نویسنده: حامد حقی*
مدتی است فعالیت سازمان‌های مردم‌نهاد گسترش یافته و به گفته مسئولان بیش از ١٠هزار سمن در کشور فعالیت می‌کنند اما سوال اصلی این است که آیا همه این سمن‌ها داوطلب‌محور هستند؟ چندی پیش در دوران دولت ششم، تأسیس سازمان‌های مردم‌نهاد هیأت امنایی در دستور کار وزارت کشور قرار گرفت و از این طریق سازمان‌های مردم‌نهاد با هیأت موسس و هیأت امنای ثابت تشکیل شدند و اما موضوع اصلی که به فراموشی سپرده شده این است که هیچ عضوپذیری و داوطلب‌محوری در این سازمان‌ها تعریف نشده است.
درواقع اگر مفهوم اصلی سازمان‌های مردم‌نهاد را داوطلب‌محوری و عضوپذیری بدانیم، این‌گونه سازمان‌های هیأت امنایی صرفا موسسات غیردولتی و غیرانتفاعی هستند که به‌عنوان سازمان مردم‌نهاد معرفی شده‌اند و تا جایی که بنده اطلاع دارم این‌گونه سازمان‌ها اگر هیأت موسس فعال نباشد، هیچ حرکت و جنبشی نخواهند داشت. سازمان‌های مردم‌نهاد درواقع با این هدف تأسیس می‌شوند که در حوزه‌هایی که مشارکت مردمی ضروری است و بدون مشارکت مردمی حل مسأله غیرممکن به نظر می‌رسد، به دولت یاری دهند و معین دولت باشند، با این تعریف و هدف سازمان‌های مردم‌نهاد هیأت امنایی از موضوع گفتار ما خارج است! در این گفتار تلاش دارم درخصوص داوطلب‌محوری و فعالیت‌های داوطلبانه صحبتی کوتاه داشته باشم.
همه ما روزگاری دوران نوجوانی و جوانی را سپری کرده و واقفیم که در آن برهه از زندگی شور و شوقی در وجود آدمی است و جوان فعالیت‌ها و برنامه‌های زیادی را در سر می‌پروراند و می‌خواهد نقشی در جامعه داشته باشد. به‌عنوان مثال در مسافرت‌ها زمانی که با حجم تلنبارشده زباله در کنار رودخانه‌ها، دریا و جنگل‌ها روبه‌رو می‌شویم، ناخودآگاه دوست داریم با تشکیل گروهی تمام زباله‌ها را از طبیعت حذف کنیم و در کنارش تبلیغات گسترده‌ای در راستای نریختن زباله و حفظ محیط‌زیست انجام دهیم، گاهی در این دوران به این می‌اندیشیم تا نقشی هرچند کوچک در سازندگی شهر و روستایمان داشته باشیم. دل‌مان می‌خواهد در ایام محرم و صفر، دسته سینه‌زنی راه‌بیندازیم و در کنار هیأت‌های عزاداری مساجد، به نوبه خود کاری انجام دهیم. شاید از این دست مثال‌ها فراوان باشند اما واقعیت این است که همه این مثال‌ها یک موضوع را بیان می‌کنند؛ حس نوعدوستی و وطن‌پرستی. درواقع در این فعالیت‌ها نوعدوستی و وطن‌پرستی به‌قدری بالقوه است که با کمی راهبری و هدایت، فعال می‌شود و انسان دوست دارد داوطلبانه برای آبادانی کشورش کار کند. شاید پایگاه‌های بسیج در دوران نوجوانی و دانش‌آموزی بخشی از این حس داوطلبانه انسان را به بالفعل‌بودن نزدیک کند اما بی‌شک با ادامه این رویه در دوران دانشجویی این روحیه از بالقوه به بالفعل تبدیل می‌شود. وقتی عضو این پایگاه‌ها، کانون‌ها و انجمن‌های علمی دانشجویی می‌شویم، هر برنامه‌ای داشته باشند، داوطلبانه حضور خواهیم یافت و به جد نقش خود را به بهترین نحوه بازی خواهیم کرد تا مبادا کار گروهی‌مان دچار مشکل شود. اما بعد از دوران دانشگاه چه می‌شود؟ عده‌ای از ما عضو سازمان‌های مردم‌نهاد می‌شوند و به فعالیت داوطلبانه خود ادامه می‌دهند و عده‌ای دیگر با ورود به بازار کسب‌و‌کار ناخواسته از فعالیت‌های داوطلبانه تا حدودی دور می‌شوند اما باز هم می‌بینیم که فعالیت‌های داوطلبانه‌مان را در این شرایط نیز از دست نخواهیم داد و حداقل آن این است که یک صندوق و قلک مهربانی از خیریه‌ای دریافت کنیم و در خانه یا محل کار قرار دهیم و هر‌از‌گاهی صدقه‌ای برای رضای خدا و کمک به نیازمندان در آن بیندازیم. خلاصه کلام این‌که همه ما در هر سنی باشیم، دوست داریم کاری داوطلبانه انجام دهیم و به اندازه خود مثمر‌ثمر باشیم. عده‌ای از ما که خلاق‌ترند شاید خودشان یک سازمان مردم‌نهاد تأسیس کنند و آنها که فرصت بیشتر و آزادتری دارند، در سازمان مردم‌نهادی عضو می‌شوند و آنها که فرصت کمتری دارند با عضویت در خیریه‌ای و پرکردن قلکی، این روحیه داوطلبانه را به نمایش می‌گذارند و این فرصتی است برای آن دسته از سازمان‌های دولتی و سازمان‌های مردم‌نهاد که می‌خواهند برای کمک به مردم و جامعه خدمتی کنند و از مشارکت‌های مردمی بهره‌مند شوند. خیلی از ما در سال چندین بار اهدای خون رایگان داریم یا در مراکز اهدای عضو پس از مرگ‌مغزی عضو شده‌ایم یا در کمپین‌های محیط‌زیستی مثل کمپین سه‌شنبه‌های بدون خودرو سازمان محیط‌زیست کشور به نحوی کار داوطلبانه انجام می‌دهیم. این فرصت خوب را هدیه می‌دهیم به دولتی‌ها و متولیان تا با راهبرد و نقشه راه درست، مشارکت‌های مردمی را با همکاری سازمان‌های مردم‌نهاد در جهت نیازهای کشور هدایت کنند و چه بهتر اگر این روحیه داوطلبانه در دوران نوجوانی و جوانی شکوفا شده و آموزش بکارگیری این حس درونی و مقدس انسان به یک عادت نیک تبدیل شود. در سخن آخر صحبتم با جوانانی است که هنوز نتوانستند خود را راضی کنند! اگر تاکنون فعالیت داوطلبانه‌ای نداشته‌اید و یقین دارم که این نیاز را درون خود احساس می‌کنید، به کمپین سه‌شنبه‌های بدون خودرو بپیوندید و روزهای سه‌شنبه از حمل‌ونقل عمومی استفاده کنید تا داوطلبانه نقشی در کاهش آلودگی هوا داشته باشید! می‌توانید با عضویت در کانون‌های هلال‌احمر و شرکت در کلاس‌های آموزشی رایگان کمک‌های اولیه، خود را برای کمک به دیگران آماده کنید! یا می‌توانید با دادن کمی غذا به حیوانات که می‌تواند خرده نان خشکی باشد و باقی‌مانده غذای سفره، هم از دورریز برکت خدا جلوگیری کنید و هم به حیوانات محبت کنید! و هر کاری کنید بدانید که خداوند شما را ناظر است و گردش طبیعت روزی این محبت شما را جبران خواهد کرد.
*کنشگر اجتماعی و عضو سازمان‌های مردم‌نهاد
منبع: شهروند
