یازدهمین نشست "هم اندیشی نهادهای مدنی" توسط حامیان جامعه مدنی (حجم) روز چهارشنبه مورخ 12 مهر 1396 از ساعت 14 الی 16 برگزار شد.
این نشست با چهار دستور جلسه برگزار شد كه عبارتند از: 1) بررسي پيشنهادات نهادهاي عضو هم انديشي از جمله: شفاف سازي فرایند اعطای مجوز توسط نهادهای مدنی (پیشنهاد دهنده: آقای عزت پور)، افتتاح "خانه تشکل ها" (پیشنهاد دهنده: آقای افشاری)، ایجاد نظام مشارکت اجتماعی (پیشنهاد دهنده: آقای قویدل)، استفاده از رسانه هايي نظير راديو اينترنتي (پیشنهاد دهنده: آقای مصطفوی). 2) ارائه گزارش كميته برنامه ريزي 3) تصمیم گیری در مورد كميته اجتماعي 4) توضیحات آقای بامداد و معرفی نشریه نهاد مردمی.
در آغاز جلسه، عطاردیان رییس هیات مدیره حجم ضمن خوشامدگویی به حاضرین، ابراز امیدواری کرد که نهادهای مدنی با هم اندیشی بتوانند به نتایج مطلوب دست پیدا کنند.
در ادامه، دهقان عضو هیات مدیره حجم به عنوان مدیر جلسه از احسان عزت پور درخواست کرد تا توضیحاتی را راجع به پیشنهادش (شفاف سازي فرایند اعطای مجوز توسط نهادهای مدنی) ارائه دهد.
عزت پور گفت: در حال حاضر سمن ها نمی توانند با نهادهایی که از آنها مجوز دریافت می کنند تعامل داشته و آنها را به چالش بکشند. اگر ما بتوانیم خانه تشکل ها داشته باشیم (همانند كانون وكلا) و بتوانیم نظام مشارکت اجتماعی را نهادینه کنیم و انجمن ها خودشان را توانمند کنند، می توانند به جایی برسند که خودشان توانایی اعطای مجوز داشته باشند. اگر این کار صورت پذیرد یک نهاد مستقل در جامعه هستیم که میتوانیم با دولت هم تعامل داشته و راجع به مسایل مختلف با آن چانه زنی و گفت و گو کنیم. البته این خطر هم وجود دارد که سازمان های غیردولتی به بلوغ همکاری مشترک نرسیده و باعث ایجاد سیستم مافیایی برای اعطای مجوز شوند ولی این نباید باعث شود تا ما برای توانمندسازی به امید دولت بنشینیم.
دهقان ضمن تاكيد بر نظرات عزت پور گفت: صرف نطر از بحث هميگي اينكه NGOها نیاز به مجوز دارند و یا فقط یک سیستمی برای ثبت كافي است، بايد بدانيم كه قاعدتاً دولت فقط حق نظارت دارد و نه دخالت. چون مثال کانون وکلا زده شد، من بعنوان وکیل دادگستری یک تجربه ای را مطرح میکنم: در کانون وکلا به دلیل سابقه و قدمت این نهاد بعد از صد سال، اتفاقی رخ داده و آن این است که در حال حاضر در بحث وکالت اگر تشکلی بخواهد فعالیت صنفی داشته باشد نیاز به مجوز ندارد و فقط در شورای تشکل های وکلای دادگستری ایران شراط و نحوه فعالیت را اعلام و مقررات را تضمين میکنند تا با رعایت یک سری شرایط عضو شوند و الان بیش از 23 تشکل عضو این کانون هستند. این رویه جلوی دخالت دولت را گرفته و مسئولیت نظارت را برعهده نهادها میگذارد. ما باید تلاش کنیم پس از شنیدن نظرات و ایده ها راجع به این موضوع پروپوزالی را برای تشکیل خانه تشکل ها برای ارائه به دولت تهیه کنیم.
بامدادیان گفت در بحث خانه تشکل ها اگر بحث مشارکت باشد و نه تمامیت خواهی خیلی خوب است. باید بسترها آماده شود و به صورت تدریجی برای تشکیل تلاش کرد. تعامل بین دولت و سمن ها باید دو طرفه باشد. دولت باید از تخصص سمن ها در موضوعات مختلف استفاده کند.
مظفریان اظهار کرد تجربه شبکه یاری کودک تجربه موفقی برای جمع کردن NGOهای این حوزه بوده است. باید تلاش کرد که شبکه ها در تصمیم گیری ها حق رای داشته باشند.
دهقان گفت همه توافق داریم که ایجاد خانه تشکل ها اتفاق خوبی است ولی در وضعیت موجود كه شکاف عمیقی بين وضعیت موجود و وضعيت مطلوب وجود دارد، سوال این است كه شکاف را چگونه باید پر کرد؟ هم ما و هم دولت نیاز به رشد و بلوغ در کنار یکدیگر داریم. باید با آرامش و تدریجی برای این کار تلاش کنیم. این ایده ها باید مکتوب شوند تا بتوان بیشتر راجع به آن ها بحث کرد.
عطاردیان اظهار کرد سخنانی که مطرح شد چشم انداز است و خیلی خوب است که اجرا شود. ما تا همین جا هم به سختی و چنگ و دندان آمدیم ولی خوب است که ما مخصوصا جوانان این ایده ها را داشته باشند و برای تحقق آنها بجنگند.
عزت پور گفت با توجه به تغییرات نگاه دولت به حوزه NGOها و اینکه دولت اجازه تشکیل شبکه ها را داده و حتی در برخی استانها اجازه تشکیل خانه تشکل ها داده شده میتوان امیدوار بود و ما با ترسیم نقشه راه قدم به قدم جلو رفته و دولت را وادار به دیدن خودمان کرده و او را مجاب کنیم که تهدید نیستیم.
در پایان زمان بررسی این دستور مصوب شد که با مسئولیت آقای عزت پور، پروپوزال چگونگی شفاف سازی اعطای مجوز نوشته شود.
در بررسی پیشنهاد دوم در خصوص افتتاح "خانه تشکل ها" افشاري گفت: در نهایت هدف ما توانمندسازی NGOهاست که تشکیل شبکه این کار را تسریع میکند. در ابتدا انجمن ها باید شبکه های تخصصی خودشان را تشکیل دهند (اگر نشده کمک کنیم که این کار انجام شود). در اینصورت ما در سطح هر استان دارای 12-13 شبکه تخصصی خواهیم بود. در سطح تخصصی نمایندگان هر کدام از این شبکه ها میتوانند شبکه ملی تشکیل دهند مثل شبکه انجمن های محیط زیستی و ... وي افزود: خوبي این کار این است که این انجمن ها میتوانند در حوزه قانونگذاری مشارکت داشته باشند و از طرف دیگر اگر دولت یا حکومت برنامه ای در حوزه سمن ها داشته باشد میتواند به این شبکه ها منتقل کند و به جای ارتباط با انجمن ها با شبکه ها ارتباط بگیرند. در سطح استانی نمایندگان هر کدام از این شبکه ها میتوانند تشکیل خانه استانی بدهند، نمایندگان شبکه های مختلف در خانه استانها عضو شوند و در مورد موضوعات مشترک سمن ها و نه موضوعات تخصصی بحث و تصمیم گیری کنند.
محمدنژاد گفت برای عملیاتی کردن این ایده با توجه به اختلافات و افتراق بین سمن ها چه باید کرد؟ نقشه راه چگونه است؟
عطاردیان اظهار کرد این ایده سخت ولی قابل انجام است و باید به دنبال راه های اجرایی باشیم. این آرمان نیست و یکی از ماموریت های ماست.
آهنی بیان کرد از وجه استراتژیک یک بی اعتمادی بین نهادهای مدنی راجع به خانه تشکل هایی که دولت ساخته باشد همیشه وجود داشته. اگر دولت قصدی برای دادن مکانی جهت خانه تشکل ها دارد در ابتدا باید حسن نیتش را با اعطای مدیریت آن به خود انجمن ها نشان دهد. نهادهایی مثل استانداری، سازمان جوانان و ... که وظیفه اعطای مجوز دارند تلاششان این هست که با دادن مکان و امکانات به انجمن ها، آنها را زیر پوشش خود گرفته و به نهادهای مدنی جهت دهند. این تلاش در نهایت شکست خواهد خورد چون این استراتژی بر اساس نقد چندین دهه گذشته نیست. باید تلاش کرد با تغییر دولت ها این امکانات گرفته نشده و نهادها از بین نروند و مدیریت مجموعه به نهادها تفویض شود.
افشاری در تکمیل توضیحاتش راجع به خانه تشکل ها گفت: وقتی چشم انداز داشته باشیم در مسیر حرکتش گام برمیداریم، ولی زمان رسیدن به آن میتواند خیلی طولانی نباشد. چشم انداز مثل جدول مندلیف است که آن را ترسیم میکنیم و بعداً هر ماده ای که کشف شد در جای خودش قرار میگیرد. الان ما میتوانیم یک چشم انداز داشته باشیم که حوزه های تخصصی را مشخص کنیم و بعد در حوزه ملی سوار شود. بخشی از اینها تشکیل شده و بخشی هم نه که جایش فعلا خالی می ماند. بعضی از شبکه ها به صورت ملی تشکیل شده، ایرادی ندارد جمع باید به این نتیجه برسد که خوبی شبکه استانی این است که مشکلات استانی را برطرف میکند و شبکه ملی فرااستانی است و مسایل کلان تر را در بر میگیرد، اینها کارکردهای متفاوت از هم دارند. وقتی این شبکه های تخصصی تشکیل شوند میتوان کارگروه هایی که در جاهای مختلف تشکیل شده را منحل کرده و اینها را با هم یکی کنیم. حتی اگر تعداد انجمن کافی برای تشکیل شبکه نداریم، میتوانیم با انجمن های موجود، هسته اولیه شبکه را تشکیل دهیم.
شریف پور با بیان اینکه تفکر خانه تشکل ها فوق العاده است، گفت: ولی باید آسیب شناسی شود که الان چه تشکل هایی تشکیل شده و چه کرده اند؟
ساغری گفت: بعضی از شبکه ها اصلا نمی خواهند کاری را نهادینه انجام دهند و اصلاً مشخص نیست که چرا شبکه بعد از تشکیل از هدفش دور میشود؟! ما NGOها از شبکه توقع داریم وقتی مشکلی پیش می آید و ما دست نیاز به سمت شبکه دراز میکنیم، آن شبکه بايد به کمک ما بیاید. شبکه باید شفاف و پاسخگو باشد.
در ادامه این بحث، افشاری گفت: چون ما چشم انداز نداریم هر دولتمردی می آید یک دفعه در حوزه ای دست به کاری میزند، درست است که باید آسیب شناسی صورت گیرد ولی باید نقشه راه داشته باشیم و دقیقاً بدانیم چه میخواهیم و به نظر من شبکه بهترین گزینه برای حل مشکلات است.
در جمع بندی این مبحث دهقان اشاره کرد که برای تشکیل شبکه در آغاز راه هستیم و قرار نیست هر پروژه ای از ابتدا در مرحله پخته اش باشد که اگر اینطور بود نیازی به تلاش و حرکت ما نداشت. چندبار در بحث ها راجع به کمک دولت نظراتي مطرح شد که دولت نباید کمک کند یا اگر کمک کند دخالت میکند و ... که اصولاً اینطور نیست و اساساً وظیفه دولت از يك سو حمایت و پشتیبانی از نهادهای مدنی است و از سوي ديگر فقط حق نظارت دارد و نه دخالت.
در ادامه جلسه، قويدل در بخش بررسی ایجاد نظام مشارکت اجتماعی گفت: در حال حاضر ما مجموعه ای از تشکل ها را داریم که به صورت موازی دارند کار میکنند و هرکدام تلاش میکنند که چیز دیگری بشوند و این قابل مطالعه هست. بزرگترین مشکل در حال حاضر این است كه همه دچار آرمانگرایی و تنزه طلبی شدیم که در کار جمعی هیچ خدشه ای نباید وارد شود. در حالي كه با این شعارها، بیشتر باعث از بین رفتن مجموعه ها هستیم. وي با تاكيد بر اينكه شبکه ها یکی از پایدارترین انواعی هستند که از نظر تشکیلاتی میتوانند ساختارهای بزرگتر را تشکیل دهند چون حداقل در آرمان و موضوع مشترک هستند، افزود: باید تلاش کنیم دولت را قانع کنیم که چیزی به نام سازمان نظام مشارکت اجتماعی در کشور تشکیل دهد، اساس ایده این هست که دروازه توسعه سیاسی ایران، توسعه اجتماعی است. مردم باید متشکل باشند تا توسعه اجتماعی اتفاق بیفتد. الان که بحث قانون تشکل های مردم نهاد مطرح است ما بگوییم یک تشکل تخصصی باید وجود داشته باشد، شکلش چگونه باشد؟ شبیه نظام مهندسی، نظام پزشکی، کانون وکلا و ... که وقتی یکی میخواهد NGOای تاسیس کند به این تشکل مراجعه کند. این سازمان حتماً باید کمیته های تخصصی داشته باشد و برای کمیته های تخصصی هیچ شکلی بهتر از شبکه های تخصصی وجود ندارد و باید افراد را ترغیب کنیم که عضو شبکه شوند. ما باید تلاش کنیم این توده های بی شکل شبکه های مردم نهاد به یک نظامی برسند زیرا تا وقتی نظام نداشته باشند نمیتوانند اثرگذاری داشته باشند.
در بخش بعدي اين نشست، بررسی دستورجلسات 2 و 3 به آينده موکول شد و در دستور جلسه چهارم، بامدادیان مدیرمسئول نشریه نهاد مردمی با اشاره به اینکه جای خالی نشریه ای برای نهادهای مدنی در مطبوعات حس میشود گفت: نهاد مردمی قرار است صدای جامعه مدنی ایران باشد و افکار عمومی را از اتفاقات جامعه مدنی مطلع کند. ما قصد هم افزایی و متکثرشدن داریم. وي اضافه کرد: این رسانه میتواند پلی باشد بین روابط عمومی های سازمانها با مردم و دولت. ما نیاز داریم محتوا را از نهادهای مدنی بدست آوریم.
در جمع بندی مباحث، عطاردیان با تشکر از حاضرين گفت: باید سعی کنیم رو به جلو حرکت کنیم و عقب گرد نداشته باشیم و کارهای رویایی تعریف نکنیم که نرسیدن به آنها باعث یاس ما شود. مطالبات را باید در دبیرخانه حجم پخته کرده و اینجا جمع بندي کنیم.
در پایان با نظر موافق حاضرین، مصوب شد که در هرجلسه تنها یک دستور جلسه اساسي داشته باشیم تا بحث ها كامل تر و عميق تر شود.
دستور جلسه پیشنهادی بعد: ادامه و پیگیری بحث ایجاد خانه تشکل ها و سازمان نظام مشارکت اجتماعی
