دستش را تا آرنج داخل سطل زباله فرو برده و دنبال قوطي فلزي لابه‌لاي زباله‌ها مي‌گردد. نه از دستکش خبري هست و نه بوي زباله، شامه‌اش را اذيت مي‌کند. براي پرويز، کودک 12ساله افغان، کار از اين حرف‌ها گذشته. حتي سرما هم حريف روزمره‌گي‌هاي او نيست. «پارسال، نوک انگشتام همش زخم ميشد. نتونستم برم دکتر... بعضي وقتا خوب ميشه ولي دوباره همون‌جوري مثل قبلش ميشه...» ده‌ها کودک ديگر مثل او، مبتلا به انواع آسيب‌هاي پوستي و ريوي هستند که اگر درمان نشوند، زرد زخم و قانقاريا گريبانشان را مي‌گيرد. حالا شنيدن تمام اين دردها بهانه‌اي شده براي يک جوان شناگر ايراني تا به دور از چالش‌هاي رنگارنگ و نخ‌نماي اين روزها (مثل چالش آب يخ و چالش مانکن!) با ثبت رکوردهاي سه‌گانه (شنا، دو‌و‌ميداني و دوچرخه‌سواري) در گينس، مردم و مسئولان را به چالشي اثرگذار دعوت کند و خواستار «لغو همه اشکال کار کودک» در ايران شود. «دريا تا دريا»، عنوان طولاني‌ترين رکورد سه‌گانه جهان بوده که قرار است از سوی احمد شعباني‌فرد، ورزشکار ايراني، با شعار «لغو کار کودک، همين امروز» شکسته شود. حق دسترسي به خدمات درماني رايگان، بدون هيچ قيد و شرطي براي همه کودکان و رساندن صداي خاموش آنها، هدف اين رکوردزني عنوان شده است.
2 هزار و 200 کيلومتر، براي احد و صمدهايي که هنوز زنده هستند!
همين يک ماه پيش بود که احد و صمد، کودکان هفت و هشت‌ساله زباله‌گرد افغان، در يک کارگاه دپوي زباله زنده‌زنده در آتش سوختند. کسي نفهميد جان اين کودکان را آتش گرفت يا بي‌توجهي مسئولان شهري نسبت به افزايش کار کودکان...! کودکاني که تنها سهمشان از سياست‌گذاري‌هاي شهري، خوردن يک برچسب به اسم کودک کار! بر پيشاني آنهاست؛ برچسبي که فاصله آنها را از دنياي هزاران کودک همسن و سالشان روزبه‌روز بيشتر مي‌کند و در اين ميان، آنچه فراموش مي‌شود، سهم اين کودکان از حق آموزش، درمان و دسترسي آسان به خدمات رفاهي است. سازمان بين‌المللي کار مي‌گويد، سالانه ۲۵۰ميليون کودک پنج تا ۱۴ساله در جهان، محروم از کودکي مي‌شوند. در اين ميان، سهم کشورهاي در حال توسعه از سايرين بيشتر است. احمد شعباني‌فرد مي‌گويد: صداي اين کودکان مدت‌هاست شنيده نشده است. هنوز خيلي‌ها نمي‌دانند کودکان کار، فقط بچه‌هاي گل‌فروش و فال‌فروش سر چهارراه‌ها نيستند! هزاران بچه زير 18سالي که در کارگاه‌هاي دپو و بازيافت زباله، کارگاه‌هاي کفاشي و توليد مواد شيميايي، خياطي‌ها و ده‌ها کارگاه کوچک و بزرگ ديگر کار مي‌کنند، کودک کار هستند و بايد همين امروز، فکري به حال اين کودکان کرد. اولين‌بار که با خودش عهد بست کاري براي کودکان کار انجام دهد، تابستان امسال بود. احمد شعباني‌فرد، جوان 31ساله تهراني، عرض درياي خزر را با شعار «حمايت از کودکان کار» طي کرد تا با جمع‌آوري کمک‌هاي حمايتي، زمينه تأسيس يک مرکز آموزشي، درماني و ورزشي براي کودکان کار را فراهم کند. او که در رکورد قبلي توانست هزار و ۳۰۰کيلومتر از درياي کاسپين در آستارا تا بندرترکمن را در مدت ۸۰ روز شنا کند، اکنون قصد دارد با شعار لغو کار کودک، مسافت دو هزار و ۲۰۰ کيلومتري ساحل گيلان تا بندرعباس را با رکاب‌زدن دوچرخه و شنا‌کردن طي کند و در انتها با دويدن دور جزيره کيش به کار خود پايان دهد.
مطالبه اصلي: درمان رايگان و لغو کار کودک
سلامت‌خواهي و «لغو کار کودک، همين امروز» هدف اصلي او از ثبت اين رکورد جهاني است. حالا احمد شعباني‌فرد با همراهي بيش از 30سازمان غيردولتي فعال در حوزه حقوق کودک آماده شده است رکورد سه‌گانه جهان را در رشته‌هاي دو، دوچرخه‌سواري و شنا ارتقا دهد. «اين بار، با شعار «لغو کار کودک...» از استان گيلان با دوچرخه حرکت مي‌کنم و شهرهاي رشت، قزوين، کرج، تهران، قم، اصفهان، شيراز و هرمزگان را با دوچرخه رد و سپس از بندرعباس تا جزيره کيش را شنا کرده و در نهايت، دور جزيره کيش را با دو طي مي‌کنم که حدودا دو هزار و ۲۰۰ کيلومتر مسافت طي مي‌شود.» او مي‌گويد در رکورد جديدش قرار است بيش از ۳۰ سازمان مدافع حقوق کودک از او حمايت کنند، از جمله حاميان شعباني‌فرد در اين مسير، تشکل‌هاي پيشگام براي فرداي کودکانمان، رنگ خدا، جمعيت دفاع از کودکان کار و خيابان کوشيار، انجمن حمايت از کودکان در معرض آسيب و حاميان حق کودکي بامداد هستند. در صورت انجام اين کار، شعباني‌فرد، رکورد تازه‌اي را در رشته سه‌گانه از خود برجاي خواهد گذاشت اما همه هدف او جا‌به‌جايي رکورد سه‌گانه دنيا نيست. اين‌بار، قرار است اين حرکت ورزشي اجتماعي با هدف لغو کار کودک انجام شود. شعباني‌فرد ادامه مي‌دهد: در اين دوره، ما يک پله فراتر رفته‌ايم و خواسته‌مان، لغو کار کودک و جرم‌انگاري کار او براي کساني است که از کودک، بهره‌کشي شغلي مي‌کنند.
حمايت نهادهاي مدني از يک حرکت اجتماعي
درهمين‌راستا، بسياري از نهادهاي مدني فعال در حوزه حقوق کودک از حرکت مدني او در راستاي دفاع از حقوق کودکان کار حمايت کرده و خواستار لغو همه اشکال کار کودک شده‌اند. شعباني‌فرد درباره حمايت نهادهاي مدني از حرکت بزرگي که انجام داده است، مي‌گويد: «هدفم اين بود تا تغييري در وضعيت کودکان کار ايجاد شود. در رکورد قبلي، حدود 20 نهاد مدني از ان‌جی‌اوهاي تهران و شمال کشور (گيلان و مازندران) کمکم کردند. اين شنا، بزرگ‌ترين رکورد شناي استقامت دنيا بود که قبل از من، ۴۳۲ کيلومتر رکورد زده شده بود و خوشبختانه توانستم، اين رکورد را تا سه برابر جابه‌جا کنم. قرار شد در طول مسير، کمک‌هايي را که جمع مي‌شود، صرف ساخت مرکزي کنيم که کارهاي آموزشي، بهداشتي و ورزشي را در اين مرکز براي کودکان انجام دهيم.»گروه‌هاي جمعيت دفاع از کودکان کار و خيابان، جمعيت «رنگ خدا» در تهران، همراه شعباني‌فرد در رکوردزني اوليه او بودند. «خيلي از گروه‌ها سعي کردند مرا همراهي کنند. در اين ميان، تلاش کردم براي شنيده‌شدن صداي کودکان کار با سازمان‌هاي غيردولتي که در‌اين‌زمينه فعال هستند، همراهي کنم. در استان گيلان، گروه‌هايي مانند «براي فرداي کودکانمان»، «جمعيت حاميان کودکان کار»، «آواي اميد»، «کانون سندروم داون استان»، «خانه سبزانديشان وطن»، «هيأت دوچرخه‌سواري و هيأت کوهنوردي»، «خانه فرهنگ گيلان»، «گروه‌هاي محيط‌زيستي سبزکاران» و «سرزمين ايده‌آل من» حامي من بودند.» در رکورد قبلي، سازمان‌هاي مدافع حقوق کودک همراه با شعباني‌فرد تلاش کردند تا با جمع‌آوري کمک‌هايي که براي حمايت از اين ورزشکار مي‌شود، مرکزي را براي ارائه خدمات آموزشي، درماني و ورزشي براي کودکان کار تأسيس کنند؛ مرکزي که همچنان چشم‌انتظار کمک‌هاي مردم و مسئولان است تا تبديل به مکاني امن براي کودکان کار شود.
لزوم عمل به تعهداتي که فراموش شده
سال 1373 بود که دولت ايران، رسما پيمان‌نامه جهاني حقوق کودک را امضا کرد و تعهدات مربوط به کودکان کار و خياباني را پذيرفت اما با گذشت سال‌ها، همچنان شاهد نقض گسترده حقوق صدها کودکي هستيم که در خيابان‌ها يا در گوشه کارگاه‌هاي غيررسمي و شايد هم رسمي، مشغول به کار هستند. با وجود انتشار گزارش‌هاي رسمي از وضعيت زندگي و سختي کار کودکان شاغل در ايران، نبود آمار دقيق از تعداد اين کودکان، نکته‌اي نگران‌کننده است که بايد به آن توجه کرد.
شعباني‌فرد اما مي‌گويد «اين پيمان‌نامه‌ها فقط زماني ضمانت اجرايي دارند که بهره‌کشي از کودک به‌عنوان نيروي کار جرم‌انگاري شود. تا زماني که اين پروسه طي شود، بايد واقعيت موجود يعني کار کودکان را جدي بگيريم و براي ارائه خدمات درماني به آنها چاره‌اي بينديشيم. تا زمان تصويب قوانيني که کار کودک بر‌اساس آنها جرم‌انگاري شود، ما مطالبات ديگري را هم در بطن اين حرکت مدني دنبال مي‌کنيم؛ ازجمله اينکه به‌سرعت، روند بيمه‌شدن کودکان کار انجام شود. بسياري از اين کودکان از حق دسترسي به امکانات درماني محروم بوده و بیمه نيستند. وضعيت نامناسب اقتصادي گاهي دسترسي به حداقل‌ترين خدمات درماني را براي آنها محدود کرده است. حداقل مطالبه ما از اين حرکتي که آغاز شده، اين است که همه کودکان کار فارغ از هرگونه دسته‌بندي در همه مراکز درماني به‌صورت رايگان درمان شوند.» شعباني‌فرد اميدوار است که حرکت مدني او ازسوي سياست‌گذاران مورد توجه قرار گيرد: «خيلي اميدوار هستيم که اين حرکت اثرگذار باشد؛ يکي از دلايل اين ابراز اميدواري، آن است که اين‌بار برخلاف دفعه گذشته که فقط سه استان، مقصد رکوردزني من بودند، قرار است مسير شمال تا جنوب را طي کنم و به‌همين‌دليل از بسياري از شهرها عبور خواهم کرد. اين مسئله باعث مي‌شود توجه عموم مردم به مسئله کار کودک و لغو همه اشکال آن جلب شود. از طرفي، اميدوار هستيم مسئله ارائه خدمات درماني در دسترس و رايگان به اين کودکان که مطالبه جدي اين حرکت مدني است، مورد توجه سياست‌گذاران و برنامه‌ريزان امور اجتماعي قرار گيرد.» او روز ۲۶ بهمن، حرکتش را از بندرانزلي استارت زد و قرار است ۲۳ اسفند در جزيره کيش به کارش پايان دهد؛ در اين مسير، يک تيم چهار، پنج نفره او را همراهي مي‌کنند.
منبع: وقایع اتفاقیه
