عضو شبکه ملی محیط زیست کشور از صدور مجوز جهت فعالیت این شبکه ملی توسط وزارت کشور خبر داد و این مهم را گامی اساسی برای گسترش فعالیت‌های سازمان‌های مردم نهاد کشور دانست. به بهانه صدور این مجوز و برای بررسی زوایای مختلف این مهم با سیاوش آقاخانی متخصص محیط زیست و عضو شبکه ملی محیط زیست کشور به گفت‌وگو پرداختیم.

نویسنده: هدایت‌الله درخشنده
سازمان‌های مردم‌نهاد به‌عنوان رگ‌های نیمه‌جان در بافت سیاسی- اجتماعی ایران با ریزش‌ها و رویش‌های بسیار همواره همراه بوده است. با وجود تايیدات و تأکیدات ضمنی بر نیاز مبرم حضور و تنفس سازمان‌های مردم‌نهاد در کالبد جامعه ایران، اما این مهم از نگاه‌های سلیقه‌ای، طیفی و سیاسی مصون نمانده است. با عنایت به عدم پویایی مقوله حزب‌گرایی در ایران، سازمان‌های مردم‌نهاد با توجه به عدم وجود تنش‌ها و حساسیت‌ها می‌تواند به‌عنوان منبع سیال تولیدات و مبادلات اجتماعی مورد استعمال قرار بگیرد. از آنجا که خروجی و انتظار مشروع در مباحث حزبی به سمت آگاهی و آموزش سوق پیدا می‌کند، سازمان‌های مزبور می‌توانند با نازل‌ترین منابع و امکانات بیشترین سرویس‌های اجتماعی را به جوامع هدف تزریق کنند. 

چطور سازمانی می‌تواند فقط براساس نیروهای داوطلب و کمک‌های مردمی  به فعالیت‌های پویا و مستمر خود ادامه دهد؟ نحوه اداره سازمان‌های مردم‌نهاد( ان‌جی‌اوها) برای آنها که بیرون از این حوزه و فعالیت‌های داوطلبانه هستند، بحث‌برانگیز است.
 در جلسه مردان و زنانی حضور دارند که حدود ٢٠‌سال از فعالیت‌شان در ان‌جی‌اوها می‌گذرد. کسانی که در این راه پیر شده‌اند و دارند به راه آمده می‌نگرند.
در جلسه «آسیب‌شناسی نهادهای مدنی حوزه کودک» قرار نیست سخنرا‌ن‌ها از ابتدا تا هنگام رفتن صحبت کنند و سوال‌ها به جلسه‌ای دیگر یا هرگز موکول شوند. افراد حاضر، چه مهمان‌ها و چه سخنران‌ها روی صندلی‌هایی دورتادور هم نشسته‌اند تا جلسه حالت گفت‌وگویی بیشتری داشته باشد.
اگرچه بحث اصلی جلسه نیز «سوال» است، فعالان سازمان‌های مردم‌نهاد از خودشان و عملکردشان می‌پرسند. آنها تلاش می‌کنند از فاصله‌ای خیلی نزدیک به عملکردشان نگاه کنند و مسیر رفته در این دو دهه را ارزیابی کنند. کجا درست آمده‌اند، کجا مسیرشان تغییر کرده است. عنوان جلسه و موضوع بحث پیچیدگی‌های تامین منابع انسانی، مالی و نحوه اداره «ان‌جی‌او»هاست.
جلسه سه سخنران دارد، نهال نفیسی، انسان‌شناس و استادیار دانشگاه علامه‌طباطبایی به مسأله نقد ان‌جی‌اویی‌شدن به مثابه راهکاری برای نرم‌کردن لبه‌های تیز سیاست‌های جدید نئولیبرال مثل تعدیل ساختاری و واگذارکردن خدمات دولتی به بخش خصوصی و شانه خالی‌کردن از خدمات رایگان برای همه می‌پردازد. او خلاصه‌ای از شروع بحث‌های جامعه مدنی در کشورها پس از جنگ سرد ارایه می‌دهد و به این موضوع می‌پردازد که چطور می‌شود حرکت‌های تغییر طلب مدنی در سال‌های قبل تبدیل به بازوی اجرایی قدرت شده‌اند. پس از او سحر موسوی، مدیر خانه کودک ناصرخسرو درباره چالش‌های تامین منابع انسانی با تجربیات عینی خود صحبت می‌کند. در انتها نیز دلارام علی که پیش از این مقاله آیا مسیر را درست پیموده‌ایم درباره فعالیت‌های ان‌جی‌اویی در ایران نوشته است، از چالش‌های تامین منابع مالی می‌گوید، این‌که چطور تامین منابع مالی از حق عضویت، به گرفتن منابع مالی از دولت رسید.

«‌ان‌جی‌او» مخفف Non Government Organization و به معنای سازمان غیردولتی است. سازمان غیردولتی متشکل از گروهی افراد داوطلب است که بدون وابستگی به دولت و به صورت غیرانتفاعی و عام‌المنفعه، با تشکیلات سازمان‌یافته برای اهداف و موضوعات متنوع فرهنگی، اجتماعی، خیریه، تخصصی و صنفی فعالیت می‌کنند. اهداف و موضوعات مرکز توجه این سازمان‌ها، مختص به گروه و قشر خاصی نیست و حضور تمامی‌ افراد را در عرصه‌های مختلف رشد و توسعه کشور امکان‌پذیر می‌کند. وب‌سایت یاسا چندی پیش به بررسی مفهوم سازمان مردم‌نهاد و نقش آن در ساختار حکومت پرداخت. اداره اطلاعات عمومی سازمان ملل متحد آن را این‌گونه تعریف می‌کند: به هر سازمان غیر‌دولتی و داوطلبانه‌ای اطلاق می‌شود که در سطح محلی، ملی یا بین‌المللی فعالیت دارد و افرادی با علایق مشترک، آن را اداره می‌کنند. خدمات انسان‌دوستانه، توجه‌دادن مردم به اعمال دولت، نظارت بر سیاست‌های اتخاذ‌شده از سوی آن و تشویق به مشارکت سیاسی، در شمار فعالیت‌های این سازمان‌ها قرار می‌گیرد. سازمان‌هایی از این دست، با تحلیل و کارشناسی امور، در واقع نقش مکانیسم‌های هشداردهنده را بازی می‌کنند. پس از پایان جنگ دوم جهانی، مفهوم سازمان غیردولتی از فراگیری بیشتری برخوردار شد. هر‌چند نام این نهاد در منشور ملل متحد ذکر نشده است، اما ماده 71 این منشور در حالی که به وظایف و اختیارات شورای اقتصادی و اجتماعی سازمان ملل (ECOSOC) می‌پردازد، نام سازمان‌های غیردولتی را نیز به‌عنوان نهادهایی که شورا می‌تواند از ظرفیت‌های آنان برای کسب اطلاعات دست اول و بهینه از وضعیت مناطق مد‌نظر خود استفاده کند، مطرح می‌کند.

ویژگی‌های سازمان‌های مردم‌نهاد و غیر‌دولتی

با استفاده از تعاریفی که در اسناد سازمان ملل از این سازمان‌های مردم‌نهاد شده، می‌توان ویژگی‌های اصلی این سازمان‌ها را این‌گونه برشمرد:

غیرانتفاعی‌بودن: اگر‌چه این سازمان‌ها می‌توانند در کارهای بازرگانی وارد شوند، اما سود و سرمایه حاصل از آن باید فقط صرف اجرای اهداف سازمان شود یا اینکه در خود سازمان سرمایه‌گذاری شود.

مشاوره حقوقی: در واقع باید گفت این سازمان‌ها با انگیزه سودجویی به وجود نیامده‌اند. این خصوصیت در آیین‌نامه فعالیت سازمان‌های غیردولتی این‌گونه منعکس شده است: «تقسیم دارایی‌، سود یا درآمد سازمان در میان مؤسسان‌، اعضا، مدیران و کارکنان آن قبل و پس از انحلال ممنوع است‌».

استقلال از دولت: سازمان‌های غیر‌دولتی را مردم تأسیس می‌کنند و عموما دولت‌ها در ایجاد و مدیریت آنها نقش چندانی ندارند. به همین دلیل، آیین‌‌نامه سال 1384 مقرر می‌کند که «واژه «غیردولتی‌» به این معناست که دستگاه‌های حکومتی در تأسیس و اداره سازمان دخالت ‌نداشته باشند».

داوطلبانه‌بودن: سازمان‌های غیردولتی را مردم به صورت داوطلبانه به وجود می‌آورند. از سویی این سازمان‌ها باید تابع قوانین و مقررات موجود باشند و از سوی دیگر هیچ تشکیلات دولتی نباید در شرایط عادی، ایجاد، اداره و انحلال آنها را فرمان دهد. عضویت مردم در سازمان‌های غیردولتی داوطلبانه است.

داشتن شخصیت حقوقی: سازمان‌های مردم‌نهاد در جریان تشکیل به ثبت می‌رسند و از شخصیت حقوقی برخوردار می‌شوند. برخورداری از شخصیت حقوقی موجب جلب اعتماد مردم به آنها می‌شود و علاوه بر آن می‌توانند با سازمان‌های دولتی قرارداد منعقد کرده و از تسهیلات مختلفی نظیر تسهیلات بانکی و... استفاده کنند. در کشور ما یک «ان‌جی‌او» بعد از ثبت و اخذ پروانه فعالیت از شخصیت حقوقی برخوردار می‌شود.

مدیریت دموکراتیک و مشارکتی: ماهیت مردمی‌ سازمان‌های غیردولتی اقتضا می‌کند که فرایند اداره آنها از پایین به بالا و مشارکتی باشد. این ویژگی سبب می‌شود که اعضا همواره بر عملکرد مدیران نظارت داشته باشند و مدیران پاسخ‌گوی عملکردشان در برابر اعضا باشند. تبصره 1 ماده 21 آیین‌نامه سازمان‌های غیردولتی مقرر می‌کند: «اساسنامه سازمان باید بر رأی‌گیری آزاد از تمام اعضا برای انتخاب مدیران و همچنین نحوه ‌تغییر مدیران و دوره تصدی آنها و نیز تصمیمات اساسی در ایجاد هر‌گونه تغییر و تأثیرگذاری تصریح کند».

خودگردانی: سازمان‌های غیر‌دولتی از نظر مالی خودگردان هستند. هر‌چند آنها از دولت، افراد خیر، سازمان‌های بین‌المللی و... کمک‌هایی دریافت می‌کنند، با این حال این کمک‌ها نباید موجبات وابستگی‌شان را به منابع کمک‌کننده فراهم کند، به‌ طوری که سازمان‌های غیردولتی از تعهدات اجتماعی و اهدافشان دور شوند. در کشور ما منابع مالی تأمین‌کننده یک سازمان غیردولتی این‌گونه تصریح شده است: «هدیه‌، اعانه و هبه اشخاص حقیقی و حقوقی اعم از داخلی و خارجی و دولتی و غیردولتی‌، همچنین وقف و حبس‌. علاوه بر این، سازمان می‌تواند از حق عضویت وجوه حاصل از فعالیت‌های انجام‌شده در چارچوب موضوع فعالیت‌، اهداف و اساسنامه سازمان و آیین‌نامه‌ استفاده کند».

غیرسیاسی: این سازمان‌ها تعهد اجتماعی دارند. هدف اساسی آنها خدمت به اجتماع، فقرا، گروه‌های آسیب‌پذیر، رفع تبعیض‌های جنسی-‌نژادی، مشکلات محیطی و... است. سازوکارهای تأسیس سازمان‌های غیردولتی نیز با سازمان‌های سیاسی و احزاب متفاوت است و معمولا آنها در زمان تأسیس تعهداتی مبنی بر واردنشدن به حوزه‌های سیاسی می‌سپارند. با این حال، این ویژگی‌ها نباید به معنای اجتناب از حرکت‌های جمعی و انتقادی به برنامه‌ریزهای دولتی و بین‌المللی تلقی شود. آنها می‌توانند از سازمان‌های دولتی و جهانی انتقاد کنند، برنامه‌هایشان را افشا کنند و راهپیمایی‌های مسالمت‌آمیزی برگزار کنند.

منبع: شرق

هدی هاشمی جامعه هنوز از شوک خبر اهورا، بنیتا و آتنا بیرون نیامده بود که به یکباره با شایعه بهت آور دیگری در شبکه‌های مجازی مواجه شد: «سرایدار یک مدرسه در استان آذربایجان غربی دانش‌آموز پایه ششمی را مورد اذیت و آزار قرار داده است.» اما این بار برخلاف اتفاقات ناگوار گذشته کسی منتظر تأیید و رد خبر نماند، مردم قبل از تأیید خبر به مدرسه رفتند و آنجا را به آتش کشیدند. با اینکه مدیر کل آموزش و پرورش آذربایجان غربی و فرماندار ارومیه دوشنبه شب در مدرسه حاضر شدند و ضمن دعوت مردم به آرامش گفتند تعرضی در کار نبوده اما هر لحظه بر شدت تشنج این فضا افزوده می‌شد به طوری که برای لحظاتی کنترل امور از دست مأموران خارج شد. مدیرکل آموزش و پرورش آذربایجان غربی تأکید کرده بود که موضوع تجاوز دانش‌آموز اصلاً مطرح نبوده، بلکه رفتار نامتعارفی بوده و موضوع از سوی وزارت آموزش و پرورش و فرمانداری در حال بررسی است. فریدون مصطفوی اعلام کرد که پدر این دانش‌آموز چند روز قبل در کلانتری تشکیل پرونده داد که روز بعدش هم رضایت داد. با این حال مردم بدون توجه به تکذیب‌ها شروع به اعتراض کردند که این اعتراض‌ها در نهایت به درگیری‌های شدید منجر شد.

سرپرست مرکز مطالعات و پژوهش‌های راهبردی وزارت ورزش و جوانان گفت: کنگره ساماندهی امور جوانان برای اولین بار در کشور و در نیمه اول سال جاری برگزار می‌شود.

نویسنده: مصطفی سلیمی 

شهر پیچیده‌ترین و متنوع‌ترین جلوه  تمدن بشری است و بنابراین برای اداره آن باید مدیریتی قابل و کارآمد اعمال شود. منظور از مدیریت عبارت است از برنامه‌ریزی و سازماندهی فعالیت‌ها، و نیز ایجاد انگیزش برای انجام کارها. فعالیت‌ها برای رفع نیازهای مشترک زندگی شهری شهروندان و برای ارتقای کیفیت زندگی و کار آنان صورت می‌گیرد.
مشارکت مردم در امور شهر خودشان مزایای زیادی در بر خواهد داشت. با مشارکت در طرح‌ها، آگاهی عمومی مردم درخصوص مسئولیت‌ها و حقوق خودشان افزایش می‌یابد. در آنها حس مسئولیت اجتماعی ایجاد و تقویت می‌شود و تعلق خاطر آنها به شهرشان افزایش می‌یابد که این خود از سرمایه‌های بزرگ اجتماعی است.

آساره کیانی ـ چند روزی می‌شود که اسمشان سر زبان فعال‌های اجتماعی و چند تا از انجمن‌های فعال در زمینه حق و حقوق کودکان و تعدادی از خبرنگارها افتاده و ظاهرا مردم ندیدند روزی را که یک‌سری ون راه افتاده بود توی شهر تا بچه‌های خیابانی را جمع کند و از قضا همه‌شان بچه کاربودند و ایرانی و افغانستانی با هم جمع‌شدند تا بروند توی مرکز «یاسر» در خیابان فدائیان‌اسلام و پدر و مادرهای بعضی‌هاشان بیرون مرکز تجمع‌کنند؛ می‌گویند قرار است بچه‌های افغانستان را رد مرز کنند؛ بعضی پدرومادرها آن دور و اطراف، آفتابی نمی‌شوند؛ گذرنامه ندارند و می‌ترسند بچه‌شان که سهل است، خودشان را هم رد مرزکنند. می‌گویند تا حالا ایرانی ها را آزاد کرده‌اند؛ البته استفاده از لفظ آزاد شاید مناسب نبوده و تا حدی هم برخورنده باشد و این سوءتعبیر به وجود بیاید که (خدای ناکرده) بچه‌ها را بازداشت کرده‌اند!

سرپرست معاونت فرهنگی و امور جوانان اداره کل ورزش و جوانان استان کرمان گفت: قصد داریم سمن‌سرای جوانان را در کرمان راه‌اندازی کنیم. به همین منظور در حال مذاکره با شهرداری کرمان هستیم چراکه ساختمان متعلق به سازمان ملی جوانان در حال حاضر در اختیار شهرداری است.

ابوالفضل معینی نژاد گفت: تقویت سمن‌ها به عنوان حلقه واسطه بین دولت و مردم نقش مهمی در توسعه کشور دارند.

سازمان‌های مردم نهاد یا سمن‌ها یکی از ارکان اصلی جوامع محسوب می‌شوند، به‌گونه‌ای که بسیاری از کارشناسان بر این باور هستند که سمن‌ها خود می‌تواند عاملی برای ارتقا و توسعه هر جامعه‌ای محسوب شوند. گفتنی است که سازمان‌های مردم نهاد عنوان پل ارتباطی میان مردم و دولت می‌باشند که این خود می‌تواند عاملی باعث پیشرفت توسعه و آبادانی نیز باشد، چراکه تجربه ثابت کرده است هرگاه در جامعه‌ای سازمان‌های مردم نهاد فعال باشند به یقین آن جامعه با مشکلات کمتری مواجه خواهد بود.

نویسنده: سید علی دوستی موسوی

رييس سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري در ديدار با سمن‌هاي استان خوزستان تاكيد كرد كه سمن‌ها با احصاي تكاليف مي‌توانند به دستگاه‌هاي دولتي كمك كنند.

زهرا سلیمانی:‌ اعتیاد کودکان و تولد نوزادان معتاد پدیده‌ای غیرقابل‌باور اما واقعی در جامعه ایران و دیگر جوامع است. روزبه‌روز هم به میزان این آسیب اجتماعی در جهان افزوده می‌شود. به‌گفته مسئولان و فعالان این حوزه، فقط می‌توان از طریق همکاری و رسیدگی نهادهای مربوطه و سازمان‌های مردم‌نهاد از پیامدهای منفی این آسیب کاست و مانعی بر سر راه افزایش تولد نوزاد معتاد ایجاد کرد. زنان و کودکان، دو قشر پراهمیت و آسیب‌پذیر در هر جامعه محسوب می‌شوند. زنان، پرورش‌دهندگان اصلی و کودکان، پایه‌های تشکیل‌دهنده نسل‌های آینده یک کشور هستند. از این رو، رویارویی این دو قشر با آسیب‌های اجتماعی، مانع‌دستیابی جامعه به اهداف اصلی خود می‌شود که همانا سلامت، توسعه و پویایی است. بر اساس دیدگاه کارشناسان، کودکان معتاد از دو راه به گرداب اعتیاد می‌افتند؛ نخست از مادران معتاد متولد می‌شوند و دوم پس از تولد میان والدین مصرف‌کننده موادمخدر، خود نیز به دام اعتیاد می‌افتند. پدیده کودکان معتاد، در سال‌های گذشته به یکی از آسیب‌های اصلی جامعه ایران تبدیل شده است. فعالان سازمان‌های مردم‌نهاد و آسیب‌شناسان اجتماعی، حل‌معضل کودکان معتاد را در برخورد ریشه‌ای و پیشگیرانه در مرحله‌نخست و اقدامات درمانی و حمایتی مناسب در مراحل پس از ابتلای کودکان به اعتیاد، جست‌وجو می‌کنند. آنچه در ادامه می‌خوانید، نظرات سیاوش شهریور، مدیرکل معاونت اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران، در گفت‌و‌گو با «آرمان» درباره وضعیت رسیدگی به کودکان معتاد است.

نویسنده: فاطمه صادقی

محمد خاتمی ضمن بازاندیشی درباره‌ی دوران ریاست جمهوری خود می‌گوید:
معتقدم پایه‌ها و پشتوانه‌های جامعه‌ی مدنی باید با اقتصاد و علم و اندیشه تکمیل می‌شد... هر دولتی که سر کار می‌آید یک سلسله تشکیلات سیاسی خاص به همراه می‌آورد که بعضاً پایه ندارد و مثل گل‌های مصنوعی بدون ریشه در گلدان است. در حالی که باید تشکیلات سیاسی از متن جامعه بیرون بیاید و ماحصل آن احزاب و تشکل‌های سیاسی وسیع‌تری شوند که ریشه در مردم آن کشور داشته باشد... به همین دلیل در دوره‌ی من تلاش زیادی برای توسعه‌ی تشکل‌های غیردولتی شد تا بخش‌هایی از کشور مثل زنان و جوانان و متخصصان هویت جمعی پیدا کنند و این بخش‌ها به عنوان سلول‌های اصلی جامعه‌ی مدنی عمل کنند تا گسترش آنها منجر به تشکیل احزاب قدرتمند شود. (۱)
واقعیت این است که برنامة تقویت جامعه‌ی مدنی از مهم‌ترین ارکان مشروعیت در گفتار اصلاح‌طلبی بود. آنچه در سطور پیشین نقل شد بیانگر اهمیت این برنامه میان اصلاح‌طلبان حتی در دوره‌ی پس از اصلاحات است. دولت اصلاحات درصدد برآمد تا این برنامه را عمدتاً از طریق ایجاد فضا برای رشد و گسترش تشکل‌های غیردولتی تعقیب کند. اندیشة مستتر در این گفتار آن است که برای گذار آرام و مسالمت‌آمیز به دموکراسی باید نهادها و تشکل‌های مدنی و مردمی را که صدای جامعه را به گوش حکومت می‌رسانند ، قشرهای مختلف مردم را نمایندگی می‌کنند، و بدین وسیله مشارکت مردمی را در تصمیم‌گیری‌های سیاسی و سیاست‌گذاری‌ها امکان‌پذیر می‌کنند، تقویت کرد. درواقع فرضیه‌ی بنیادینِ گفتار اصلاح‌طلبی این بود که میان تشکیل نهادهای غیردولتی و ظهور یا حفظ دموکراسی رابطه‌ای علّی برقرار است. در این مقاله می‌کوشم این فرضیه را با مرور تجربه‌ی تشکل‌های غیردولتی در شرایط خاص سیاسی، اجتماعی و فرهنگیِ ایران مورد بررسی قرار دهم. تلاش خواهم کرد تا با نگاهی به سرنوشت سازمان‌های غیردولتی به این پرسش پاسخ گویم که چرا گسترش این سازمان‌ها به تقویت جامعه‌ی مدنی و دموکراسی نینجامید. نشان خواهم داد که جامعه‌ی مدنی به عنوان اصلی‌ترین مطالبه‌ی گفتار اصلاحات به مفهومی فروکاسته شدکه فاقد برنامه و توان لازم برای حرکت به سمت دموکراسی بود.