شهرزاد هاشمی/ در معرفی خودش می گوید یکی از میلیاردها زن روی کره زمین است؛ یکی از میلیاردها آسیایی و یکی از میلیون ایرانی... او معتقد است که ژن و شرایط زمان و مکان، تربیت، باورها و ارزش ها، خوانده ها، دیده ها و شنیده هایش و تجربه زیسته اش، از او چنین آدمی ساخته است. و ادامه می دهد: در سال 1372 به ایران بازگشته ام، شاغلم اما در جستجوی چیزی هستم و در این قالب نمی گنجم. مجله گرودن در چند سطر بسیار کوتاه در بین اخبار از انجمن حمایت از حقوق کودکان نوشته؛ همین می شود ریسمان. به عضویت این انجمن در می آیم. شماره عضویتم زیر عدد ده است و کار اجتماعی شروع می شود و وارد عرصه ای می شوم که تا عمر دارم علیرغم تجربیات بسیار ناخوشایندی که داشته ام، از آن دست نخواهم کشید.
آنچه در پی می آید، مصاحبه ما با خانم مینا ربیعی یکی از فعالان مدنی در حوزه کودک است.
تعریف شما از جامعه مدنی چیست؟
تعریف جدید و متفاوتی برای ارائه ندارم اما از تعاریف موجود، این تعریف که مجموع سازمان‌ها و موسسات غیردولتی که حقوق و تمایلات شهروندان را آشکار می‌کنند و یا اشخاص و سازمان‌هایی در جامعه که مستقل از دولت هستند، به گمانم تعریف مناسبی است.
به نظر شما کنشگرمدنی چه ویژگی هایی باید داشته باشد؟
همان ویژگی های که یک انسان باید داشته باشد؛ یک شهروند و یک بشر هزاره سومی. شناخت خود به نظرم یک اصل مهم است، اگر چه این شناخت همواره نسبی است و تلاش مستمر لازم است.
به نظرم یک کنشگر لازم است چشم انداز و ماموریت و باورها و ارزش ها و اهداف و استراتژی شخصی تدوین شده داشته باشد و بتواند این ها را در زمان های مختلف بازنگری و تصحیح کند. در مجموع، مهم است که یک برنامه برای بهبودِ خود داشته باشد.
بسیاری از جاها این جمله را تکرار کردم و اینجا هم می گویم به نظرم خواستن تنها مشروط و منوط به دانستن است که می تواند منجر به توانستن شود. یک کنشگر باید بداند که نمی داند و در تلاش برای یادگیری و کسب مهارت و هم آموزی باشد.
اوضاع کنونی جامعه مدنی ایران را چگونه ارزیابی میکنید؟
تحقیق و تفحص و مطالعه ای نداشته ام که بتوانم پاسخی دقیق یا بر اساس شاخص های تعیین شده بدهم، اما در کل به نظرم فرصت هایی برای جامعه مدنی فراهم شده است.
نهادهای مدنی ما با مشکلاتی روبرو هستند که برخی بیرونی و برخی از آن، درونی است و درواقع بر می گردد به ساختار و مدیریت و رویکردهای خودِ این نهاد ها که معمولا پایش ندارند و برنامه های اصلاح و ارزیابی و ارزشیابی عملکرد را دنبال نمی کنند. به گمانم اگر نهادهای مدنی به جایگاهی که باید دست نیافته اند، دو دلیل عمده دارد؛ مشکلات ساختاری، سازمانی و مدیریتیِ خودِ این سازمان ها و رویکردِ متغیّرِ دولت در ادوار مختلف به این سازمان ها.
در فضای اجتماعی کنونی، جامعه مدنی چه فعالیت هایی می تواند در جهت کاهش آسیب های اجتماعی انجام دهد؟
نهادهای مختلفی هستند که سال هاست در حوزه آسیب های اجتماعی فعالیت می کنند. اگرچه به نظر می رسد که اثر بخشی کافی نداشته اند. یا آمار و اطلاعاتی موجود است و هر از چند گاهی از طریق رسانه ها اعلام می شود که حاکی از رشد آسیب های اجتماعی است. در واقع علل بسیار دارد؛ از جمله شکاف بین سازمان ها و نهاد های دولتی و سازمان های غیر دولتی و سمن ها و نبودِ تعریف جامع و مشترک از آسیب اجتماعی و رویکردهای متفاوت نهادهای دولتی و غیر دولتی به آسیب اجتماعی و در پیِ آن، نبودِ راهکارهای مشترک. به گمانم تشکیل کارگروه های علمی و ملی و همسو شدن و تشریک مساعی سازمان های مردم نهاد، می تواند در پیشگیری و کاهش این آسیب ها موثر باشد. جزیره ای عمل کردنِ سمن ها موجب پایین آمدنِ بهره وری می گردد.
تجربه جهانی به خصوص تجربیات موفق، راهها را نشان داده است؛ اعتماد – شفافیت – همکاری – مسئولیت یکسان در مقابل جامعه – هدف مشترک که بهبود است – مهارت و تمرین شنیدن و... زمینه سازِ این تعاملات است.
به نظر شما چه اتفاقی در حوزه سازمان های غیردولتی باید رخ دهد که تا حالا نداده؟
پاسخ به این سوال را به نوعی در پاسخ به یکی دیگر از سوالات گفتم؛ به نظرم رفع مشکلات مدیریتی و ساختاری سازمان های غیردولتی و... البته مطمئن نیستم منظورتان از اتفاق را درست متوجه شده باشم، اما به نظرم یک حلقه گمشده در بسیاری روابط و تعاملات و فعالیت ها وجود دارد و آن این که آموخته بیش از اندیشیده ها کاربرد دارد. بلوغ را اگر به مفهوم تعادل – استقلال – تواناییِ حل مسئله و تعقل و اندیشیدن و تعامل و مشورت بگیریم و این ها وجه تمایز بالغ از غیر بالغ باشد که می آموزد و تکرار می کند و کمتر سوال دارد و چرایی ها برایش مطرح است، آن وقت شاید بشود گفت، آن حلقه گم شده «بلوغ» است.
شیرین ترین و تلخ ترین خاطره شما از این سالهای فعالیت چیست؟
یکی از بهترین خاطراتم لایحه ای مبنی بر این که کودک آزاری جرم عمومی شناخته شود به کمیسیون بهداشت و درمان مجلس ششم به ریاست مرحوم دکتر علیرضا نوری ارائه شد. جلسه توضیح از این لایحه و بعد تصویب آن از جمله بهترین خاطراتم است. چون این دقیقا ًهمان کاری بود که در اهداف اساسنامه انجمن متبوع امده بود و خب، تاثیرش در زندگی همه کودکان ایرانی بود. از تلخی ها نمی گویم.
