محمد عطاردیان - رئیس هیات مدیره و مدیرعامل حامیان جامعه مدنی (حجم)
در مسیر دستیابی به دموکراسی پایدار در ایران، برگزاری گفت‌وگوهای اجتماعی گسترده و فراگیر، ضرورتی انکارناپذیر است. این گفت‌وگوها می‌توانند پلی برای عبور از بحران‌های فعلی جامعه – از جمله چالش‌های اجتماعی، اقتصادی و سیاسی – باشند و راه را برای ساختن جامعه‌ای آزاد، دموکراتیک و مبتنی بر حقوق بشر هموار کنند. در این فرآیند، نهادهای مدنی مانند سازمان‌های مردم‌نهاد، انجمن‌های علمی، سندیکاها و دیگر ساختارهای اجتماعی، نقش کلیدی ایفا می‌کنند. این نهادها، به عنوان پیشگامان گفتمان اجتماعی، با ارتباط مستقیم با مردم، می‌توانند نیازها، حساسیت‌ها و دیدگاه‌های متنوع جامعه را به خوبی درک و نمایندگی کنند.
یکی از ابزارهای اساسی برای آغاز و گسترش این گفت‌وگوها، بهره‌گیری هوشمندانه از رسانه‌ها و شبکه‌های اجتماعی است. در دنیای دیجیتال امروز، جایی که ارتباطات با سرعت نور جریان می‌یابند، این پلتفرم‌ها می‌توانند به عنوان کانال‌های ارتباطی مؤثر میان مردم، نهادهای مدنی و حتی حاکمیت عمل کنند. با گسترش این گفتمان در سطوح گسترده، آگاهی عمومی نسبت به حقوق شهروندی افزایش می‌یابد و مردم می‌توانند با مسئولیت‌پذیری بیشتر در فرآیندهای سیاسی و اجتماعی مشارکت کنند. این آگاهی نه تنها به عبور از بحران‌های موجود کمک می‌کند، بلکه زمینه‌ساز تغییرات پایدار و مثبت می‌شود.
رفتار حاکمیت در این مسیر نقشی حیاتی دارد. برای اینکه گفت‌وگوی اجتماعی موفق شود، حاکمیت باید آزادی‌های فردی و اجتماعی را به رسمیت بشناسد و فضایی برای تعامل سازنده با نهادهای مدنی ایجاد کند. در غیر این صورت، تنش‌ها افزایش می‌یابد و همان‌طور که در موضوعاتی مانند حجاب می‌بینیم، جامعه راه خود را می‌رود، بحران‌های اجتماعی عمیق‌تر می‌شود و اعتماد عمومی از بین می‌رود. بنابراین، گفت‌وگو باید در فضایی از احترام متقابل، پذیرش و همکاری شکل گیرد تا بتواند به عبور از بحران‌های کنونی کمک کند.
تجربیات جهانی نشان می‌دهد که انقلاب‌ها و تغییرات مبتنی بر خشونت و حذف، اغلب به شکست منجر شده و بحران‌های بزرگ‌تری مانند جنگ‌های داخلی و نابودی ساختارهای اجتماعی را به بار آورده‌اند. چنین رویکردهایی، نه تنها جان انسان‌ها را به خطر می‌اندازند، بلکه مانع از ایجاد تغییرات واقعی می‌شوند. بنابراین، برای عبور از بحران و حرکت به سوی دموکراسی، نمی‌توانیم به ابزارهای خشونت‌آمیز تکیه کنیم. مسیر درست، تقویت گفتمان اجتماعی است که بر پایه صلح، همکاری و احترام به حقوق بشر بنا شده باشد.
نمونه‌های الهام‌بخش، مانند آفریقای جنوبی به رهبری نلسون ماندلا و هند به رهبری مهاتما گاندی در تاریخ معاصر، اثبات می‌کنند که مبارزه با بی‌عدالتی می‌تواند از طریق دیالوگ مسالمت‌آمیز، مقاومت غیرخشونت‌آمیز و به رسمیت شناختن حقوق دیگران، به پیروزی برسد. این تجربیات نشان‌دهنده آن هستند که راه‌حل‌های پایدار تنها از دل گفتمان اجتماعی، درک متقابل و همکاری مشترک بیرون می‌آید و می‌تواند بحران‌ها را به فرصت‌های رشد تبدیل کند.
در نهایت، ایران نیز می‌تواند از این تجربیات جهانی الهام بگیرد و گفتمان اجتماعی را به عنوان کلیدی برای عبور از بحران‌های فعلی و تحقق دموکراسی و عدالت اجتماعی برگزیند. نهادهای مدنی، به ویژه سازمان‌های مردم‌نهاد، با ترویج فرهنگ گفت‌وگو و همکاری، می‌توانند پیشران این تغییرات باشند و جامعه را به سوی آینده‌ای روشن‌تر هدایت کنند.
