نویسنده: تقی آزاد‌ارمکی*
یکی از مسائل قابل تقدیر در پنجمین دوره از انتخابات شورای شهر این است که به تدریج شهر و پدیده شهری از ارزش و اهمیت بالایی برخوردار می‌شود. در حقیقت اهمیت و توجه به مسائل شهری سبب گردید که چهره‌های معروف و نامدار در انتخابات شورای شهرثبت‌نام به عمل آورند. البته این مساله بدین مفهوم نیست که انتخابات شورای شهر به خاطر وجود چهره‌های نامدار مهم شده باشد، بلکه اهمیت پدیده شهری است که حتی نامداران را نیز به سوی خود کشانده است. طی دو دهه اخیر توجه بسیاری از جامعه شناسان و کارشناسان حوزه شهری بر روی شهر و مشکلات آن متمرکز بود اما، در چند سال گذشته مشکلات شهری فارغ از متخصصان امر حتی سر و صدای سیاستمداران و به‌طور کل محافل سیاسی را نیز در آورده است. منتقدان به شرایط کنونی معتقدند که محیط‌زیست مردم ایران نه الزاما تهران بلکه سایر کلانشهرها حتی بعضا شهرهای کوچک نیاز به توجه بنیادی و تغییر اساسی دارد و نیارمند به یک تصمیم سازی عمده برای ساماندهی نظام شهری است، زیرا اکثریت مردم ایرانی زندگی شهری دارند و بخش اعظم مشکلات جامعه ایران مسائل شهری یا زیست‌محیطی است. مسائل شهری نیز شامل آلودگی هوا، ترافیک، زباله و توزیع عادلانه منابع شهری و... است. عموما شهرداران در تهران نماد مدرن سازی و مدرنیته کردن جامعه ایرانی هستند که نمونه آن کرباسچی و قالیباف است.
مساله اینجاست که در شرایط کنونی محمد باقر قالیباف از جایگاه شهردار به دنبال ریاست‌جمهوری است درحالی که یکی از مشکلات مهم شهری این است که تهران بسامان طراحی نشده و هیچ‌تناسبی میان جمعیت، امکانات و زیرساخت‌های شهر تهران وجود ندارد، این خود نقدی مهم و اثرگذار بر عملکرد مدیریت کنونی شهر تهران است؛ بنابراین باید جامعه‌شناسان، طراحان، کارشناسان اجتماعی و مهندسان این انتقادها را به قالیباف وارد کنند، سیاستمدارن معمولا نقص‌های شهری را کمتر می‌بینند. بر این اساس باید اذعان داشت که این دوره از انتخابات شورای شهر از منظر مشکلات شهری و وجود تکنوکرات‌ها از اهمیت بسیار بالای برخوردار است، زیرا اگر قالیباف کاندیدای ریاست‌جمهوری نبود و در صورتی که شهر تهران گرفتار بحران بنیادی کنونی نبود؛ نگاه‌ها نسبت به انتخابات شورای شهر مانند امروز تا این اندازه جدی نبود به همین دلیل به‌طور قطع مشارکت عمومی نیز در انتخابات شورای شهر بسیار بالاست. اما بدیهی است که تکنوکرات‌ها در انتخابات شورای شهر به دنبال سهم خواهی بیشتری هستند و احتمالا در جهت واپس زدن کنشگران اجتماعی و مدنی حرکت خواهند کرد در نتیجه اجازه نخواهند داد که کنشگران اجتماعی و شهری وارد لیست نهایی شوند. دو دهه اخیر به خوبی نشان داد که جامعه تهران به وسیله بوروکرات‌ها سامان پیدا نمی‌کند، زیرا بوروکرات‌ها با نگاه سیاسی نمی‌توانند مشکلات شهری را حل کنند. به همین دلیل شهرهای بزرگی نظیر تهران باید به وسیله کنشگران مدنی سامان پیدا کند، زیرا اگر مردم به سمت انتخاب کنشگران اجتماعی گام بردارند بی‌شک شهر تهران فردای بهتری خواهد داشت. اما در صورت ورود تکنوکرات‌ها در شورای شهر نگاه‌ها به پدیده شهری از ساحت اجتماعی، اقتصادی، معماری و فرهنگی به ساحت سیاسی تنزل پیدا خواهد کرد. در نتیجه نگاه‌ها نسبت به اداره شهر بیشتر سیاسی خواهد بود و توجه و حل مشکلات شهری نیز در این نگاه گم شده و روز به‌روز بر مشکلات کلانشهر تهران افزوده خواهد شد. بنابراین مطلوب‌ترین انتخاب در انتخابات شورای شهر برای مردم تهران این است که نام چهره‌های بیشتری از کنشگران مدنی در لیست‌ها گنجانده شود در این صورت کنشگران بیشتری به شورای شهر راه پیدا خواهند کرد. در نتیجه ورود کنشگران دلسوز مدنی به شورای شهر سبب می‌گردد که شورای شهر و شهرداری تهران ساحت انسجام بخشی به شهر را حفظ کند و شهر تهران به شیوه‌ای مطلوب سامان بگیرد تا اینکه برعکس وضعیتی ایجاد شود که مسائل شهری از بلندگوی شورای شهر به عنوان مسائل سیاسی در سطح ملی مطرح شود. ورود تکنوکرات‌ها به شورای شهر و شهرداری تهران نه تنها که مشکلات شهری را حل نخواهد کرد بلکه این افراد تنها دست به افشاگری علیه یکدیگر زده و این خود منشأ فساد خواهند بود. از سویی مناقشات سیاسی در کشور افزایش پیدا خواهد کرد. اما کنشگران مدنی دغدغه‌های فرهنگی، مدنی و اجتماعی نسبت به جامعه و شهر دارند، به همین دلیل ورود کنشگران به پارلمان شهری شرایطی را فراهم خواهد کرد که نگاه‌ها نسبت به مسائل شهری، مدنی، فرهنگی، اجتماعی و به‌طور کل مشکلات شهری جدی‌تر شود و کمتر شاهد نگاه سیاسی به مسائل شهری باشیم. از سویی در شهرداری شاهد رخداد خوشایندی خواهیم بود، زیرا افراد تکنوکرات در راس بدنه شهری قرار نخواهند گرفت، در نتیجه افرادی انتخاب می‌شوند که دغدغه آنها عبور از وضعیت موجود در شهر است و تغییر مسیر شهر از یک پدیده سیاسی و مدیریت شهری به یک پدیده اجتماعی و مدنی است. در این صورت دیگر مساله تراکم‌فروشی را در شهر نخواهیم داشت و مسیری برای حل مشکلات شهری گشوده خواهد شد.
* استاد دانشگاه
منبع: آرمان
