نویسنده : الهام کاظمی
استاندار تهران از آغاز به کار عملی فعالیت قرارگاه آسیب‌های اجتماعی تا پایان آذر خبر داد؛ قرارگاهی که به گفته فرمانداری طبق قانون، شهرداری تهران باید مکان آن را تامین کند اما شهرداری می‌گوید تاکنون فضای کافی برای آسیب‌های اجتماعی در اختیار دولت قرار داده است و فضای جدیدی ندارد. با این حال استاندار از روند بهتر تعاملات با شهرداری سخن می‌گوید و مشکلات با آن را به گذشته نسبت می‌دهد.
قرارگاه آسیب‌های اجتماعی قرار است نمایندگان تام‌الاختیار تمام دستگاه‌های متولی در حوزه آسیب‌های اجتماعی را کنار هم بنشاند تا با همکاری و مشارکت آنها وضعیت آسیب‌های اجتماعی در تهران به کمترین میزان ممکن کاهش یابد. پیش از این عیسی فرهادی، فرماندار تهران گفته بود طبق قانون، هزینه، مکان و تجهیزات قرارگاه آسیب‌های اجتماعی برعهده شهرداری است و از آنجا که تمام دستگاه‌های مسئول نمایندگان خود را معرفی کرده‌اند، منتظر شهرداری هستیم تا مکان قرارگاه را مشخص و تجهیزات آن را فراهم کند.
نویسنده: مینو مرتاضی
تاب آوری گزاره ایی با بار معنایی و تاریخی است که دربحران های فردی و اجتماعی در دوران سنت و مدرن کارکرد های متفاوت پیدا کرده است. در دوران سنت و دوران مابین سنت و صنعت که انتونی گیدنز از آن به عنوان دوره تمدن یاد می کند، تاب آوری فردی به معنای تحمل رنج و دوری گزینی از لذات و رفاه در چارچوب مفهوم " زهد" ارزشی اخلاقی محسوب می شد و تاب آوری اجتماعی نیز در با تسلیم و سازگاری با وضع موجود که تقدیر نامیده می شد ارزشی اعتقادی می یافت.
اما در دوران نوین و دوره صنعت، و زمانی که جوامع انسانی در عبور ازمدار سرنوشت قضا قدری و از پیش تعیین شده مشتاق و مهیای پذیرش مسئولیت زندگی خویش گردید ند و فلسفه لذت را جایگزین فلسفه رنج کردند؛ تاب آوری هم بار معنایی تازه ایی پیدا کرد. در دوران نوین علما و جامعه شناسان بر خلاف دوران سنت؛ برای دریافت زمینههای تغییرات اجتماعی به انگیزه ها و اراده انسان در بطن و متن میدانهای اجتماعی توجه کردند. بر اساس چنین درکی هدف تاب آوری در دوران نوین به صبر و انتظار در مصایب و بازگشت به شرایط قبل از بحران محدود نشد و تقلیل نیافت. از جمله اهداف تاب آوری دوران جدید؛ نقد گذشته و مقاومت آگاهانه و تسلیم نشدن به وضعیت موجود و افزایش توان برای برساخت وضع مطلوب از دل وضعیت نا مطلوب موجود می باشد. از این رو تاب آوری در اصل زمان و مکانی برای توانمندی و قدرت یابی از طریق آموزش حضور قدرتمند در عرصه های گوناگون حیات اجتماعی است. با درک تفاوت کارکردی تاب اوری در دوران قدیم و جدید می توان گفت تاب آوری به منزله کنش هدفمند در چارچوب زمان و مکان تعریف شده آنگاه موفق خواهد بود که توانسته باشد فرد یا جامعه دچار آسیب و بحران را در طی فرایند تاب آوری به نقد گذشته و شناخت ضعف هایی که او را دچار بحران و آسیب های فردی و اجتماعی کرده و به فاصله گرفتن از نقش قربانی اسیب پذیر وادارد و سپس اورا به انسان یا جامعه توانمندی که پذیرای نقش عاملیت مسئول در برساخت زندگی و سرنوشت خویش است تبدیل نماید. در چنین برداشتی تاب اوری به جای تمرکز بر رنج به مثابه یک ارزش عالی بر لذت هایی تمرکز می کند که در وضعیت مطلوب نصیب فرد یا جامعه میشود و به نظر می رسد چنین روشی امید افزا تر از روشهایی است در آنها تلاش و مقاومت و مبارزه برای رسیدن به زندگی بهتر و انسانی تر رنج و محنت محسوب می شود .تاب آوری کنش است زیرا تاب آوران انسان ها هستند نه چیزها و یا اشیایی ساکن و فاقد اراده نیستند که با اوضاع و شرایط موجود صرفا روبرو میشوند. بلکه آنها بسهم خود اجزای فعال و سازنده اوضاع و شرایط آسیب زا و خشونت آفرین می باشند. بوردیو می گوید : " فقط با انجام دادن هر چیز است که دانستن آن چیز ممکن می شود".
نویسنده: دکتر حسین امیدوار
جامعه مدنی در مجموعه ای به نام دولت قابل تشــکیل است و دولت مبین شخصیت حقوق ملت است، شــخصیتی که در جهــت تمرکزسیاسی، اقتصادی و حقوقی عناصر تشــکیل دهنده آن استمرار دارد و برای ایجاد یک نظام سیاسی تحقق می یابد. پدیــداری دولت و نظام سیاســی مبتنی بــه ســه عنصر مــردم، ســرزمین و قدرت عالی حکومتی است.
یک وکیل دادگستری با اشاره به ماده 66 قانون جدید آیین دادرسی کیفری، گفت: استفاده از این ابزار قانونی علاوه بر اینکه می‌تواند باعث تقویت روحیه و حس شجاعت در آسیب‌دیدگان باشد، امکان آشنایی شهروندان با حقوق خود و نحوه بکارگیری آنها از طریق آموزش را میسر می‌کند.
نگین باقری: رئیس انجمن پیشگیری از خودکشی می‌گوید: ایرانیان نسبت به ۱۰ سال پیش افسرده‌تر هستند و همین واقعیت می‌تواند جواب این سوال باشد که چرا در ماه‌های سپری شده از سال جاری موارد بیشتری از خودکشی رسانه‌ای شده و وضعیت این آسیب اجتماعی هشدار آمیز تلقی شده است. هر چند میزان خودکشی در ایران نسبت به میانگین جهانی پایین‌تر است، اما رسانه ای شدن مواردی از خودکشی در ماه‌های سپری شده از سال جاری این نگرانی را به وجود آورده است که آمار این آسیب اجتماعی بالا برود. کار تا جایی پیش رفته که وزیر بهداشت هم نسبت به اپیدمی شدن خودکشی هشدار داده است.
نویسنده: مهدی بهلولی*
توانمندی، جنسیت‌بردار نیست؛ یعنی این‌گونه نیست که مردان نسبت به زنان، روی‌هم‌رفته انسان‌هایی توانمندتر باشند. همه ما در زندگی، مردان ناتوان بسیار دیده‌ایم و در برابرش زنانی که در زمینههای گوناگون، بسی شایسته و توانا هستند. یکی از جاهایی که توانمندی‌های زنان، نمود آشکارتری می‌یابد، جامعه مدنی است. به‌عنوان کسی که چیزی حدود ١٥ سال، از دور و نزدیک، در کارهای صنفی آموزگاران هستم، می‌توانم گواهی بدهم که برخی از زنانی که پا به این گستره نهاده‌اند از بسیاری از مردان، کارآمدتر و شایسته‌ترند. النور روزولت، همسر فرانکلین روزولت، سی‌ودومین رئیس‌جمهور آمریکا، در مورد زنان، گزین‌گویه پرمعنا و زیبایی دارد: «یک زن همچون یک چای کیسه‌ای است؛ شما هرگز نمی‌دانید تا چه اندازه پررنگ است پیش از اینکه در آب گرم بیفتد».
نشست «تجارب زیسته مشارکت سیاسی زنان در مجلس، احزاب و فعالیت های مدنی»، در سالن اجتماعات انجمن جامعه شناسی ایران توسط حلقه مطالعات مسائل اجتماعی زنان انجمن جامعه شناسی ایران و با همکاری نشریه کلید ملی برگزار شد.
مهمانان این نشست، دکتر زهرا نژادبهرام (فعال حوزه زنان و پژوهشگر حوزه اجتماعی و عضو انجمن روزنامه نگاران زن ایران)، دکتر عباس محمدی اصل (پژوهشگر و مدرس دانشگاه علامه طباطبائی)، دکتر فائزه هاشمی (نماینده سابق مجلس )، آرزو فاطمی (جامعه شناس و فعال حقوق زنان و عضو حزب اتحاد ملی)، سارا باقری (وکیل پایه یک دادگستری و فعال حقوق زنان) و ژاله فرامرزیان (جامعه شناس و عضو شورای هماهنگی احزاب اصلاح طلب) بودند.
مباحث این نشست که به تحلیل علمی مسئله مشارکت سیاسی زنان با رویکرد توسعه محور و همچنین تجارب زنان فعال سیاسی و اجتماعی اختصاص داشت را در ادامه میخوانید.
نویسنده: لیلی ارشد*
سال‌هاست که برخی از NGOها به شکل تخصصی و فعال درحوزه زنان سرپرست خانوار کار می‌کنند. هدف اصلیNGOها به‌عنوان نهادهای مدنی، توانمندسازی، ایجاد و افزایش مهارت‌های زندگی اجتماعی کار است. آن دسته از سازمان‌ها و نهادهایی که بیشتر به رفع نیازهای اولیه مثل دادن بسته‌های غذایی و کارهای روزمره می‌پردازند، خیریه‌ها هستند، اما NGOها نیز ممکن است درمواقعی به دلیل نیاز، به شیوه‌های دیگر کمک هم بپردازند. برای مثال غذا یک نیاز است و وقتی با خانواده‌ای مواجه می‌شوید که فرزندان آن از نظر تغذیه شرایط مناسبی ندارند، خیلی وقت‌ها مجبور می‌شوید به رفتاری دست بزنید که خیلی هم به آن باور ندارید و می‌دانید کارگشا و تاثیرگذار نیست. گاهی از روی اجبار گرفتار داستان‌های این‌چنینی می‌شوید که می‌دانید کمک واقعی نیست. مثل وقتی که فرد مراجعه می‌کند و گرسنه است یا دردی دارد و باید درمان شود، آنجا مجبور می‌شوید به کارهایی غیر از توانمندسازی بپردازید، اما به‌طور عمده این مسأله بیشتر به عهده خیریه‌هاست.
مدیرکل مشارکت‌های اجتماعی جوانان وزارت ورزش و جوانان با بیان اینکه از ابتدای دولت یازدهم مجوز ۱۵۰۰ سازمان مردم‌نهاد جوانان صادر شده است، گفت: قصد داریم تا پایان دولت مجوز ۱۰۰۰ سمن دیگر را صادر کنیم و بدین ترتیب به هدفگذاری رشد کمی سمن‌ها تا پایان برنامه ششم توسعه دست می‌یابیم.
پدیدآورندگان : نویسنده: حمیدرضا مظاهری‌سیف , ویراستار: فریبا نوری
موضوع : جامعه مدنی , جامعه مدنی - ایران
ناشر : موسسه فرهنگی جوانان موفق , دكلمه‌گران
سید افشین امیرشاهی روزنامه نگار
محسن گودرزی، پژوهشگر اجتماعی به‌تازگی گزارشی را با عنوان «زوال همبستگی اجتماعی» براساس داده‌ها و شواهد آماری و پیمایشی تهیه کرده است. در این گزارش، فرآیندهایی که رابطه افراد، گروه‌ها و نهادها را سست می‌کند و به انفصال، جدایی و تشدید تضادها می‌انجامند، به منزله فرآیندهای گسیخته‌ساز بررسی شده‌اند. در سطح عوامل عینی گسیخته‌ساز به کوچک‌شدن کیک اقتصاد ایران، تشدید نابرابری‌ها، بیکاری و بی‌ثباتی شغلی، فساد و حاشیه‌نشینی شهری پرداخته شده است. در سطح عوامل نگرشی؛ روند تغییرات نگرشی، دگرگونی نهادهای اصلی و فراگیرشدن «احساس زوال اجتماعی» بررسی شده‌اند. از دید نویسنده گزارش، رشد فردگرایی و غلبه ارزش‌های مادی در نظام سلسله مراتب ارزشی همراه با ضعف نظام هنجاری به شکل‌گیری سوژه‌ای انجامیده است که لذت‌ها و منافع فردی خود را فارغ از محدودیت‌ها و کنترل‌های اجتماعی جست‌وجو می‌کند. این روند موجب شده سه نهاد اصلی خانواده، دین و سیاست نتوانند کارکردهای انسجام‌بخش خود را به‌درستی ایفا کنند. از طرف دیگر، «احساس زوال اجتماعی» بر ذهن جمعی غلبه یافته است. مردم خود را در جامعه‌ای می‌یابند که در سراشیبی قرار گرفته است. جامعه‌ای که فرصت‌های آن عادلانه توزیع نشده، بنیان‌های اخلاقی خود را بیش از پیش از دست می‌دهد، اعتماد اجتماعی در آن پایین است و آینده‌ای روشن پیش روی خود نمی‌بیند. این عوامل موجب رشد احساس بیگانگی با جامعه، احساس استیصال و بی‌پناهی شده است. گودرزی معتقد است جامعه ایران در برابر دو سرنوشت متفاوت قرار دارد. از یک سو، روندها و پدیده‌های گسیخته‌ساز، حیات کلی آن را تهدید می‌کنند و از سوی دیگر، اشکالی از همبستگی‌های جدید در میان اقشار مختلف و لایه‌های گوناگون جامعه درحال گسترش است. درباره آنچه در جامعه ایران جریان دارد با محسن گودرزی، پژوهشگر اجتماعی گفت‌وگویی صورت داده‌ایم. پیمایش ملی ارزش‌ها و نگرش‌های ایرانیان، بررسي تحولات ساختاري بازار كار ايران، تحولات فرهنگي ايران در سه دهه ١٣٥٣-١٣٨٣ و ده‌ها نظرسنجی و پژوهش ازجمله کارهای گودرزی است.
نگین باقری: کودکان بی گناهی که زودتر از موعد نقش‌های اجتماعی را به عهده می‌گیرند دچار انواع نا بسامانی‌ها میشوند. از کودک آزاری گرفته تا فروش و جابه جایی مواد مخدر، معضلاتی است که نان آوران کوچک خانواده ناخواسته با آن دست و پنجه نرم می‌کنند؛ مساله ای که در نگاه اول تبعات زیادی را در دل خود دارد و آینده این کودکان را تیره و تار می‌کند، چرا که امکان معتاد شدن آنها نیز وجود دارد و این مساله زنگ خطری برای مسئولان است که هر چه زودتر با اقدامات راهبردی کودکان آسیب دیده را از منجلاب توزیع، جا به جایی و مصرف مواد مخدر بیرون بکشانند. لیلا ارشد، فعال حقوق کودک درباره فروش و جا به جایی مواد مخدر توسط کودکان در گفت‌وگو با «آرمان» می‌گوید: «بر اساس آمارها ۸۰ درصد کودکان کار والدین دارند و به دلیل فقر، خانواده‌ها از آنها به عنوان نان آوران کوچک خانواده کمک می‌گیرند. این کودکان وارد عرصه کار در خیابان یا کارگاه‌های زیر زمینی میشوند. قانون تامین اجتماعی کمتر از ۱۰ نفر کارگر را حمایت نمی‌کند، تا جایی که کودکان برای تامین معاش خانواده مورد کودک آزاری قرار می‌گیرند و احتمال اینکه انواع پیشنهادها را برای فروش و جا به جایی مواد مخدر و محرک داشته باشند، زیاد است.»
نویسنده: شیرزاد عبداللهی
انتخاب ترامپ رئیس جمهور آمریکا، تجربه تازه‌ای برای دمکراسی لیبرال است. قانون از دید رئیس جمهور جدید یک مانع است که باید به کمک وکلا آن را دور زد، روابط بین‌المللی هم نوعی تجارت است که با حربه‌هایی مانند بلوف و حقه‌بازی می‌توان نتیجه مطلوب گرفت. ترامپ با این تصور که چون از مردم رای گرفته، هرکاری را مُجاز می‌داند، حکم قاضی فدرال را مضحک می‌خواند و با عنوان «به اصطلاح قاضی» جایگاه او را زیر سوال می‌برد. مانند یک معامله‌گر، چینی‌ها را تهدید می‌کند. به ایران هشدار می‌دهد و پوتین را به خیال خود در موقعیت «رودربایستی» قرار می‌دهد. در داخل آمریکا روی موج نوستالوژی مردان سفیدپوست مناطق مرکزی و جنوبی آمریکا و آمریکایی‌های آسیب‌دیده از تکنولوژی‌های جدید و جهانی شدن و نگران از تروریسم سوار است. شخص ترامپ به عنوان یک شومن، همه ویژگی‌های یک رهبر بد را دارد؛ تندخو، بی‌حوصله، بدزبان، قدرت‌طلب، زد‌وبندچی و از این‌ها بدتر تفکرات ضدلیبرالی او در باره زنان، رنگین‌پوستان، مسلمانان، معلولان، محیط زیست، جهانی‌شدن و اقتصاد است. آیا ترامپ موفق میشود با استفاده از اختیارات رئیس جمهور در یک نظام ریاستی، حقوق مدنی بخش‌هایی از مردم آمریکا را محدود کند؟ از نظر تئوری این امر منتفی نیست، اما در عمل دشوار است.
رحمت‌اله خسروی.دبیر علمی همایش«تربیت شهروندی؛ چیستی، چرایی و چگونگی»
مهم‌ترین عنصر توسعه یک جامعه، شهروندان آن جامعه هستند و باید به گونه‌ای تربیت شوند که از دانش، نگرش و مهارت‌های گوناگون برخوردار باشند. این نوع تربیت، مستلزم استفاده از کلیه ظرفیت‌ها و امکانات موجود در بخش نظام آموزش و برنامه درسی جامعه است. از آنجا که فلسفه اصلی شکل‌گیری مدارس و دانشگاه‌ها، تربیت شهروندانی مولد و فعال برای جامعه است، بنا‌براين طراحی آموزش و برنامه‌های درسی مناسب برای تحقق اهداف تربیت شهروندی یک ضرورت اساسی است. درحال‌حاضر، اهمیت مقوله تربیت شهروندی در نظام‌های آموزشی جهان آنچنان افزایش یافته که نه‌تنها بسیاری از اندیشمندان و محققان، مطالعات و پژوهش‌های خود را بر آن متمرکز کرده‌اند بلکه دروس مستقلی تحت عنوان تربیت شهروندی، مهارت‌های زندگی، تربیت مدنی و نظایر آن در برنامه‌های درسی مدارس و دانشگاه‌ها گنجانده شده است. البته باید یادآور شد گرچه پرداختن به مسئله تربیت شهروندی ازجمله مسئولیت‌های اصلی نظام آموزش و برنامه درسی است، ولي پشتیبانی نهادهای دیگر جامعه، به‌ویژه نهادهایی که صبغه فرهنگی و اجتماعی دارند، برای سهولت نیل به اهداف این نوع تربیت، ضرورتی اجتناب‌ناپذیر است. در این راستا انجمن مطالعات برنامه درسی ایران با درک اهمیت موضوع، پانزدهمین همایش سالانه خود را به مبحث «تربیت شهروندی؛ چیستی، چرایی و چگونگی» اختصاص داده که در روزهای شانزدهم و هفدهم اسفندماه سال جاری با همکاری دانشگاه فرهنگیان در شهر زنجان برگزار خواهد شد.
شكوفايي سال‌هاي اخير فعاليت هاي داوطلبانه گروه‌هاي مردمي و تشكل ها در ايران بر كسي پوشيده نيست و اين گروه‌ها، هر روز گسترده‌تر از قبل به فعاليت‌هاي مدني مي‌پردازند.
از توجه به آسيب هاي اجتماعي گرفته تا فعاليت‌هاي زيست محيطي، همه و همه در چارچوب فعاليت هاي خيرخواهانه و داوطلبانه گسترش يافته است. چند روز ديگر نيز روز جهاني كار داوطلبانه است و از اين رو، فرصتي پيش آمده تا سازمان هاي مردم نهاد كشورمان درصدد معرفي هرچه بيشتر خود بر آيند و شبکه ملی موسسات نیکوکاری و خیریه از برگزاری کنفرانس « سازمان‌های مردم‌نهاد و کار داوطلبانه در ایران» خبر دهد.
مدیرکل میراث فرهنگی یزد در مراسم اختتامیه همایش توانمندسازی سمن ها از انجمن چارسوق کویر تقدیر و تشکر کرد.
احمدعلی موهبتی چهارشنبه در نشست هم اندیشی و دیدار با مدیران سمن ها و موسسات خیریه مدیران دستگاه های کمک رسان اظهار کرد: مغفول ماندن بعضی از امور و ناتوانی برخی از دستگاه های اجرایی باعث ایجاد و ضرورت توجه و تشکیل سمن ها شده است که به دلیل حضور در بدنه اجتماع و آگاهی از خواسته های افراد نیازمند و فقیر می توانند دولت را در طرح ها و برنامه های فقرزدایی یاری کنند.
نویسنده: شهرام جمالی
اصطلاح «انسجام مکانیکی» را نخستین بار اِمیل دورکیم جامعه‌شناس مشهور فرانسوی در سال ۱۸۹۴ در کتاب تقسیم کار اجتماعی و سپس جامعه‌شناسان دیگری مثل ماکس وِبر و دیوید رایسمن به گونه‌ای دیگر، درباره جوامع و شخصیت‌های سنتی، محافظه‌کار و کاریزماتیک مطرح کردند.
چنین وضعیتی عموماً به حالتی اطلاق میشود که در آن، افراد جامعه، به مثابه اجزای یک ماشین که نسبت به هم درک و احساس چندانی ندارند، در کنار هم به کار مشغولند در حالی که از کارکردِ کار و فعالیت یکدیگر، بی‌خبرند و نمی‌دانند که کار آنها در نظام اجتماعی چیست و چه تاثیری بر توسعه جامعه دارد و تا چه حد مفید است. به ظاهر همه باهم‌اند ولی در تضاد با یکدیگر رفتار می‌کنند و هر کس به راه خود می‌رود و کمترین ارتباط و هماهنگی و تبادل نظر با یکدیگر درباره انجام فعالیت ها و برنامه ها شکل نمی‌گیرد.
یکی از آسیب‌های جدّیِ چنین رویکردی این است که افراد به تدریج نسبت به یکدیگر بی‌احساس و بی‌تفاوت شده و با نهادینه‌شدن رفتارهای فردی مثل «خودخواهی»، «خودگرایی» و «خودمحوری» گروه‌ها و تشکل های اجتماعی نیز ضمن تعدیل اهداف غایی و فاصله‌گیری از آرمان‌هایی چون عدالت‌خواهی با تبعیت از خِرد جمعی! به سمت نوعی مصلحت‌گرایی ویرانگر حرکت می‌کنند و همه این‌ها در حالی اتفاق می‌افتند که هیچ کس مقصر نیست ولی همه مقصریم!
هرچند در صورت یک تشکل‌یابیِ موفق ،امید به اصلاح چنین ر‌ویکردهایی وجود دارد اما این امور نیز به سختی قابل ملاحظه اند.
حمزه نوذری
از سال 1393 روز 22 مرداد هر سال به نام تشکلها و مشارکت اجتماعی نام‌گذاری شده است؛ اما چگونه می‌توان درباره تشکل‌های اجتماعی و سازمان‌های مردم‌نهاد اندیشید؟ آیا این تشکلها مستقل و جدا از دولت و بازار (بخش خصوصی) هستند یا در ارتباط با دولت و بخش خصوصی قرار دارند؟ آیا نقش حامی و شریک دولت و بخش خصوصی را برعهده دارند؟ یا منتقد دولت و بازار هستند؟
