نویسنده: دكتر عيسي اميني/ استاد دانشگاه، حقوقدان

 ديگر دير شده است

برخي از شهروندان در گور مي‌خوابند، اين واقعيتي جاري در صفحات اين روزهاي كتاب تاريخ ايران است. هرچند به وظهيت گورخوابان شهريار رسيدگي شده و اين عده به يك آسايشگاه منتقل شده‌اند، اما مشكل كماكان پابرجاست. هنوز 15هزار نفر در شهر تهران بي‌خانمانند، كه يعني نه تنها از چرخه توليد، كه از چرخه مصرف نيز جدا افتاده‌اند. اگر بخش بزرگي از جمعيت بي‌آنكه درگير كاري مولد باشند، از محل درآمد نفتي كشور ارتزاق كرده و حداقل توان مصرف خود را حفظ مي‌كنند، بي‌خانمان‌ها از همين توان حداقلي نيز محروم هستند، گو آنكه از جامعه جدا افتاده‌اند.  بيژن عبدالكريمي، فيلسوف، معتقد است كه اين مساله امري اجتماعي نيست، بلكه از ناشناخته ماندن ماهيت نظام اجتماعي در عصر مدرن نشات مي‌گيرد. به عقيده او، اين اتفاق كه كنش‌گران معاصر ايران از عصر مشروطيت تا به حال بي‌آنكه تلاشي براي شناخت اين ماهيت و سازگاري با سازوكارهاي آن كرده باشند، صرفا به تلاش براي تغيير مناسبات موجود و جهت دهي به وقايع به سوي مطلوب و آرماني پرداخته‌اند، باعث شده تا « تا 200 سال درجا بزنند و انرژي تاريخي خود را هدر بدهند. اين اتفاق به قدري مخرب بوده كه مي‌توان گفت ديگر براي هرگونه اقدامي دير شده است.»
عبدالكريمي مي‌گويد ويژگي جهان مدرن كه اكنون براي آن جايگزيني وجود ندارد اين است كه اخلاق در آن بي‌متافيزيك شده است، يا به عبارت ديگر در دنياي سكولار اگر چارچوب‌هاي اخلاقي همچنان استوار مانده باشند، تضميني قدسي و الوهي براي پايبندي به آنها وجود ندارد. در واقع واقعيت اين است كه دنياي امروزي كه تنها بر بهره‌مندي استوار شده ديگر هيچ جامعه آرماني ندارد و از همين سو فشاري نيز براي رفع معضلات اجتماعي وارد نمي‌كند. هرچند رحيم محمدي، جامعه شناس، با او به مخالفت برخاسته مي‌گويد: «اين طرز فكر باعث مي‌شود مساله بر ما مسلط شده و جرات انديشيدن و كنش‌گري براي حل آن از ما گرفته شود.»

نویسنده: ليلا ارشد | مدير مركز نگهداري زنان آسيب‌ديده خانه خورشيد

اخبار تلخ حوزه آسیب‌های اجتماعی نگاه بسیاری از ما را خدشه‌دار می‌کند، به این جهت بیشتر نگاه‌ها به خانواده است و بسیاری از افراد، خانواده را در این امر مقصر می‌دانند اما باید به این نکته توجه کنیم که در حوزه آسیب‌های اجتماعی، حضور خانواده به تنهایی راهگشا نیست و می‌توان به آن به‌عنوان یک شرط لازم نگاه کرد اما کافی نیست.  امروزه نقش رسانه‌ها، مدارس، صداوسیما و سایر نهادهای اجتماعی و ارتباطی را نباید نادیده گرفت. نهاد خانواده امروزه ظرفیت کافی برای حل همه معضلات و مشکلات را ندارد چراکه ما به جوانان‌مان شیوه فرزندپروری را نیاموخته‌ایم پس انتظار بیجایی است که آنها را به تنهایی مسئول پرورش فرزندانشان بدانیم.

نویسنده: هدایت‌الله درخشنده
سازمان‌های مردم‌نهاد به‌عنوان رگ‌های نیمه‌جان در بافت سیاسی- اجتماعی ایران با ریزش‌ها و رویش‌های بسیار همواره همراه بوده است. با وجود تايیدات و تأکیدات ضمنی بر نیاز مبرم حضور و تنفس سازمان‌های مردم‌نهاد در کالبد جامعه ایران، اما این مهم از نگاه‌های سلیقه‌ای، طیفی و سیاسی مصون نمانده است. با عنایت به عدم پویایی مقوله حزب‌گرایی در ایران، سازمان‌های مردم‌نهاد با توجه به عدم وجود تنش‌ها و حساسیت‌ها می‌تواند به‌عنوان منبع سیال تولیدات و مبادلات اجتماعی مورد استعمال قرار بگیرد. از آنجا که خروجی و انتظار مشروع در مباحث حزبی به سمت آگاهی و آموزش سوق پیدا می‌کند، سازمان‌های مزبور می‌توانند با نازل‌ترین منابع و امکانات بیشترین سرویس‌های اجتماعی را به جوامع هدف تزریق کنند. 

مسأله و آسيب اجتماعي را چگونه مي‌توان حل كرد؟ اگر براي اين پرسش پاسخ روشني نداشته باشيم، هيچگاه از تبعات اين آسيب‌ها در امان نخواهيم بود؛ درواقع يكي از دلايل عدم موفقيت ما در حل بسياري از مسائل اجتماعي درك نادرست از راه‌حل‌هاي آن است و به دليل ماهيت مسائل اجتماعي كه با ساير مسائل تفاوت دارد، راه‌حل‌هاي آن نيز متفاوت است. در اين يادداشت به يكي از مقدمات لازم براي حل مسائل اجتماعي اشاره خواهد شد.
فرض كنيد كه بدن يك نفر به گونه‌اي باشد كه سيستم عصبي او متوجه درد نشود و آن را به مغز منتقل نكند و در نتيجه مغز نيز دستور مقابله با درد را صادر نكند. در اين صورت فرد مذكور دچار آرامش‌ خيال بوده و بيماری او آن‌قدر پيشرفت مي‌كند كه به يك‌باره او را از پاي مي‌اندازد. درواقع سيستم عصبي بدن وظيفه دارد كه مشكلات جسمي را در نخستين مراحل شكل‌گيري آن به مغز منتقل كند تا از آن طريق دستور مقاومت در برابر آن مشكل صادر شود. هر چه حساسيت اين سيستم عصبي كمتر باشد، ديرتر متوجه درد مي‌شود و هر چه ديرتر متوجه شود، اقدامات دفاعي آن ناكاراتر است.
سيستم عصبي جامعه مدرن رسانه‌ها هستند. به ميزاني كه رسانه‌ها كارآمد و آزاد باشند، مي‌توانند دردهاي اجتماعي را به مغز منتقل كنند و همه اجزاي جامعه خود را برای مقابله با آن مشکل در اختيار دستورات مغز قرار مي‌دهند تا به درمان آن بيماري و ضايعه كمك كنند. حال اگر در اين سيستم عصبي دستكاري شود كه برخي دردها منتقل و برخي ديگر فيلتر شود، اعتماد مجموعه اجزاي بدن نسبت به اين سيستم از ميان مي‌رود و نظام ارتباطي آن دچار اختلال مي‌شود.

نویسنده: فاطمه قاسم‌زاده/ روانشناس کودک

نویسنده: مینو مرتاضی

تاب آوری گزاره ایی با بار معنایی و تاریخی است که دربحران های فردی و اجتماعی در دوران سنت و مدرن کارکرد های متفاوت پیدا کرده است. در دوران سنت و دوران مابین سنت و صنعت که انتونی گیدنز از آن به عنوان دوره تمدن یاد می کند، تاب آوری فردی به معنای تحمل رنج و دوری گزینی از لذات و رفاه در چارچوب مفهوم " زهد" ارزشی اخلاقی محسوب می شد و تاب آوری اجتماعی نیز در با تسلیم و سازگاری با وضع موجود که تقدیر نامیده می شد ارزشی اعتقادی می یافت.

اما در دوران نوین و دوره صنعت، و زمانی که جوامع انسانی در عبور ازمدار سرنوشت قضا قدری و از پیش تعیین شده مشتاق و مهیای پذیرش مسئولیت زندگی خویش گردید ند و فلسفه لذت را جایگزین فلسفه رنج کردند؛ تاب آوری هم بار معنایی تازه ایی پیدا کرد. در دوران نوین علما و جامعه شناسان بر خلاف دوران سنت؛ برای دریافت زمینه­های تغییرات اجتماعی به انگیزه ها و اراده انسان  در بطن و متن میدان­های اجتماعی توجه کردند. بر اساس چنین درکی هدف تاب آوری در دوران نوین به صبر و انتظار در مصایب و بازگشت به شرایط قبل از بحران محدود نشد و تقلیل نیافت. از جمله  اهداف تاب آوری دوران جدید؛ نقد گذشته و مقاومت آگاهانه و تسلیم نشدن به وضعیت موجود و افزایش توان برای برساخت وضع مطلوب از دل وضعیت نا مطلوب موجود می باشد. از این رو تاب آوری در اصل زمان و مکانی برای توانمندی و قدرت یابی از طریق آموزش حضور قدرتمند در عرصه های گوناگون حیات اجتماعی است. با درک تفاوت کارکردی تاب اوری در دوران قدیم و جدید می توان گفت تاب آوری به منزله کنش هدفمند در چارچوب زمان و مکان تعریف شده  آنگاه  موفق خواهد بود که توانسته باشد فرد یا جامعه دچار آسیب و بحران را در طی فرایند تاب آوری به نقد گذشته و شناخت ضعف هایی که او را دچار بحران و آسیب های فردی و اجتماعی کرده و به  فاصله گرفتن از نقش قربانی اسیب پذیر وادارد و سپس اورا به انسان یا جامعه  توانمندی که پذیرای نقش عاملیت مسئول در برساخت زندگی و سرنوشت خویش است تبدیل نماید. در چنین برداشتی  تاب اوری به جای تمرکز بر رنج به مثابه یک ارزش عالی بر لذت هایی تمرکز می کند که در وضعیت مطلوب نصیب فرد یا جامعه میشود و به نظر می رسد چنین روشی امید افزا تر از روشهایی است در آنها تلاش و مقاومت و مبارزه برای رسیدن به زندگی بهتر و انسانی تر رنج و محنت محسوب می شود .تاب آوری کنش است زیرا تاب آوران انسان ها هستند نه چیزها و یا اشیایی ساکن و  فاقد اراده نیستند که با اوضاع و شرایط موجود صرفا روبرو میشوند. بلکه آنها بسهم خود اجزای فعال و سازنده اوضاع و شرایط آسیب زا و خشونت آفرین می باشند. بوردیو می گوید : " فقط با انجام دادن هر چیز است که دانستن آن چیز ممکن می شود".

نویسنده: حسن اسدی زیدآبادی/ پژوهشگر