براي زنان اين خانه، آرامش يعني زندگي در کنار همدردهايي که رنج يکديگر را مي‌فهمند. دخترکاني از جنس خورشيد که خشونت‌هاي تکثير شده در رگ و ريشه اين شهر، برزخ اعتياد را نصيبشان کرده است. اميد، عشق، محبت، زندگي بدون حقارت براي آنها با در و ديوار اين خانه در «شوش» تعريف مي‌شود. آنها مي‌خواهند ديده شوند... ققنوس وار از ميان زبانه‌هاي آتشي که خشونت نصيبشان کرده، فرار و تا دور دستي که ديگران بعيدش! کرده‌اند، پرواز و ثابت کنند، توانا شده‌اند. «تا ديروز خيلي از اين زن‌ها تصوري از جمع‌هاي پنجاه تا صد نفره نداشتند. اما با راه‌اندازي بازارچه و ديده شدن کارهايشان خودشان را باور کرده‌اند. ديدن آدم‌هاي ديگر. ارتباط با دنياي بيرون از خانه. همه اينها يعني باور داشته باشيد که زنان آسيب‌پذير قابليت توانمند شدن دارند.» خانه خورشيد (مرکز بازتواني و حمايت از زنان آسيب‌پذير و بهبوديافته) 19 و 20 مرداد ميزبان مردمي بود که براي ديدن هنرهاي زنان توانمند شده به بازارچه خيريه اين مرکز آمده بودند. راه‌اندازي بازارچه از سوي يک نهاد مدني همچون خانه خورشيد يک فراخوان مردمي براي شنيدن صداي زناني است که در پي نابساماني‌هاي اقتصادي، فقر و ضعف آموزشي، درگير آسيب‌هاي مختلف اجتماعي شده‌اند. اعضاي خانه خورشيد تلاش مي‌کنند تا با جلب حمايت گروه‌هاي مردمي، تصويري ديگرگون از زنان عضو اين خانه ارائه کنند. تصويري وراي آنچه تاکنون با عنوان زن کارتن خواب، زن زباله‌گرد و زن سوءمصرف‌کننده از آنها سراغ داشتيم... .
موجي براي حمايت از زنان آسيب‌پذير
بازارچه خانه خورشيد مملو از غذا و نوشيدني، صنايع دستي، گل و گياه، زيورآلات و محصولات ديگري بود که توسط خيرين براي فروش به نفع خانه خورشيد عرضه شده بود. در بخشي از اين بازارچه دست‌ساخته‌هاي گروهي از زنان توانمند شده و بهبود يافته به نمايش درآمده بود که نقطه قوت اين گردهمايي بود. زناني که به دلايل متفاوتي قرباني ساختار اجتماعي و اقتصادي جامعه شده‌اند و در معرض انواع آسيب‌هاي اجتماعي قرار گرفته‌اند با حضور در اين بازارچه‌ها باور مي‌کنند که بازگشت به جامعه دور از دسترس نيست و در صورت وجود شرايط امن مي‌توانند به زندگي بازگردند. ليلا ارشد، فعال مدني و مدير عامل خانه خورشيد در زمينه راه‌اندازي اين بازارچه و وسايلي که از سوي زنان توانمند شده براي فروش در اين بازارچه عرضه مي‌شود به «وقايع‌اتفاقيه» گفت: به‌دليل نداشتن منابع و امکانات لازم، ما نمي‌توانيم توليدکننده باشيم و زناني که در اين مراکز عضو هستند «ميان‌کاري» مي‌کنند مثل مونتاژ و بسته‌بندي. اما يک کالاهايي وجود دارد که زنان توليد و باساخت آنها اعتماد به نفس پيدا مي‌کنند. اين کارهاي توليدي سود مادي قابل‌توجهي براي اين زنان ندارد اما همين اندازه که آنها يک محصول توليد کرده‌اند که ديده و گاهي اوقات هم خريداري مي‌شود باعث اعتماد به نفس اين زنان مي‌شود. دقيقا به‌همين‌دليل است که اقدام به راه‌اندازي اين بازارچه‌ها مي‌کنيم. اين فعال مدني مي‌گويد: اطلاع‌رساني درباره وضعيت اين زنان و ايجاد موج براي حمايت از آنها هدف اصلي ما از راه‌اندازي اين بازارچه‌ها به مدت محدود است. او گفت: رقم ناچيزي از عوايد حاصل از فروش کارها براي انجمن به دست مي‌آيد که قابل‌توجه نيست بااين‌حال، برگزاري بازارچه براي نهادهاي مدني و جوانان عضو اين نهادها در واقع فرصتي ارزشمند براي تمرين کار مشارکتي است. اينکه چگونه حمايت‌ها را جلب و بر سر اشتراکات با هم توافق کنيم و روي اهدافمان متمرکز شويم ، مورد مهمي است. سرور منشي‌زاده يکي ديگر از مديران خانه خورشيد مي‌گويد: تلاش ما اين است که درباره وضعيت اين زنان پيام‌رساني کنيم. با برگزاري بازارچه در واقع از مردم مي‌خواهيم با آسيب‌هايي که اين زنان با آن درگير بوده‌اند از نزديک آشنا شوند و فکر نکنند که اين افراد يک‌دفعه از ناکجاآباد سردرآورده‌اند بلکه مشکلات اجتماعي که براي اين افراد پيش آمده ممکن است براي هريک از ما اتفاق بيفتد.
او ادامه مي‌دهد: در سال‌هاي اخير جامعه ما تا حدودي از برچسب زدن فاصله گرفته است و به جايي رسيده‌ايم که وقتي درباره مشکلات و آسيب‌هاي زنان صحبت مي‌کنيم ديگر لب به دندان نمي‌گزيم و به دنبال راهکاري براي کمک کردن مي‌گرديم. شايد برخي هم تحت‌تأثير احساسات اين حرف‌ها را بزنند اما به‌هرحال اين حس در بين گروهي از مردم تغيير کرده است.بااين‌حال منشي زاده مي‌گويد اين وظيفه رسانه‌هاست که مردم را با زواياي مختلف آسيب‌هاي اجتماعي و چرايي به وجود آمدن آنها آشنا کند. «ما بايد با رويکردي آسيب‌هاي اجتماعي را بازتاب دهيم که نگذاريم اين فرد آسيب ديده، منزوي و از جامعه رانده شود. پذيرش اجتماعي، بسياري از اين افراد را به زندگي بر مي‌گرداند. هرچه اين افراد را ايزوله و با برچسب زدن آنها از جامعه جدا کنيم اين افراد توانمند نمي‌شوند؛ بنابراين بايد روي تک تک اين افراد که به هر دليل درگير آسيب شده‌اند برنامه‌ريزي و روي توانمند ساختن آنها، کار کرد تا شرايطشان تغيير کند.» او درباره فعاليت گروهي از جوانان و مردمي که به اين بازارچه‌ها مراجعه مي‌کنند، مي‌گويد: افرادي که در اين بازارچه‌ها فعاليت مي‌کنند ديدشان نسبت به موضوع اعتياد زنان عوض مي‌شود. مثلا بعضي‌ها اينجا از ما مي‌پرسند آیا کسي بوده در مرکز شما که اعتياد داشته و الان خوب شده و من فلان خانم را که پشت غرفه ايستاده و در حال فروش غذاهاست نشانشان داده‌ام و باورشان نشده که اين فرد قبلا اعتياد داشته تا اينکه جاي خودزني را روي دستش ديدند. اين فرد درحال‌حاضر يک فرد تواناست و ما نبايد اين افراد را با تحقير و توهين و يادآوري گذشته ناراحت کنيم. منشي‌زاده مي‌گويد: براي يک فرد توانمند شده که مثلا قبلا درگير اعتياد بوده سخت است که با جامعه غيرهمجنس خودش ارتباط بگيرد اما وقتي وارد فضاي بازارچه مي‌شود و جامعه او را به‌عنوان يک فرد توانمند مي‌پذيرد خودش را باور مي‌کند و به مسير درستش ادامه مي‌دهد.
لايحه منع خشونت عليه زنان، روي هواست
زناني که از طرف خانه خورشيد مورد حمايت قرار مي‌گيرند در معرض آسيب‌هاي مختلفي بوده‌اند. از خشونت‌هاي خانگي تا اعتياد و تن فروشي براي امرار معاش... . طيبه سياووشي، نماينده مجلس دهم در حاشيه بازديد از اين بازارچه خيريه، ضمن ابراز خوشحالي از برگزاري بازارچه‌اي با حضور زنان بهبوديافته، درباره وضعيت تصويب لايحه منع خشونت عليه زنان به «وقايع‌اتفاقيه» گفت: هنوز خبري از ارجاع اين لايحه به مجلس نيست. «لايحه منع خشونت عليه زنان از طرف دولت بايد ارائه شود و ما چندين بار از زماني که به مجلس ورود کرده‌ايم پيگير اين لايحه هم بوده‌ايم اما همچنان در کميسيون‌هاي دولت باقيمانده و مرتبا در حال اصلاح شدن است. طبق آخرين پيگيري‌ها که دو هفته پيش انجام شده اين لايحه هنوز به مجلس نيامده است.»
او در پاسخ به اين پرسش که چرا در برنامه ششم توسعه هيچ توجهي به آسيب‌هاي اجتماعي نشده و اين مسئله از سوي سازمان‌ها و فعالان مدني به شدت مورد انتقاد قرار گرفته است، گفت: «نمي‌خواهم بگويم که اين برنامه خيلي کامل است و همه جوانب در آن ديده شده اما بخشي از حمايت‌هاي اجتماعي در اين برنامه ديده شده که بايد به آن اشاره کرد. از جمله تدوين آيين‌نامه‌هايي براي توانمندسازي زنان سرپرست خانوار که بايد در اولويت برنامه‌هاي دولت قرار گيرد. به‌همين‌دليل ما وظايفي را براي بهزيستي و کميته امداد مشخص کرده‌ايم تا در اين زمينه‌ها اقدامات لازم را انجام دهند. لازم است به اين نکته توجه کنيد که موضوع آسيب‌هاي اجتماعي کم کم تبديل به يک موضوع کليشه‌اي شده است و همه در مورد آن صحبت مي‌کنند اما هيچ آمار و ارقام شفافي در اين خصوص از زنان سرپرست خانوار گرفته نشده و خيلي از موارد ديگر، ارائه نشده که بتوان روي آنها سياست‌گذاري کرد. مورد ديگر شيوه اجراي سياست‌گذاري‌هاست. در بسياري از موارد تلاش‌هايي که بهزيستي انجام مي‌دهد قابل تقدير است اما واقعيت اين است که اين تلاش‌ها کافي نيست.»يکي از دغدغه‌هايي که فعالان حوزه زنان دارند اين است که سياست‌گذاري‌ها و قوانين در حوزه زنان در بخش اجرا کارآمد نيستند ، به‌همين‌دليل در طول سال‌هاي گذشته نتوانسته‌ايم دستاوردهاي ويژه‌اي در بحث تغيير قوانين حمايتي به نفع زنان داشته باشيم. سياووشي دراين‌باره مي‌گويد: «استراتژي توسعه اقتصادي مي‌گويد با انباشت سرمايه ما درواقع به نفع جامعه سرمايه‌گذاري مي‌کنيم و به‌اين‌ترتيب معيشت مردم از اين راه تأمين مي‌شود و جامعه به يک سطح رفاه نسبي می‌رسد. اما شرايط امروز ما نشان مي‌دهد که اين انباشت سرمايه اتفاق نيفتاده و يکي از دلايلي که ما شاهد بروز آسيب‌هاي بيشتر هستيم همين شاخص توسعه اقتصادي است که شرايط اجتماعي هم تابعي از آن محسوب مي‌شود.»
پررنگ کردن نقش سازمان‌هاي مردم نهاد
سياووشي مي‌گويد، نمي‌توان مسئله آسيب‌هاي اجتماعي را وراي موضوع فقر و وضعيت معيشتي مردم تحليل کرد. «من به شدت به دنبال اين بودم که بدانم طرح مبارزه با فقر داريم يا خير. چون پايه بسياري از اين مسائل از جمله تن فروشي زنان و اعتياد آنها ريشه در بحران‌هاي اقتصادي و فقر دارد. بااين‌حال، من چنين برنامه‌اي را در سياست‌گذاري‌ها نديدم.» او به ضرورت تابوشکني در مورد سخن‌گفتن از برخي آسيب‌هاي اجتماعي اشاره کرد و گفت: همچنان سخن‌گفتن از تن فروشي زنان جزو خطوط قرمز بسياري از رسانه‌ها و نهادهاست. درحالي‌که بايد در ارتباط با اين مسائل صحبت شود و به اين شکل ابعاد مختلف بحران را بررسي کرد. تدوين دستورالعمل‌هاي اجرايي و عملی اين مسئله براي اينکه به صراحت در اين مورد صحبت شود، وظيفه دولت است. او درباره تلاش‌هاي مجلس براي پررنگ کردن نقش سازمان‌هاي مردم نهاد در امور اجتماعي مي‌گويد: در تلاش هستيم تا نقش ngoها را در لوايحي که تصويب مي‌شود، پررنگ کنيم. مثلا در لايحه حمايت از کودکان و نوجوانان درباره دستگاه‌هاي مختلف و وظايفشان صحبت شده اما به ngoها نقش‌ها و وظايف کوچکي سپرده شده است. اين مسئله باعث شد که خيلي از نهادهاي مدني که در اين بخش کار مي‌کنند نسبت به اين موضوع اعتراض کنند. به نظر مي‌رسد اين نواقص بايد در قانون جبران و نقش اين نهادها پررنگ‌تر شود.
منبع: وقایع اتفاقیه
