزش دور نمانند.(این‌که می‌گویم تمام توان خود را گذاشته‌اند، اغراق نیست! کمبود بودجه، تلاش بی‌وقفه برای تأمین هزینه‌های بسیار و ضروری، تلاش برای آموزش مناسب بچه‌ها، سروکله‌زدن با خانواده‌های این کودکان و... ازجمله مواردی است که چنین مرکزی، هر روز و هر روز با آن دست به گریبان است، حالا این وسط، عدم همکاری نهادهای دولتی مثل آموزش‌وپرورش را هم اضافه کنیم!) اما چرا مسأله آموزش این کودکان مهم است و چرا عده‌ای دست به‌کار شده‌اند و با همه سختی‌های پیش‌رو دست از تلاش برنمی‌دارند؟
محسن ايزدخواه/ كارشناس حوزه كار و رفاه اجتماعي
بر اساس قانون كار، قراردادها به صورت دايم يا موقت، كتبي يا شفاهي بسته مي‌شوند. بخشنامه‌‌اي در اين زمينه در دوران آقاي كمالي صادر شده است كه بر مبناي آن قراردادهايي كه ماهيت دايمي دارند نيز مي‌توانند به موقت تغيير پيدا كنند؛ يعني قرارداد ابتدا و انتها داشته باشد. افرادي كه قرارداد ندارند، از منظر قانون كار، دايم تلقي مي‌شوند اما درباره افرادي كه قرارداد داشته باشند و از كار بركنار شوند، دو حالت وجود دارد؛ نخست اخراج پس از اتمام قرارداد صورت بگيرد و دوم اينكه پيش از اتمام قرارداد، اخراج اتفاق بيفتد؛ در اين صورت فرد مي‌تواند با مراجعه به مراكز حل اختلاف وزارت كار، وضعيت خود را پيگيري كند و درخواست بازگشت به كار داشته باشد. در صورتي كه كارفرما اين فرد را نپذيرد، مي‌تواند از بيمه بيكاري برخوردار شود. اما افرادي كه با آنها قراردادهاي محدود و موقت بسته شده باشد، اگر با پايان قرارداد از كار بركنار شوند، نمي‌توانند ادعايي داشته باشند در چنين شرايطي بايد حقوق و مزايايي را كه مطابق قانون كار به آنها تعلق مي‌گيرد، از مسير هيات‌هاي حل اختلاف پيگيري كنند.در كشور ما و در شرايطي كه با بيكاري گسترده‌اي روبه‌رو هستيم، بحث امنيت شغلي از چند جهت قابل تامل و بررسي است و مساله‌اي تك سببي محسوب نمي‌شود. در واقع به نوعي مي‌توان گفت حتي قرارداد دايم نيز نمي‌تواند تضميني بر امنيت شغلي فرد باشد، به طور مثال ممكن است شرايطي پيش بيايد كه كارفرما قادر به ادامه فعاليت كارگاه نباشد. بايد جنبه‌هاي ديگري را نيز در نظر گرفت؛ مثل شرايطي كه براي كارگران آذرآب و هپكو پيش آمد؛ اين كارگران، به نوعي كارگر دايم بودند و كارفرما قصد اخراج آنها را نداشته ولي به هر علتي، قادر به پرداخت حقوق و مزاياي آنها نبوده است. اگر بخواهيم امنيت شغلي ايجاد كنيم، بايد پارامترهاي مختلفي را در نظر بگيريم.
الهام فخاری*
آسیب‌های اجتماعی در كلانشهرها مسائل شبكه‌ای و در پیوند با یكدیگر هستند. این مسائل در چرخه‌های هم‌افزا و پیچنده رشد كرده‌اند، از این رو پرداختن و تمركز بر یک مورد نمی‌تواند به حل مساله بیانجامد. یكی از مسائلی كه به‌ویژه در سال‌های اخیر مورد توجه بیشتری قرار گرفته، آوارگی و بی‌‌‌سرپناهی شهری است كه از آن با نام كارتن‌خوابی یاد میشود. عوامل گوناگونی به افزایش بی‌‌‌سرپناهی زنان در كلانشهر تهران انجامیده است. افزایش هزینه زندگی در كلانشهرها، زنانه‌شدن مدل‌های فقر و محرومیت، شكاف هویتی میان نسل‌ها، نابرخورداری بیشتر زنان از پایگاه‌های درآمدی و بیمه‌ای و نداشتن پشتوانه‌های خویشاوندی زنان مهاجر برخی از این عوامل به شمار می‌روند.
نویسنده: کورش محمدی*
در همه دنیا دولت‌ها به این نتیجه رسیده اند که فعالیت‌های اجتماعی و سازماندهی برنامه‌های کنترل در حوزه جامعه به تنهایی و با تمرکز از بالا به پایین صورت نمی‌گیرد. بنابراین اکنون رو آوردن به رویکرد اجتماعی سازی فعالیت‌ها در حوزه پیشگیری و خدمات اجتماعی، کنترل و کاهش آسیب‌ها در دنیای پیشرفته به سرعت شکل گرفته و نهادینه شده است، اما در جوامع در حال توسعه به ویژه در جامعه ما معمولا دستگاه‌ها از تمرکز در سطح بالا بیشتر استقبال می‌کنند و اعتقاد دارند که آمارها و عملکردها را نزد خودشان نگه دارند تا مبادا کسی فرصت ایفای نقش داشته باشد و امتیاز به نام او قید شود. این ویژگی جوامع در حال توسعه است که افراد تلاش می‌کنند به حوزه خدمتی و کاری خودشان سخت بچسبند تا موقعیتشان به خطر نیفتد و این خطر جدی برای جامعه ماست. با وجود تاکیداتی که بارها مقام معظم رهبری و ریاست جمهوری در استفاده از سمنها داشته اند، اما همچنان می‌بینیم که سمنها به صورت فرسایشی و عمدتا غیرفعال نگه داشته شده و از ظرفیتشان کمتر استفاده میشود. این خطر جدی است، چرا که روز به روز به مشکلات بیشتر دامن زده میشود، در حالی که سمنها می‌توانند در مباحث و پدیده‌های اجتماعی مثل کارتن خوابی، گورخوابی و... کارساز باشند، چون به بدنه اجتماعی مردم و خیریه‌ها وصل هستند و نقش قابل توجهی در حل معضلات دارند.
رقم دقیق جمعیت حاشیه نشینان ایران مشخص نیست اما آمارهای رسمی و غیررسمی حکایت از وجود 10 تا 20 میلیون حاشیه نشین دارد.
حاشیه نشینی از یک دیدگاه تجلی فقر شهری و نابرابری اقتصادی تلقی می شود و فشردگی و تراکم جمعیت، بالا بودن جرم، اعتیاد، فقر و غیره از مشکلات رایج در این مناطق است.
ایرنا در راستای شناخت بهتر مساله حاشیه نشینی میزگردی را با حضور سه تن از صاحب نظران و استادان دانشگاه برگزار کرد.
محمد شیخی دانشیار گروه برنامه ریزی شهری دانشگاه علامه طباطبایی، حسین ایمانی جاجرمی دانشیار گروه مطالعات توسعه دانشگاه تهران و نریمان مصطفایی مدیر کل دفتر ستاد ملی بازآفرینی شهری پایدار وزارت مسکن و شهرسازی در این میزگرد نقطه نظرات خود را در خصوص حاشیه نشینی در ایران و مقایسه آن با برخی از کشورهای جهان بیان کردند.
آنان با اشاره به اقدامات انجام شده در مناطق حاشیه نشین بعد از پیروزی انقلاب اسلامی در ایران و تغییر چهره این مناطق، ضمن تاکید بر ضرورت دخالت سازمان های مردم نهاد (سمن) در حل معضلات حاشیه نشینی از برخی اقدامات انجام شده در سال های گذشته برای رسیدگی به حل معضل حاشیه نشینی و آلوده شدن آن به سیاست انتقاد کردند.
مشروح میزگرد در پی می آید:
