چرا يك جامعه به معضل‌هاي اجتماعي دچار مي‌شود؟ آيا معضلات خلق الساعه‌اند و يك‌باره از زير سنگ بيرون مي‌آيند؟ هنگامي كه صحبت از نرخ بالاي طلاق و اعتياد و حاشيه‌نشيني مي‌شود، چه كسي را مي‌توان مقصر دانست؟ بسياري معتقدند كه اين دست معضلات، ريشه در مشكلات اقتصادي دارند. در واقع آنچه سبب مي‌شود جرم و جنايت، در محله‌يي كه حاشيه‌نشينان عمده ساكنينش را تشكيل مي‌دهند رشد كند، فقري است كه كشاورزان را به حاشيه‌نشيني در شهرها واداشته است. اين اتفاق نظر البته تنها به كارشناسان محدود نيست. وزير كشور نيز در تازه‌ترين اظهارنظر خود، ضعف معيشت در روستاها را كه ناشي از توزيع نامتوازن منابع و فقر دانسته، از جمله دلايل رشد معضل‌هاي اجتماعي شمرده است.
به گزارش ايلنا، عبدالرضا رحماني‌فضلي در بيست‌و‌پنجمين اجلاس سراسري نماز به ميزباني استان البرز با اشاره به تاكيد مقام معظم رهبري در زمينه آسيب‌هاي اجتماعي افزود: «براين اساس وزارت كشور بر موضوع آسيب‌هاي اجتماعي متمركز شده است.»
وزير كشور با بيان اينكه ۲۰سال تاخير در توجه به مسائل اجتماعي كشور داريم، گفت: «بايد اين زمان توسط مسوولان جبران شود و براين اساس مقرر شد در نشست‌هاي ديگر دستگاه‌ها در خصوص فعاليت‌ها توضيح دهند. ۵ اولويت مشخص شد كه اعتياد به مواد مخدر، حاشيه‌نشيني، طلاق، مفاسد اخلاقي و مناطق بحران‌خيز محور تعيين شده از سوي رهبري براي اين نشست‌ها بود.»
500هزار معتاد در يك‌سال
رحماني‌فضلي ادامه داد: «بايد مركزيتي براي هماهنگي و برنامه‌ريزي صورت گيرد كه براين اساس رييس شوراي اجتماعي توسط رييس‌جمهوري تعيين شد و در كنار آن دستگاه چابكي به نام سازمان مديريت امور آسيب‌هاي اجتماعي نيز فعال و بودجه مستقلي براي اين امر معين شد. درجلسه پنجم آسيب‌هاي اجتماعي كه امسال برگزار شد و با وجود موضوعات انتخاباتي به تعويق انداخته نشد، گزارشي از امور اجرا شد و تاثير آن مد نظر رهبري معظم انقلاب بود كه اين امر نيز اجرايي شد.» وزير كشور به بيان اينكه در بخش ركودها و ضعف‌هاي اقتصادي مشكلات زود برطرف مي‌شود، گفت: «اگر در حوزه اقتصادي ضعف بر يك كشور مستولي شود با آوردن تكنولوژي جديد و آوردن سرمايه و معماران اقتصادي مي‌توانيم سرمايه را ظرف حداكثر ۵ سال جمع كنيم. ولي اگر در حوزه اجتماعي و فرهنگي واقعا ضعف و سستي و انحراف شكل بگيرد معلوم نيست درست شدن آن چه زماني شكل و به صورت زنجيروار شكل مي‌گيرند.» وزير كشور گفت: «امسال ۵۰۰هزار نفر معتاد در كشور جمع‌آوري كرديم و اقدامات لازم براي سالم‌سازي آنها انجام شد. آنچه به عنوان آسيب اجتماعي از آن نام مي‌بريم تجلي بيروني مجموعه فعاليت‌هاي ما در بخش‌هاي سياسي، اجتماعي، فرهنگي و اقتصادي است. مقوله‌يي به نام اعتياد در جامعه داريم در ريشه‌يابي اعتياد يك عامل موثر نيست حتما ساير عوامل ياد شده حتي امنيتي موثر است. مديريت آسيب‌هاي اجتماعي به اين معنا نيست كه به اين ظواهر بپردازيم و به همين خاطر رهبر معظم انقلاب دستور دادند يك هيات انديشه ورز متشكل از علما و نخبگان تشكيل شود و موضوع مورد بررسي قرارگيرد. وقتي ريشه‌هاي برخي آسيب‌ها مانند مواد مخدر يا حاشيه‌نشيني را بررسي مي‌كنيم به نكته دست مي‌يابيم و آن اين است كه در كشور ازعدم توازن جدي برخورداريم.» وزير كشور در رابطه با ارتباط فقر و معضلات اجتماعي گفت: «در عرصه جغرافيايي كشور از جهات مختلف، توزيع منابع شكاف و فقر دريك شرايطي ويژه هستند بطوريكه جمعيت اضافي به حاشيه شهرها مي‌آيند. ۱۱ميليون نفر حاشيه نشين داريم كه رهبر معظم انقلاب دراين زمينه دستور ويژه صادر فرمودند. وقتي كه شرايط زندگي نامطلوب اجتماعي و فرهنگي به وجود مي‌آيد جمعيتي در روستا نمي‌ماند و اين نشان مي‌دهد كه برنامه‌ريزي مبتني بر توسعه نبوده و نداشتيم.»
شهر و روستا قرباني حاشيه‌نشيني
وزير كشور تنها كسي نيست كه اين روزها به بحث حاشيه‌نشيني پرداخته است. مدير گروه مطالعات عمران روستايي بنياد مسكن نيز در اظهارنظري جداگانه گفت: «آسيب‌هاي محيطي ناشي از حاشيه‌نشيني روستايي باعث مي‌شود تا زراعت و كشاورزي در روستاها مورد آسيب و تهديد‌هاي زيست محيطي و بهداشتي قرار گيرد.» به گزارش ايسنا، صديقه حسيني حاصل در يك برنامه راديويي با اشاره به آثار مخرب حاشيه‌نشيني در روستاها، گفت: «آثار حاشيه‌نشيني و ورود قشر فقر و كم درآمد روستاي شهري كه از مناطق مختلف به شهرها آمده‌اند، به حدي است كه روستاهاي كشور را هم درگير مي‌كند. سكونتگاه‌هاي غير رسمي اطرف روستاها مي‌تواند همانند حاشيه شهر، به روستا نيز آسيب برساند.» مدير گروه مطالعات عمران روستايي بنياد مسكن با اشاره به صدمات آسيب رسان حاشيه‌نشيني در اطراف روستاها، خاطرنشان كرد: «آلودگي خاك، هوا و بوهاي نامطبوع در اطراف روستاها به دليل حاشيه‌نشيني‌هاي زياد همواره وجود دارد؛ براي مثال روستاي احمدآباد جنوب تهران امروزه به محلي براي جمع‌آوري زباله‌هاي تهران شده است. آسيب‌هاي محيطي ناشي از حاشيه‌نشيني باعث مي‌شود تا زراعت و كشاورزي روستاها مورد آسيب و تهديد‌هاي زيست محيطي و بهداشتي قرار گيرد.» حسيني با اشاره به اينكه حاشيه نشينان روستاها اقتصاد روستا را تحت‌الشعاع خود قرار مي‌دهند، گفت: «وجود حاشيه‌نشيني در اطراف روستاها در بسياري از مواقع سبب مي‌شود تا فرم اقتصاد روستا از زراعت و مزرعه داري به اقتصاد كارگري تنزل پيدا كند. متاسفانه امروزه در برخي از روستاهاي اطراف تهران، بالاي 90 درصد مهاجر وجود و حضور دارند.»
حاشيه‌نشيني و كودكان كار
سميه مقيمي اسفندآبادي كارشناس ارشد برنامه‌ريزي شهري نيز با اشاره به تعريف حاشيه‌نشيني، گفت: «براي تعريف سكونتگاه‌هاي غير رسمي امروزه اصطلاحات بسياري را به كار مي‌برند، كه يكي از آنها حاشيه‌نشيني است. ساكنان سكونتگاه‌هاي غير رسمي افراد شريفي هستند كه از نظر اقتصادي كم‌توان بوده و از مهارت‌هاي شغلي ابتدايي و كم درآمد برخوردار هستند.» اين كارشناس ارشد برنامه‌ريزي شهري با اشاره به پيامدهاي كالبدي و اجتماعي حاشيه‌نشيني، گفت: «يكي از دلايل مهم ايجاد سكونتگاه‌هاي غيررسمي فقر شهري است، بطوري كه اين پديده موجب ايجاد پيامدهاي اجتماعي و شهري مي‌شود. افرادي كه در حاشيه شهرها زندگي مي‌كنند، به نوعي از شهر ترد شده و به حاشيه كشانده شده‌اند.» مقيمي با بيان اينكه حاشيه‌نشين‌ها به محل زندگي خود، احساس تعلق بسيار كمي دارند، عنوان كرد: «حاشيه‌نشيني در كنار آسيب‌هاي اجتماعي مختلف خود، شامل پيامد و آسيب‌هايي چون رشد و ازدياد كودكان كار نيز است، بطوري كه اكثر كودكان كار در همين محلات و حاشيه شهرها زندگي مي‌كنند.» وي در خصوص بافت عمراني سكونتگاه‌هاي غير رسمي، خاطرنشان كرد: «بافت ساختماني سكونتگاه‌هاي غيررسمي در بسياري از مواقع از مصالح ارزان‌قيمت و بي‌كيفيت است، به همين دليل در هنگام وقوع بلاياي طبيعي، سكونتگاه‌هاي غيررسمي با آسيب تخريب بسيار زيادي مواجه هستند.»
منبع: تعادل
