قرار است ایران تا سال 2020 پیشگیری و کنترل «اچ‌آی‌وی» و ایدز (شامل کاهش مخاطرات ناشی از این بیماری، شناسایی بیشتر مبتلایان، افزایش سطح درمان بیماران تا حد 90 درصد و همچنین افزایش اثر بخشی درمان روی بیماران و کاهش انتقال به افراد سالم جامعه) را در اولویت برنامه‌های خود قرار دهد. یعنی تا 4 سال آینده باید حدود 70 درصد مواردی که هنوز شناسایی نشده‌اند تشخیص داده شده و تحت درمان قرار بگیرند. تخمین زده می‌شود حدود ۸۰ هزار ایرانی به ایدز مبتلا باشند که از این تعداد، تنها ۲۳ هزار نفر ثبت و شناسایی شده‌اند، ولی از ۲۳ هزار نفری که شناسایی شده‌اند، تنها حدود ۶ هزار نفر تحت درمان قرار دارند. این خدمات مراقبتی، درمانی و دارویی در شرایطی از سوی وزارت بهداشت به مبتلایان به «اچ‌آی‌وی» و ایدز ارائه می‌شود که به گفته رئیس اداره کنترل ایدز وزارت بهداشت، ردیف اعتبار «اچ‌آی‌وی» در سال حدود 8 میلیارد تومان است و این وزارتخانه بودجه را بین 116 مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری، 279 پایگاه مشاوره، 76 مرکز گذری کاهش آسیب، 34مرکز ارتقای سلامت زنان آسیب پذیر و 25 باشگاه مثبت توزیع می‌کند. یعنی 8 میلیارد تومان بودجه برای 530 مرکز کنترل و پیشگیری از «اچ‌آی‌وی» و ایدز. یا به عبارتی 8 میلیارد تومان برای درمان 23 هزار نفر که به هر شخص سالانه 347 هزار تومان می‌رسد.
یک حساب سرانگشتی بخوبی نشان می‌دهد، هر یک مرکز کنترل و پیشگیری چیزی حدود یک میلیارد و 600 میلیون تومان در سال اعتبار دریافت می‌کند. البته این رقم بر اساس نوع فعالیت مراکز و بیماران تحت پوشش مرکز بین استان‌ها توزیع می‌شود، با وجود این برآوردهای هزینه یک مرکز ارتقای سلامت زنان آسیب‌پذیر نشان می‌دهد این مراکز حدود 4 تا 5 میلیارد تومان در سال برای تشخیص، مراقبت و درمان بیماران «اچ‌آی‌وی» و ایدز هزینه می‌کنند. در نظر بگیرید وزارت بهداشت با این اعتبار تنها 30درصد مبتلایان به «اچ‌آی‌وی» و ایدز را تحت پوشش قرار می‌دهد و حدود 70درصد از مبتلایان هنوز تشخیص داده نشده‌اند.
وزارت بهداشت قرار است طبق چهارمین برنامه استراتژیک کشوری ایدز با کمک و همکاری وزارتخانه‌های کشور، رفاه، آموزش و پرورش و علوم به عنوان دو وزارتخانه کلیدی در پیشگیری از ایدز، سازمان بهزیستی، سازمان زندان‌ها و دستگاه‌های مرتبط در راستای سیاست‌های کلان نظام سلامت موارد جدید ابتلا به عفونت «اچ‌آی‌وی» و مرگ ناشی از آن را به صفر برساند و علاوه بر آن امکان دسترسی عادلانه و یکسان همه را به خدمات پیشگیری، مراقبت و درمان فراهم کند. بدیهی است این مهم میسر نمی‌شود مگر اینکه مبتلایان از بیماری خود مطلع بوده، برای دریافت خدمات مراقبت و درمان تمایل داشته و به خدمات رایگان دسترسی داشته باشند و خدمات را به صورت مستمر دریافت کنند.
دکتر پروین افسر کازرونی معتقد است، رسیدن به چنین هدفی و شناسایی موارد جدید ابتلا به ایدز امکانپذیر نیست و باید تعداد مراکز مشاوره، پایگاه‌های مشاوره و مراکز ارتقای سلامت زنان آسیب‌پذیر را افزایش دهیم و برای کنترل و پیشگیری از «اچ‌آی‌وی» و ایدز اعتبار و بودجه زیادی در نظر بگیریم.
رئیس اداره کنترل ایدز وزارت بهداشت، درمان و آموزش پزشکی با اشاره به تعداد مراکز کنترل و پیشگیری از «اچ آی وی» و ایدز به «ایران» توضیح داد: وزارت بهداشت 116مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری دارد که در این مراکز خدمات تشخیص، مراقبت و درمان، آموزش و مشاوره به خانواده‌ها و مبتلایان به «اچ آی وی» ارائه می‌شود همچنین کسانی که رفتارهای پر خطر دارند می‌توانند با مراجعه به 279 پایگاه مشاوره در نهایت رازداری مشاوره و آموزش رایگان ببینند، تشخیص «اچ‌آی‌وی» و مراقبت از بیماران مبتلا در این پایگاه‌ها انجام می‌شود.
علاوه بر این 76مرکز گذری کاهش آسیب یا همان دی آی سی که همگی زیر مجموعه وزارت بهداشت فعالیت می‌کنند به معتادان تزریقی و افراد کارتن خواب که رفتارهای پر خطر دارند مشاوره و آموزش می‌دهند و ضمن درمان نگهدارنده متادون، برای پیشگیری از ابتلا به «اچ آی وی» در معتادان تزریقی سرنگ و سوزن در اختیارشان قرار می‌دهند.
به گفته، دکتر کازرونی، 34 مرکز ارتقای سلامت زنان آسیب پذیر نیز با نظارت وزارت بهداشت خدمات می‌دهند ولی با وجود اهمیت وجود چنین مراکزی حدود 27 دانشگاه علوم پزشکی مرکز ارتقای سلامت زنان آسیب‌پذیر دارند.
رئیس اداره ایدز وزارت بهداشت با بیان اینکه ستاد مبارزه با مواد مخدر به ازای هر مرکز گذری کاهش آسیب وزارت بهداشت حدود 5/55 میلیون تومان بودجه در اختیار این وزارتخانه قرار می‌دهد اظهار داشت: بودجه وزارت بهداشت برای پیشگیری و کنترل «اچ آی‌وی» و ایدز به نسبت خدمات مراقبتی، درمانی و دارویی که ارائه می‌دهد بسیار کم است. با این حال ردیف اعتبار ا «اچ آی‌وی» در سال حدود 8 میلیارد تومان است. این بودجه ردیف اعتباری است یعنی پولی که به مرکز مدیریت بیماری‌ها و ایدز تعلق می‌گیرد، این مرکز پول را بر اساس آمار جمعیتی، نوع فعالیت مراکز و بیماران تحت پوشش در آن بین استان‌ها توزیع می‌کند به عبارتی هزینه‌های مراکز مشاوره، پایگاه‌های مشاوره، مراکز ارتقای سلامت زنان آسیب پذیر در این بودجه دیده شده است.
با این اوصاف می‌توان به این نتیجه رسید که اگر برآورد هزینه معمول سالانه مرکز ارتقای سلامت زنان آسیب پذیر برای هر یک مرکز 150 میلیون تومان در سال باشد این هزینه را در عدد 34 ضرب کنیم چیزی حدود 4تا 5 میلیارد تومان در سال فقط خرج مراکز ارتقای سلامت زنان آسیب پذیر می‌شود اما کل پول ردیف اداره ایدز وزارت بهداشت حدود
8 میلیارد تومان در سال است. بدیهی است که وزارت بهداشت از کانال‌های اعتباری دیگر هزینه مراکز کنترل و پیشگیری از «اچ آی‌وی» را تحت پوشش قرار می‌دهد. وی در توضیح بیشتر افزود: در نظر بگیرید وزارت بهداشت با این اعتبار تنها 30درصد مبتلایان به «اچ آی‌وی» و ایدز را تحت پوشش قرار می‌دهد و حدود 70درصد از مبتلایان هنوز تشخیص داده نشده‌اند ضمن آنکه باید تا سال 2020 یعنی 4سال دیگر ما طبق تعهد هدف جهانی، 90درصد بیماران را شناسایی و تحت مراقبت و درمان قرار دهیم.
پیشگیری از ایدز نیاز به هزینه دارد
دکتر کازرونی معتقد است، درمان یکی از استراتژی‌های مهم پیشگیری است بنابراین باید بودجه بیشتری در اختیار وزارت بهداشت قرار بگیرد تا با صرف هزینه از گسترش ویروس «اچ‌آی‌وی» پیشگیری شود.
وی تأکید کرد: برای رسیدن به هدف جهانی سال 2020 یعنی شناسایی 90 درصد مبتلایان نیاز به تخصیص اعتبارات برای پیشگیری و درمان بویژه در جوامع کلیدی هستیم. به عبارتی باید در جهت اطلاع‌رسانی گسترده به نوجوانان، والدین، تشکیل کلاس‌ها و کارگاه‌های آموزشی، مهارت فرزندپروری و مراقبت و درمان افراد دارای رفتارهای پر خطر و معتادان تزریقی هزینه کنیم.
رئیس اداره ایدز وزارت بهداشت با اشاره به افزایش تعداد زنان مبتلا به اچ آی وی در سال‌های اخیر به ضرورت راه‌اندازی مراکز ارتقا سلامت زنان آسیب‌پذیر در همه استان‌ها تأکید کرد و گفت: مهم‌ترین مشکل مراکز زنان نبود پول و اعتبارات به منظور گسترش این مراکز و افزایش فعالیت‌های آنها است.
وی در پاسخ به این سؤال که در کدام استان‌ها بیشترین کنترل و پیشگیری از اچ آی وی صورت گرفته اظهار داشت: استان‌های تهران، فارس، کرمانشاه، لرستان، خوزستان، اصفهان و هرمزگان تعداد بیماران زیادی را شناسایی و تحت مراقبت و درمان قرار داده‌اند. البته این بدان معنا نیست که دانشگاه علوم پزشکی که بیشترین موارد را شناسایی کرده آلوده‌تر است زیرا همانطور که اشاره کردم موارد ناشناخته اچ آی وی زیاد است و همه باید کمک کنند تا مراکز مشاوره و پایگاه‌های مشاوره به مردم معرفی شوند و اعلام شود که این مراکز در نهایت رازداری مشاوره و آزمایش‌های رایگان در اختیار افراد قرار می‌دهد و این مسأله به شناسایی موارد بیشتر مبتلایان می‌انجامد.
دکتر کازرونی با اشاره به اینکه همسران و فرزندان معتادان تزریقی و افرادی که رفتارهای پر خطر داشته‌اند جامعه کلیدی برای تشخیص و شناسایی مبتلایان به اچ آی وی هستند، گفت: ما به این گروه از زنان توصیه می‌کنیم به مراکز مشاوره یا پایگاه‌های مشاوره به نشانی سایت
WWW. HIV-STI.IR مراجعه کنند.
این سایت علاوه بر اطلاع‌رسانی آدرس و تلفن مراکز مشاوره و پایگاه‌های مشاوره را به تفکیک استان‌ها در اختیار کاربران قرار می‌دهد. همچنین در سایت WWW.HIVPOSETIVECLUB.IR نشانی باشگاه‌های مثبت قابل دریافت است. افرادی که فکر می‌کنند ممکن است به دلیل رفتارهای پرخطر مبتلا به اچ آی وی شده باشند می‌توانند با مراجعه به این پایگاه‌ها و مراکز، تحت مشاوره، آموزش و حمایت قرار بگیرند. توصیه می‌شود این باشگاه‌ها به جامعه کلیدی معرفی شود و آنها را ترغیب کنند ویروس را به همسر و افراد دیگر منتقل نکنند. (باشگاه‌های مثبت در بندرعباس، کردستان، لرستان، کرج، فارس، بوشهر،کرمان، اصفهان، اهواز، شهریار، ورامین، تهران (3 باشگاه مثبت)، کرمانشاه، همدان، ساری، یزد، قم، مشهد، گچساران، فسا،اراک و چابهار و ساری راه‌اندازی شده‌اند.)
وی خاطر نشان کرد: آگاهی مردم در مورد ویروس اچ آی وی و بیماری ایدز پایین است. آنها می‌دانند اچ آی وی بیماری عفونی است. راه‌های انتقالش را هم به‌صورت کلی می‌دانند ولی جزئیات انتقال را نه. هنوز هم این تصور در میان مردم حاکم است در صورتی که مشخص شود مبتلا هستند با آنها برخورد می‌شود. در صورتی که کلیه این مراکز و پایگاه‌های مشاوره در نهایت رازداری و محرمانگی خدمات آموزش، مشاوره و آزمایشات را به صورت رایگان ارائه می‌دهد.
دکتر کازرونی با بیان اینکه ایدز از طریق روابط پر خطر و رفتارهای جنسی شیوع بیشتری پیدا کرده، یادآور شد: از کل زنانی که با ویروس اچ‌آی‌وی تشخیص داده شده‌اند 70درصدشان اصلاً رفتار پرخطر جنسی را نمی‌شناختند و اتفاقا زنانی متعهد و پایبند به زندگی زناشویی بودند و آلودگی را از همسرانشان گرفته بودند. به عبارتی می‌توان گفت که آن 70درصد مواردی که شناسایی نشده‌اند ویروس را به همسران شان انتقال داده‌اند به همین خاطر است که پیشگیری و کنترل برنامه‌های اچ‌آی‌وی و رسیدن به اهداف بین‌المللی، در کنار افزایش بودجه و اعتبارات مشارکت سازمان‌ها و دستگاه‌های مربوط را می‌طلبد.
ضرورت گسترش مراکز «دی‌آی‌سی»
علاوه بر وزارت بهداشت سازمان بهزیستی نیز با راه‌اندازی باشگاه مثبت، مراکز کاهش آسیب یا دی آی سی، تیم‌های سیار و سرپناه‌های شبانه در قالب کلینیک‌های مثلثی یا مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری فعالیت می‌کند. دکتر مجید رضازاده دبیر کمیته پیشگیری و کنترل ایدز در این باره به خبرنگار ما گفت: مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری که تحت نظارت وزارت بهداشت فعالیت می‌کنند، خدمات آموزشی، مشاوره،پیشگیری، مراقبت و درمان مراجعین را در سه بعد بیماری‌های جنسی، عفونت HIV/AIDS ومصرف مواد مخدر تزریقی را انجام می‌دهند.
رضازاده با بیان اینکه مراکز کاهش آسیب یا «دی‌آی‌سی»، تیم‌های سیار و سرپناه‌های شبانه دیگر مراکز پیشگیری از ایدز هستند اظهار داشت: سازمان بهزیستی 140مرکز دی آی سی،30باشگاه مثبت، 250 تیم سیار و حدود 50 سرپناه شبانه دارد که خدمات مبارزه و پیشگیری از ایدز در این مراکز توسط افراد اچ آی وی مثبت ارائه می‌شود.
وی با بیان اینکه بودجه 30 باشگاه مثبت سال گذشته یک و نیم میلیارد تومان بود اظهار داشت: امسال قصد داریم تعداد باشگاه‌های مثبت را بویژه در استان‌هایی مانند تهران، فارس، اصفهان، خراسان رضوی و کرمانشاه که تعداد مبتلایان به اچ آی وی مثبت در آنها بیشتر است، گسترش دهیم.
دکتر رضازاده با تأکید بر اینکه بودجه‌ای که بهزیستی به باشگاه‌های مثبت می‌دهد هزینه‌های خدمات را جبران نمی‌کند و معمولاً این مراکز با نذورات و کمک‌های خیرین و مردم اداره می‌شوند، گفت: چنانچه NGOها حاضر به راه‌اندازی باشگاه مثبت باشند سازمان بهزیستی آمادگی ارائه مجوز دارد.
وی در ادامه با بیان اینکه بودجه مراکز کاهش آسیب 6 میلیارد تومان در سال است گفت: مراکز کاهش آسیب نیاز به بودجه بیشتری دارند و باید برنامه کاهش آسیب گسترش پیدا کند.
دبیر کمیته پیشگیری و کنترل ایدز بهزیستی معتقد است، مراکز «دی‌آی‌سی» به دلیل آنکه در بحث پیشگیری از ابتلا به اچ آی وی و ایدز موفق عمل می‌کنند نیاز است این مراکز گسترش بیشتری پیدا کنند. مراکز کاهش آسیب اعتیاد خیابانی را کم می‌کند و اگر معتادان هنوز هم زیر پل‌ها و حاشیه اتوبان‌ها جمع می‌شوند به‌خاطر کمبود DICها است. از طرفی بودجه درمان معتادان را به سمت درمان‌های اجباری برده‌اند اگر بودجه دی آی سی‌ها را افزایش دهند و در کنار آن مراکز ارزان قیمت اعتیاد راه‌اندازی شود و برای معتادان یارانه درمان در نظر بگیرند مسلم می‌دانیم تعداد زیادی از اعتیاد خیابانی و کنترل اچ آی وی کم می‌شود.
دکتر رضازاده با اشاره به اینکه بودجه مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری سازمان بهزیستی در سال 94 نسبت به سال 93 افزایش نداشته گفت: ما نتوانستیم از ستاد مبارزه با مواد مخدر برای مراکز پیشگیری و کنترل اچ آی وی بودجه زیادی بگیریم بنابراین بخشی از بودجه ملی سازمان صرف این‌گونه هزینه‌ها می‌شود. وی پیشنهاد می‌دهد که تخصیص بودجه برای ایجاد مراکز کاهش آسیب و کیفی تر کردن این مراکز در کاهش موارد جدید ابتلا به ایدز مؤثر است.
دکتر مینو محرز رئیس اداره تحقیقات مرکز ایدز نیز عملکرد مراکز مشاوره بیماری‌های رفتاری را فوق‌العاده عالی عنوان کرد و گفت: بودجه وزارت بهداشت کم است و بودجه ایدز هم که جای خود را دارد رقم بسیار کمی است، ایدز بودجه درست و حسابی می‌خواهد. در کل کشور 180مرکز مشاوره بیماری‌های رفتاری وجود دارد که 100 تا از این مراکز خیلی فعال است. شناسایی 90 درصد از افرادی که ویروس اچ آی وی وارد بدن شان شده است کمک می‌کند حجم ویروس با درمان و مراقبت کاهش پیدا کرده و قابلیت عفونت و انتقال به دیگران را نداشته باشد. حال این سؤال پیش می‌آید اگر وزارت بهداشت بخواهد ظرف 4 سال آینده به تعهد خود عمل کند چقدر باید بودجه برای پیشگیری و کنترل اچ‌آی‌وی اختصاص دهد؟
