عفت دریس
آسيب‌هاي اجتماعي فقط مختص به تهران و كلانشهرها نيست و در شهرهاي ديگر نيز مشاهده آسيب‌ها عيني‌تر شده ، به‌خصوص آسيب‌هايي چون كارتن خوابي زنان كه با تشديد فقر مالي، رو به افزايش است. شهرهاي جنوبي ايران و از جمله بندرعباس، به فراخور جمعيت خود با كارتن خواب‌هايي روبه‌رو هستند كه زاييده مشكلات جامعه ايراني هستند. اگر گذرتان به محلات دوسوی خیابان کمربندی به‌خصوص دو راه ایسینی افتاده باشد، بدون شک از دیدن خیل زنان معتاد کارتن خوابی که در اطراف این منطقه در تردد هستند، تعجب نمی‌کنید. بخشی از این زنان، رانده‌شدگان دیگر شهرهای کشور و مابقی بومی هستند. بدون تعارف باید گفت که بیشتر آن‌ها برای تهیه مواد و گذران زندگی در کنار دیگر مردان کارتن خواب زندگی می‌کنند، که البته این ارتباط پرخطر به سبب نادیده انگاشتن این قشر از سوی جامعه و مسئولان، عاقبت خوشی را برای خودشان و کسانی که در مجاورت آنان زندگی می کنند، نخواهد داشت.با این حال و با افزایش تعداد این زنان، تجمع آن‌ها در گذرگاه‌ها و معابر پربازدید شهر بيشتر شده و پلیس حتی معتادان کارتن‌خواب را از زیر پل‌های شهر جمع‌آوری می‌کند.
بی میلی چرا؟
زنان معتاد که چندان میلی برای ترک اعتیاد ندارند، به کوچه‌های تنگ و باریک محلات دو سوی خیابان كه حتی امکان تردد گشت های موتور سیکلت پلیس نيز در آنجا ناممکن است، پناه برده‌اندوپلیس به این نقاط، آلوده می‌گوید. محلاتی که در صورت رخداد هر حادثه بزرگی نظیر آتش سوزی و یا زلزله، به سبب باریکی معابر و ناتوانی در خدمات‌رسانی باید فاتحه اش را خواند. اگر تصور می‌کنید در بندرعباس فقط یکی دو محله چنین شرایطی را داراست، به احتمال زياد این شهر را خوب نمی‌شناسید. حال سوال این است که چرا معتادان کارتن‌خواب جذب این محلات شده‌اند؟در اطراف يكي از محلات فروشندگان مواد مخدر شیشه با احتیاط تردد افراد را رصد می‌کنند، آن‌ها معتادان شیشه را به‌خصوص کارتن خواب‌ها خوب می‌شناسند، برای آن‌ها رده سنی اهمیت ندارد و مواد مخدر شیشه را به زن یا مرد و حتی به کودک 12ساله نيز فروخته‌اند. اینجا شیره‌کش خانه زیاد است.به گفته معصومه طغرلی، کارشناس آسیب‌شناسی اجتماعی و پیشگیری از اعتیاد و دانشجوی ارشد روانشناسی بالینی و مسئول سرپناه شبانه زنان آسیب پذیر ، تهیه مواد برای افراد معتاد در بندرعباس آسان است. وی می‌گوید: فرد معتاد به محض ورود به بندرعباس می‌‌تواند مواد مخدر تهیه کند و حتی منازلی در شهر وجود دارد که حکم شیره‌کش خانه را دارد و افراد به‌خصوص کسانی که دوست ندارند در منزل خود مواد مصرف کنند يا معتادان غریبه با پرداخت هزینه‌ای در این‌گونه خانه‌ها به‌صورت جمعی انواع مواد مخدر را مصرف می‌کنند.خانم طغرلی که طرح پناهگاه زنان معتاد را در یکی از محلات شهر مدیریت می کند، در ادامه با اشاره به ارزانی موادمخدر صنعتی، افزود:علاوه بر دسترسی آسان، مواد مخدر صنعتی ارزان در اختیار معتاد قرار می‌گیرد. این روزها یک بسته هرویین یا همان گل و شیشه را می‌توان با پرداخت فقط هشت هزار تومان خریداری کردو بدتر اینکه تعداد پاتوق‌ها و خانه‌های مخصوص مصرف مواد در برخی محلات زیاد هست و جای تاسف دارد که برخورد قضایی مستمری با گردانندگان این پاتوق‌ها صورت نمی‌گیرد.
مواد فروش و مقوله خوشبختی
جدا از ابراز نگرانی این کارشناس اجتماعی، پلیس به صورت مداوم به این محلات ورود می‌کند و تاکنون بسیاری از فروشندگان شیشه را دستگیر و روانه زندان کرده است اما این آخر کار نیست و معمولا فروش مواد توسط دیگر اعضای خانواده ادامه پیدا می‌کند.همچنان که برخی از فروشندگان مواد مخدر شیشه در محلات کمربندی، زن هستند ؛ زنانی که راه شوهران‌شان را ادامه می‌دهند. آن‌ها هیچ درکی در قبال صدمه‌ای که به جامعه وارد کرده‌اند، ندارندو برای آنان فقط پول مهم است .جالب اینجاست که برخی از آن‌ها چنان سریع ثروتمند شده‌اند که محل زندگی‌شان را به محلات ديگر منتقل کرده و البته هر روز با سواری‌های چند 100 میلیونی به محله قدیمی شهر می‌آیند تا به جوانان شهر و کارتن‌خواب‌های بی‌نوا مواد بفروشند. البته این را باید متذکر شد که اغلب آن‌ها چندین عضو خانواده را به سبب جرم موادمخدر، با مجازاتي نظیر اعدام و یا زندان‌های طویل المدت از دست داده‌اند و خوشبختی در زندگی‌شان بی‌معناست.
عامل دیگر جذابیت
عامل دیگر جذابیت برخي محلات شکل فیزیکی آن است که قبلا به آن اشاره شد. معمولا عمده معتادان به‌خصوص زنان کارتن‌خواب بعد از خرید شیشه به کوچه‌های تنگ و باریک محله پناه برده و در مقابل چشمان معصوم کودکان محله سرگرم مصرف مواد مي‌شوند كه گاهی نیز به سبب بی‌پولی و خماری در وضعیت‌های هولناك و زننده، ساعت‌ها در این کوچه‌ها همچون جسدی به حالت خواب و رعشه می‌روند. اغلب این زنان به سبب دوری جستن از خدمات حداقلی پناهگاه‌های بهزیستی، دچار انواع بیماری‌های عفونی هستند، به حدی که پلیس هنگام جمع‌آوری آنان بسیار با احتیاط عمل می‌کند؛ البته بازداشت آن‌ها به دلیل نبود اعتبار و بی برنامگی دولت چندان طولانی نیست و آن‌ها روز بعد دوباره در محلات ظاهر می‌شوند.در همین ارتباط معصومه طغرلی که مدیریت تشکل غیردولتی (همسو با بهزیستی) سیمای سلامت را به عهده دارد، با اشاره به فعالیت‌های حمایتی از زنان معتاد کارتن خواب ، افزود:سرپناه مخصوص زنان معتاد در منطقه دو راه ایسینی از بهمن سال 93شروع به فعالیت کرده و در همان محله با تمام مشکلات و نارضایتی اهل محله و فقط به منظور دسترسی راحت زنان معتاد راه اندازی شد. با وجود اینکه بيشتر زنان کارتن خواب از وجود سرپناه با خدمات رایگان مطلع شدند ولی متاسفانه به علت درگیر بودن به اعتیاد و نیاز به پول ، نخواستند مراجعه کنند،چون در صورت مراجعه به مرکز فرصت را برای تهیه مواد و پول خود، از دست می‌دادند.مشکل بزرگ‌تر این است که بيشتر زنان معتاد، هیچ مدرک شناسایی نداشته یا گم کرده‌اند؛ از این رو برای ارجاع و دریافت خدمات با مشکل مواجه هستند.این کارشناس آسیب‌های اجتماعی به وضعیت بسیار غم‌انگیز زنان کارتن‌خواب بندرعباس اشاره کرد و افزود: اوضاع روحی و جسمی بیشتر زنان کارتن خواب به حدی نامناسب هست که نیازمند بستری‌شدن در بخش اعصاب و روان هستند.اما مشکل اینجاست زنی که نه مدرک شناسایی دارد، نه بیمه و نه حمایت خانواده ،کدام نهاد و سازمان هزینه بستری شدنش را تقبل می‌کند.وی با انتقاد از عدم حمایت مسئولان استان افزود: در جراید استان نوشته‌اند که از تشکل های غیردولتی حوزه زنان معتاد حمایت شود اما باید عرض کنم که در این مدت، دست حمایت به سوی همه دراز کردیم اما مشکلات این قشر آسیب دیده، هیچ دلی را به رحم نیاورد و هیچ کسی نپذیرفت که شاید درمان اعتیاد آن‌ها مشکل و یا غیرممکن باشد، ولی حداقل می‌شود جلوی بیماری‌های عفونی آن‌ها را گرفت.کاش بپذیریم کاهش آسیب برای این گروه امکان‌پذیر است.
صداش رو درنیار
نکته اسفبار اینجاست که مصرف مواد مخدر زنان کارتن‌خواب و تردد آنان در ملاعام فقط شامل محلات خیابان کمربندی و دو راه ایسینی نمی‌شود و در محلات غرب شهر نظیر دو هزار نیز، حضور گسترده زنان معتاد به‌دفعات دیده شده و از این درد آورتر آنکه مسئولان ذی‌ربط به‌خصوص مدیران ارشد دولتی، مدیران ارشد شهرداری و بهزیستی و نمایندگان بندرعباس در مجلس، چندان علاقه‌ای به رسانه‌ای شدن این زخم عفونی زیر پوست شهر ندارند.طغرلی، علت این بی میلی را چنین ارزیابی می‌کند: اگر چنین وضعیتی در رسانه‌ها مدام مطرح بشود، نیازمند عملکرد از سوی مسئولان است که باید هزینه کنند تا نتایجی حاصل بشود،ازاین رو به موضوعی به این مهمی بی‌محلی شده است.
چه باید کرد
اكنون اين پرسش مطرح است كه آیا راهی اصولی برای ساماندهی حداقلی این بخش از جامعه وجود دارد؟ مدیر تشکل غیردولتی سیمای سلامت می‌گوید: راه نجات این گروه از افراد معتاد، چه زن و چه مرد، کمپ و سرپناه نیست؛به‌خصوص خانم‌ها را عرض می‌کنم ، به فرض که رفتند کمپ بعدش باید چکار کنند و کجا بروند؟ متاسفانه عملكرد بخش مددکاری وخدمات پس از خروج معتادان از کمپ، خیلی ضعیف يا در این زمینه تعریف نشده است، در نتیجه زنان معتاد پس از خروج از کمپ دوباره به محلات برمی‌گردند و این چرخه ادامه پیدا می‌کند. آیا ایده ایجاد شهرک معتادان نظیر شهرک‌های اطراف ژوهانسبورگ آفریقای جنوبی در بندرعباس قابل اجراست؟در مکزیک نیز شهرک هایی با حصار و نگهبان ایجاد شده‌است و معتادان کارتن خواب با نظارت شرکت‌های بازیافت زباله بخش خصوصی، صاحب درآمد شده و در همان مکان تحت نظارت زندگی می‌کنند.
در جواب الگوگیری از طرح‌های خارجی، معصومه طغرلی با ذکر مشکل اصلی زنان معتاد بندرعباس، بیان داشت : تا مشکل اوراق هویت زنان کارتن خواب حل نشود و فرد به رسمیت شناخته نشود، انجام خیلی کارها بی‌فایده هست. برای ساماندهی زنان معتاد بايد بعد از ثبت هویتی آنان، حداقل به مدت چند سال در یک مرکز با خدمات پزشکی تحت درمان قرار بگیرند و همزمان برای کسب درآمد تحت آموزش مهارت شغلی قرار گرفته و بیمه شوند تا پس از ترخیص به زندگی عادی برگردند.سال‌هاست که مطبوعات هرمزگان ، بندرعباس را به بهشت معتادان تشبیه کرده و خواستار توجه دولت به این یگانه قطب تجاری و اقتصادی جنوب کشور شده‌اند اما در عمل با توجه به عدم پیگیری مسئولان استانی، بسیاری از محلات شهر زیر سایه شرمساری معتادان کارتن‌خواب همچنان غمگین است تا مگر روزی فرا برسد و فریاد مطالبه‌گری شهروندان بندرعباسی به گوش پایتخت‌نشین‌ها برسد. به امید آن روز... .
منبع: قانون
