نویسنده : الهام کاظمی
استاندار تهران از آغاز به کار عملی فعالیت قرارگاه آسیب‌های اجتماعی تا پایان آذر خبر داد؛ قرارگاهی که به گفته فرمانداری طبق قانون، شهرداری تهران باید مکان آن را تامین کند اما شهرداری می‌گوید تاکنون فضای کافی برای آسیب‌های اجتماعی در اختیار دولت قرار داده است و فضای جدیدی ندارد. با این حال استاندار از روند بهتر تعاملات با شهرداری سخن می‌گوید و مشکلات با آن را به گذشته نسبت می‌دهد.
قرارگاه آسیب‌های اجتماعی قرار است نمایندگان تام‌الاختیار تمام دستگاه‌های متولی در حوزه آسیب‌های اجتماعی را کنار هم بنشاند تا با همکاری و مشارکت آنها وضعیت آسیب‌های اجتماعی در تهران به کمترین میزان ممکن کاهش یابد. پیش از این عیسی فرهادی، فرماندار تهران گفته بود طبق قانون، هزینه، مکان و تجهیزات قرارگاه آسیب‌های اجتماعی برعهده شهرداری است و از آنجا که تمام دستگاه‌های مسئول نمایندگان خود را معرفی کرده‌اند، منتظر شهرداری هستیم تا مکان قرارگاه را مشخص و تجهیزات آن را فراهم کند.
سید افشین امیرشاهی روزنامه نگار
محسن گودرزی، پژوهشگر اجتماعی به‌تازگی گزارشی را با عنوان «زوال همبستگی اجتماعی» براساس داده‌ها و شواهد آماری و پیمایشی تهیه کرده است. در این گزارش، فرآیندهایی که رابطه افراد، گروه‌ها و نهادها را سست می‌کند و به انفصال، جدایی و تشدید تضادها می‌انجامند، به منزله فرآیندهای گسیخته‌ساز بررسی شده‌اند. در سطح عوامل عینی گسیخته‌ساز به کوچک‌شدن کیک اقتصاد ایران، تشدید نابرابری‌ها، بیکاری و بی‌ثباتی شغلی، فساد و حاشیه‌نشینی شهری پرداخته شده است. در سطح عوامل نگرشی؛ روند تغییرات نگرشی، دگرگونی نهادهای اصلی و فراگیرشدن «احساس زوال اجتماعی» بررسی شده‌اند. از دید نویسنده گزارش، رشد فردگرایی و غلبه ارزش‌های مادی در نظام سلسله مراتب ارزشی همراه با ضعف نظام هنجاری به شکل‌گیری سوژه‌ای انجامیده است که لذت‌ها و منافع فردی خود را فارغ از محدودیت‌ها و کنترل‌های اجتماعی جست‌وجو می‌کند. این روند موجب شده سه نهاد اصلی خانواده، دین و سیاست نتوانند کارکردهای انسجام‌بخش خود را به‌درستی ایفا کنند. از طرف دیگر، «احساس زوال اجتماعی» بر ذهن جمعی غلبه یافته است. مردم خود را در جامعه‌ای می‌یابند که در سراشیبی قرار گرفته است. جامعه‌ای که فرصت‌های آن عادلانه توزیع نشده، بنیان‌های اخلاقی خود را بیش از پیش از دست می‌دهد، اعتماد اجتماعی در آن پایین است و آینده‌ای روشن پیش روی خود نمی‌بیند. این عوامل موجب رشد احساس بیگانگی با جامعه، احساس استیصال و بی‌پناهی شده است. گودرزی معتقد است جامعه ایران در برابر دو سرنوشت متفاوت قرار دارد. از یک سو، روندها و پدیده‌های گسیخته‌ساز، حیات کلی آن را تهدید می‌کنند و از سوی دیگر، اشکالی از همبستگی‌های جدید در میان اقشار مختلف و لایه‌های گوناگون جامعه درحال گسترش است. درباره آنچه در جامعه ایران جریان دارد با محسن گودرزی، پژوهشگر اجتماعی گفت‌وگویی صورت داده‌ایم. پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان، بررسي تحولات ساختاري بازار كار ايران، تحولات فرهنگي ايران در سه دهه ١٣٥٣-١٣٨٣ و ده‌ها نظرسنجی و پژوهش ازجمله کارهای گودرزی است.
نویسنده: شیرزاد عبداللهی
انتخاب ترامپ رئیس جمهور آمریکا، تجربه تازه‌ای برای دمکراسی لیبرال است. قانون از دید رئیس جمهور جدید یک مانع است که باید به کمک وکلا آن را دور زد، روابط بین‌المللی هم نوعی تجارت است که با حربه‌هایی مانند بلوف و حقه‌بازی می‌توان نتیجه مطلوب گرفت. ترامپ با این تصور که چون از مردم رای گرفته، هرکاری را مُجاز می‌داند، حکم قاضی فدرال را مضحک می‌خواند و با عنوان «به اصطلاح قاضی» جایگاه او را زیر سوال می‌برد. مانند یک معامله‌گر، چینی‌ها را تهدید می‌کند. به ایران هشدار می‌دهد و پوتین را به خیال خود در موقعیت «رودربایستی» قرار می‌دهد. در داخل آمریکا روی موج نوستالوژی مردان سفیدپوست مناطق مرکزی و جنوبی آمریکا و آمریکایی‌های آسیب‌دیده از تکنولوژی‌های جدید و جهانی شدن و نگران از تروریسم سوار است. شخص ترامپ به عنوان یک شومن، همه ویژگی‌های یک رهبر بد را دارد؛ تندخو، بی‌حوصله، بدزبان، قدرت‌طلب، زد‌وبندچی و از این‌ها بدتر تفکرات ضدلیبرالی او در باره زنان، رنگین‌پوستان، مسلمانان، معلولان، محیط زیست، جهانی‌شدن و اقتصاد است. آیا ترامپ موفق می‌شود با استفاده از اختیارات رئیس جمهور در یک نظام ریاستی، حقوق مدنی بخش‌هایی از مردم آمریکا را محدود کند؟ از نظر تئوری این امر منتفی نیست، اما در عمل دشوار است.
نویسنده: ناهید حسینی
تشكل‌های غیردولتی به‌عنوان نهادهایی توانمند در تحقق الگوی مشاركت اجتماعی، از آن رو در دنیای امروز اهمیت پیدا كرده اند كه می توانند الفبای نقش مردم را در قالب شهروند مقتدر و حلقه واسط بین حكومت و مردم تا شعاع حضور در صحنه‌های زنده اجتماعی و سیاسی جامعه بتابانند. این در حالی است كه جلوه های تحول یافته زندگی در جامعه، افزایش نقش مردم را در امور مربوط به خود اجتناب ناپذیر كرده است.وجود فاصله و شكاف عمیق بین نگرش و باورهای نسل های دیروز و امروز در بسیاری از كشورها، دسترسی فعال و سازنده نسل های امروز را به سطوح مدیریت جامعه با دشواری مواجه می سازد. برای جبران این نقصان بوده كه طی نیم قرن گذشته، سازمان و مؤ سسات مختلفی با هدف جلب مشاركت نسل های امروز در امور اجتماعی، صنفی و سیاسی یكی پس از دیگری شكل گرفته اند. برخی نظریات جامعه شناسی، سابقه شكل گیری و ایجاد نهادهای مدنی و تشكل های غیردولتی را در لابه لای اسناد به جامانده از شش هزار سال پیش جست وجو می كنند.
نگین باقری: «شما با تلفن ۱۲۳، اورژانس اجتماعی سازمان بهزیستی تماس گرفته اید. لطفا جهت ارتباط با کارشناسان منتظر بمانید». این صدا برای بسیاری از مردمی که با انواع آسیب های اجتماعی از جمله افکار خودکشی دست و پنجه نرم می کنند، ناآشناست. سامانه ای که قصد کمک برای رفع آسیب های اجتماعی مردم را دارد، هنوز جای پای خود را در تمام شهرها باز نکرده و با دغدغه کمبود مددکار روبهرو است، تا جایی که چندی پیش حبیب ا... مسعودی‌فرید، مدير کل سابق دفتر آسيب هاي اجتماعي بهزيستي گفت: حداقل سه هزار کمبود نیرو در اورژانس اجتماعی وجود دارد و نیروهای فعلی نیز به دلیل عدم استخدام رسمی، به محض جذب نیرو در ارگانی دیگر بهزیستی را ترک می کنند. به گفته او ۱۴۰ شهر بالاي ۱۵۰ هزار نفر نیز اورژانس اجتماعي نداشته و از خدمات آن محرومند. با وجود این، آنچه بیشتر فعالیت این مرکز را به چالش می کشاند، مشکلات حل نشده آن است، چرا که می خواهد مرهم زخم متقاضیان خودکشی یا نجات یافتگان این معضل باشد، در حالی که خود نیازمند کمک است تا نارسایی های خود را مرتفع کند.
نگین باقری: داستان غم انگیز سوء استفاده سوداگران مرگ از شهروندان به ویژه از جوانان و نوجوانان تمام شدنی نیست. هر روز برگ تازه ای به این داستان اضافه می‌شود و در حالی که نهادهای مختلف عزم خود را جزم کرده‌اند تا با به کارگیری راهکار‌های مختلف سلبی و ایجابی سونامی اعتیاد را مهار کنند، اما در آن طرف قاچاقچیان مواد مخدر که در یک بازار ۶۰۰ میلیارد دلاری فعالیت می‌کنند هر روز راه‌های تازه‌ای برای یافتن بازار‌های جدید پیش روی خود می‌گشایند، تا جایی که به تازگی عنوان شده است: «امروز شاهد استفاده از مواد صنعتی یا روانگردانی هستیم که متناسب با سنین نوجوانی و جوانی تهیه می شود.»
علي ربيعي*
به مناسبت هفته كارگر، روز «كار، سلامت و نشاط اجتماعي» در بين كارگران پرانرژي ورزش مي‌كردم و با خود مي‌انديشيدم كه اين روزها جامعه ايران، تا چه اندازه به اميد و نشاط نياز دارد. جامعه نااميد، فاقد انرژي بزرگ اجتماعي است. آنها كه بذر نااميدي مي‌افشانند و شعار «هيچ چيز» زمزمه مي‌كنند، علاوه بر هدف مذموم خود كه تضعيف دولت است، تنها توفان درو خواهند كرد، زيرا نااميدي و بي‌نشاطي، آسيب‌هاي عظيم اجتماعي در پي خواهد داشت. جامعه سرخورده و بي‌نشاط ابتدا از نظر ذهني و سپس عملي تسليم زورگويان و غارتگران بين‌المللي مي‌شود.
آرزو فرشید
«تغییر چهره مردانه مجلس» عزمی جدی در جامعه زنان است. این مطالبه دیگر از سخنرانی‌های فعالان سیاسی زن درباره سهم ٣٠ درصدی فراتر رفته و جامعه مدنی نیز در راستای تحقق آن می‌کوشد. کمپینی که به همین منظور ایجاد شده، نشان می‌دهد زنان حرکت به‌سوی مجلسی که مدافع حقوق آنان باشد را هدف قرار داده‌اند. انتشارات «روشنگران و مطالعات زنان» عصر سه‌شنبه میزبان گروهی از زنان بود که با همین هدف گردهم جمع شده بودند تا بر ضرورتی که در این باره احساس می‌کنند، تأکید کرده و به صورت عملی گامی به‌سوی این مطالبه بردارند. آنها تأکید داشتند خواست زنان صرفا اشغال کرسی‌های بهارستان و استفاده از مزایای نمایندگی نیست، بلکه آنان خواستار نظارت بر روند قانون‌گذاری هستند تا از این طریق اجازه ندهند قوانین کشور بدون توجه به حقوق آنان به تصویب برسد. روشن است زنان بهتر از مردان می‌توانند از حقوق خود دفاع کنند بنابراین ترجیح می‌دهند در زمان بررسی طرح‌ها و لوایح مربوط به زنان، کودکان، خانواده و... در مجلس نماینده داشته باشند. ژیلا شریعت‌پناهی، قرآن‌پژوه و پژوهشگر حوزه زنان، که یکی از سخنرانان جلسه بود با بیان آیه «والمؤمنون و المؤمنات بعضهم اولیا بعض (و بعضی از مردان مؤمن و بعضی از زنان مؤمن اولیای یکدیگرند)، گفت: این متن صراحتا می‌فرماید هیچ فرقی بین زن و مرد در قبول مسئولیت‌های سیاسی و اجتماعی وجود ندارد. بنابراین ما زنان جامعه ایرانی، تصمیم گرفته‌ایم تا میزان مشارکت سیاسی خود را بر مبنای شایستگی‌هایمان بسیار بیشتر کنیم و ارتقا بخشیم، چراکه هم‌اکنون شکاف بزرگی بین جایگاه بالفعل و جایگاه بالقوه زنان ایرانی وجود دارد. به‌گفته او، خداوند در قرآن، صفت زیبای صالحات یعنی اهل صلح و مدارا را برای زنان زیبنده دانسته است بنابراین زنان نباید از نقش مهم خود در برپایی صلح و دوری از جنگ غافل بمانند. بر پایه همین استدلال، لازم است درصد تعداد زنان در تصمیم‌گیری‌ها به ۵۰ درصد برسد تا حداقل ۵۰ درصد از خشونت‌ها کاسته شود.
محمد باقرزاده | «واقع‌گرایی به ما حکم می‌کند که برای تغییر واقعیت از خیالپردازی خود کمک بگیریم و این امیدی است که جامعه ما به آن نیاز دارد»؛ این سخن «سارا شریعتی» جامعه‌شناسی نام‌آشنا در همایش «امید اجتماعی در ایران» است. دیروز و در کنار سخنان شریعتی با عنوان «روزی فرا خواهد رسید»، «مصطفی ملکیان»، فیلسوف نامدار اخلاق هم از عقلانیت امیدورزی گفت و امیدواری به صاحبان قدرت و سیاستمداران را یک «امیدواری ابلهانه» دانست.
اعتراض‌های مردم ایران در دی امسال اگر چه در زمان وقوع با سکوت بسیاری از کنشگران اجتماعی، جامعه‌شناسان و فعالان سیاسی روبهرو شد اما بعد از آرام‌شدن فضا زمینه‌ساز بحث‌های کارشناسی فراوانی درباره ماهیت این اعتراضات و همچنین سوژه اعتراض شد. عصر چهارشنبه هفته پیش تالار ابن‌خلدون دانشکده علوم‌اجتماعی دانشگاه تهران میزبان نشستی در این‌باره بود؛ «کندوکاو اعتراض‌های مدنی مسالمت‌آمیز- صلح‌جویانه.» در این برنامه که با همت گروه علمی، تخصصی صلح انجمن جامعه‌شناسی ایران برگزار شد، «صادق زیباکلام»، «احمد بخارایی» و «محمد مالجو» از جنبه‌های مختلف و حوزه‌های تخصصی خود به موضوع اعتراض‌های مسالمت‌آمیز پرداختند. و «پروانه سلحشوری» به عنوان یکی از سخنرانان هم در این برنامه حضور پیدا نکرد.
