نویسنده: هومان خاکپور*
هوای سالم يكی از پنج عنصر ضروری برای ادامه حيات انسان است. هر فرد روزانه نزديک ۲۲هزار بار نفس می‌کشد و تقريبا به ۱۵ كيلوگرم هوا در روز نياز دارد. معمولا انسان می‌تواند به مدت پنج هفته بدون غذا و به مدت پنج روز بدون آب زنده بماند، اما نمی‌تواند بدون هوا حتی لحظه‌ای هم زنده بماند. با توجه به گسترش شهرها و افزايش منابع آلاينده‌های هوا، هوای اغلب شهرهای بزرگ و صنعتی آلوده است و با توجه به خطراتی كه اين آلودگی برای سلامت افراد ساكن در مناطق آلوده دارد، شناخت و آگاهی نسبت به جوانب مختلف اين مساله از اهميت بسزایی برخوردار است و تنها با آگاهی و شناخت از اين مساله امكان جلوگيری يا كاهش خطرات آن وجود دارد.
آلودگی هوا با سوخت خودروها
بر اساس تحقیقات به عمل آمده ذرات معلق کمتر از ۵/۲ میکرون مهم‌ترین آلاینده شهر تهران هستند که کامیون‌ها و اتوبوس‌های در حال تردد در تهران، سهم ۷۸ درصدی در تولید این ماده آسیب زا دارند. هم اکنون بالغ بر ۷۰درصد از آلودگی هوا در کشور به دلیل سوخت خودروهاست و ۳۰ درصد مابقی نیز به دلایل مختلف در بروز و تشدید آلودگی هوا در شهرهای بزرگ تاثیرگذار است. با توجه به تراکم جمعیت در شهر تهران و دیگر کلان‌شهرهای کشور باید گفت خودروهایی که هر روز بر میزان خودروهای موجود در کلان شهرها افزوده می‌شوند منابع آلوده کننده هوا هستند. تولید خودرو در کشور باید کاملا کارشناسی شده مورد بررسی قرار گیرد. مشکل آلودگی هوا با عامل خودروها به هیچ عنوان با طرح‌های دولتی حل و فصل نمی شود، بلکه این امر باید تحت یک اقدام مشارکتی از سوی مردم و دولت انجام شود تا بتوان میزان آلودگی ناشی از خودروها در شهرهای بزرگ را کاهش داد. یکی از اقدامات راهگشا از سوی دولت برای کاهش میزان آلودگی هوا ارتقای سیستم مصرف سوخت خودروها توسط خودروسازان و شرکت‌های تولیدکننده خودرو است. تولید خودروها در کشور باید به سمتی پیش برود که بر اثر مصرف بنزین از میزان آلایندگی‌ها کاسته شود. دیگر اقدام این است که میزان مصرف سوخت در خوردروها باید کاهش یابد و این امر می‌تواند به میزان قابل توجهی شدت آلاینده‌های ناشی از خودرو در کشور را کاهش دهد. دولت می‌تواند از طرح‌های تولید خودروهایی با مصرف انرژی‌های برقی، خورشیدی و ... استقبال کند و به این ترتیب میزان مصرف بنزین در محیط‌های شهری نیز کاهش می‌یابد. باید دانست اقدامات انجام شده در شهرداری‌ها با هدف ارتقای سیستم حمل و نقل عمومی همراه است. وقتی مردم بدانند به سهولت و با صرف کمترین زمان و هزینه می‌توانند با استفاده از وسایل حمل و نقل عمومی به محل کار و مقصد مورد نظر خود برسند قطعا در این شرایط از میزان شدت بار ترافیکی در سطح شهر و آلودگی هوا کاسته می‌شود. یکی از مشکلات جدی در کلان‌شهرها این است که امکانات و زیرساخت‌های حمل و نقل عمومی چندان مهیا نیست و آن‌طور که باید و شاید در کلان شهرها سیستم حمل و نقل عمومی قوی وجود ندارد و مردم هم چندان نسبت به استفاده از وسایل حمل ونقل شهری راغب نیستند. شهروندان نیز با بررسی وضعیت زیر ساخت‌های شهری استفاده از خودروهای شخصی را در تردد روزانه خود ترجیح می‌دهند. بر اساس بررسی‌های انجام‌شده بیش از ۶۰ درصد خودروها در معابر تک‌سرنشین هستند. کاهش تردد خودروهای تک‌سرنشین نیازمند تقویت حمل و نقل عمومی است. در این راستا باید مترو، تاکسی سواری، ون و سایر وسایل حمل و نقل عمومی افزایش یابد تا مردم به سهولت با این وسایل نقلیه جابه جا شوند. با وجود این، برای کنترل رفتار رانندگان و ارتقای فرهنگ رانندگی باید از فناوری نوین استفاده کرد.
مردم و مسئولان در کنار هم
برای ارتقای کیفت هوا در کلان شهرها مردم باید با مسئولیت پذیری به فکر رفع کم و کاستی‌های ناشی از آلودگی هوا در کشور باشند. باید با ایجاد حس مشارکت در بین مردم کلان شهرها بتوان از میزان آلودگی هوا کاست. در این شرایط همگان مستلزم به پذیرش این امر هستند که هر کدام از افرادی که در شهرها از وسایل حمل و نقل شخصی استفاده می‌کنند سهم کلانی در آلودگی هوای شهرها دارند. با توجه به مساله حمل و نقل عمومی می‌توان به حاکمیت در رفع مساله آلودگی هوا کمک کرد. برای تحقق این امر بی شک باید از میزان استفاده از خودروهای تک‌سرنشین در سطح کلان شهرها کاسته شود. برای کاهش تردد خودروهای تک‌سرنشین می‌توان با هماهنگی‌های انجام شده با کارمندان از آنها خواست از وسایل حمل و نقل عمومی برای تردد استفاده کنند. برای تحقق این مهم باید با انجام توافقات و همکاری با ادارات حتی الامکان با وسایل عمومی تردد‌ها صورت گیرد.
مشارکت مردمی برای کاهش آلودگی
مردم هم بر اساس مشارکت شهروندی برای کاهش شدت آلودگی هوا باید وارد عمل شوند. برای مثال در فعالیت «کمپین سه‌شنبه‌های بدون خودرو» با وجود اینکه در حوزه محیط زیست استقبال مناسبی در مناطق مختلف کشور شده است، اما واقعیت این است که در مقابل تعداد مخاطبان این طرح اندک است. در راه اندازی این کمپین انتظار می‌رود تا اغلب افراد استفاده کننده از خودروهای تک‌سرنشین در یک روز هفته از دوچرخه یا وسایل حمل و نقل عمومی استفاده کنند که در این کمپین شاهد عدم تناسب مطلوب بین دستگاه‌ها هستیم. این امر سبب شده تا میزان مخاطبان و حمایت کنندگان از این کمپین چندان مناسب نباشد. در اصل مشارکت مردم در کاهش شدت آلودگی هوا چندان رضایت بخش نیست و از سوی دیگر می‌توان با تنظیم دستگاه‌های خودرو و سیستم سوخت تا حدودی میزان آلودگی در شهرها را کاهش داد. در اصل تحقق این امر به میزان توجه و اهمیت شهروندان به معاینه فنی خودروها بستگی دارد تا به این ترتیب بتوان از مصرف مازاد سوخت در خودروها جلوگیری کرد. اما مشاهده می‌شود که مردم ما نسبت به مساله کاهش و حل آلودگی هوا چندان دغدغه مند نیستند. یکی از دغدغه‌های جدی مردم در بحث آلودگی هوای شهرها بحث سوخت خودروهاست که نمی توان انتظار حل و فصل مشکلات موجود را از سوی دولت داشت، بلکه حل این معضل و دیگر نارسایی‌های محیط زیستی همراهی مسئولان و مردم در کنار هم را می‌طلبد. در هر اقدامی فقط با مشارکت و همراهی مردم فعالیت‌های تاثیرگذار انجام خواهد شد.
* کارشناس محیط زیست
منبع: آرمان
