•  

  •  

     

     

  •  

مقالات

اخبار جامعه مدنی

در نشست نهادهای مدنی با عنوان «توسعه، مهاجران، جامعه مدنی» عنوان شد: ضرورت بازبینی سیاستهای مهاجرت در ایران

نمایندگان نهادهای مدنی دغدغه‌های خود پیرامون توسعه و موانع آن خصوصاً بحث مهاجرت را به اشتراک گذاشتند. در این نشست با توجه به حجم عظیم مهاجران افغان به ایران بر…

فراخوان پویش نهادهای مدنی برای مطالبه حق بر ایمنی و بازنگری در استانداردهای امنیت شهروندی

سینه‌ها مالامال از رنج قربانیان و مصدومان و خسران چشیدگان فرو ریختن ساختمان متروپل آبادان است. در این هنگامه، کنار ملت ایران و مردم شریف آبادان، هم‌سوگ و هم‌دل هستیم…

جمعيت امام علی (ع) جوان و تناور است؛ تعطيلش نكنيد

به نام خداریاست محترم جمهوروزیران، وکیلان و قضات بلندپایه در قوای مجریه، مقننه و قضاییه با سلام و به نام عدالت و انصاف از شما عالیجنابان مصرانه می‌خواهیم و انتظار…

شبكه‌هاي اجتماعي از تعيين مكان‌هاي برگزاري تجمعات مردمي در تهران خبر دادند؛ جايي براي اعتراض

در اردیبهشت امسال تعدادی از معلم‌های آموزش و پرورش در اعتراض به مطالبات صنفی خود، مقابل وزارت کار تجمع كردند كه موردخشونت قرار گرفتندو بازداشت شدند. تعدادی از اقشار مختلف…

منشور گفت‌وگوی سیاسی ابلاغ شد؛ خانه احزاب و خانه سمن‌ها در استان‌ها تشکیل می‌شود

منشور «گفت‌و‌گوی سیاسی» به استانداران ابلاغ شد؛ منشوری 9 بندی که به گفته اسماعیل جبارزاده معاون سیاسی وزیر کشور، باب گفت‌وگو میان احزاب و جریان‌های سیاسی، تشکل‌های مردم نهاد و…

استاندار تهران خبر داد: تاسیس خانه سازمانهای مردم نهاد در استان تهران

استاندار تهران گفت: با تشکیل خانه سمنها می توانیم از نظارت نماینده سازمانهای مردم نهاد در شوراهای اداری استان استفاده کنیم.

اساسنامه مجمع ملی سازمانهای مردم نهاد جوانان رونمایی شد

اساسنامه مجمع ملی سازمانهای مردم نهاد جوانان کشور با حضور معاون اول رئیس جمهور رونمایی شد.

۹۶ درصد مساحت کشور دچار خشکسالی بلندمدت است؛ محيط زيست ايران لبه پرتگاه

بحران كم آبي و خشكسالي ،حيات ميليون‌ها ايراني را تهديد مي‌كند. تهديدي كه بسياري مسئولان هنوز آن را جدي نگرفته‌اند. اما سازمان‌هاي جهاني در طول دهه گذشته، بارها به ايران…

معاون اجتماعی وزارت بهداشت: بانک اطلاعاتی سمن‌های سلامت تشکیل می‌شود

معاون اجتماعی وزارت بهداشت نوشت: در صدد آن هستیم با تشکیل بانک اطلاعاتی، توانمندسازی و توسعه کمی و کیفی سمن‌ها، راه توسعه سلامت را بیش از گذشته با سپردن امور…

ایجاد 31 شبکه هماهنگی"سمن‌ها در مدیریت بحران"/ورود اطلاعات سمن‌ها درسامانه جامع بانک اطلاعاتی

سرپرست امور سازمان‌های مردم نهاد وزارت کشور از ایجاد ۳۱ شبکه هماهنگی "تشکل‌های مردم نهاد در مدیریت بحران" در ۳۱ استان کشور خبر داد و گفت: دلیل توجه تاسیس نهاد…

تشکل های مردم نهاد دولت را در اجرای برنامه فقرزدایی یاری کنند

احمدعلی موهبتی چهارشنبه در نشست هم اندیشی و دیدار با مدیران سمن ها و موسسات خیریه مدیران دستگاه های کمک رسان اظهار کرد: مغفول ماندن بعضی از امور و ناتوانی…

رئیس ستاد ساماندهی سمن‌های تهران: کمک سرانه سمن‌ها قطع می‌شود

رئیس ستاد ساماندهی سمن‌های شهر تهران از نبود شفافیت مالی در ستاد سمن ها در سالهای گذشته، که زمینه ساز ایجاد شائباتی شده گلایه کرد.

پیام تسلیت حامیان جامعه مدنی (حجم) در پی وقوع زلزله در غرب کشور

بار ديگر واقعه مصيبت بار و غم انگيز زلزله، جان هموطنانمان را ستاند و خانمان آنها را زير تلي از آجر و خاك كه سر پناهشان بود مدفون ساخت. بي…

شكايت خانواده بيماران از مشكلات تامين دارو ادامه دارد: كودكان مبتلا به « ام.پي.اس» در بحران

ام پی اس، بیماری نادر ژنتیکی در اين سال‌ها، شماري از كودكان كشور را درگير خود كرده است. بيماري سخت با هزينه هاي درماني فراوان كه از علايم فنوتیپی آن،…

مشکلات سازمان‌های مردم نهاد در استانداری تهران بررسی شد

نشست سازمان‌های مردم نهاد شهر تهران با محوریت اعلام نظرات و مکاتبات سازمان‌های مردم نهاد عصر دوشنبه در سالن جلسات استانداری برگزار شد.

وزیر ورزش و جوانان: زنان در رقابت برابر با مردان کارنامه موفق‌تری داشته‌اند/ به ازای هر ۱۵ هزار نفر یک NGO داریم

مسعود سلطانی‌فر در نشست صمیمانه وزیر ورزش و جوانان با دبیران سازمان‌های مردم نهاد جوانان و فعالان اجتماعی با بیان اینکه زمانی که سمن‌ها در حل معضلی اجتماعی مانند اعتیاد…

سخنگوی کمیسیون حقوقی و قضایی مجلس: لایحه حمایت از حقوق کودکان هفته آینده به کمیسیون قضایی مجلس می‌رود

هدی هاشمیجامعه هنوز از شوک خبر اهورا، بنیتا و آتنا بیرون نیامده بود که به یکباره با شایعه بهت آور دیگری در شبکه‌های مجازی مواجه شد: «سرایدار یک مدرسه در…

وزیر کشور: خیرین و سمن ها در ساماندهی کودکان کار کمک کنند

عبدالرضا رحمانی فضلی وزیر کشور روز سه شنبه در نود و سومین جلسه شورای اجتماعی کشور که در محل وزارت کشور برگزار شد با اشاره به پدیده متکدیان و کودکان…

تندگویان: سمن‌های جوانان سفیران ما در جامعه هستند/ باید به سمت تغییر دیدگاه حرکت کنید

محمدمهدی تندگویان با بیان اینکه سمن‌های جوانان سفیران ما در جامعه هستند و می‌توانند سیاستگذاری‌هایی را ترویج کنند، گفت: نهادینه شدن تغییر دیدگاه‌های جوانان از نگاه مطالبه‌گرایانه به نگاه پیشرو…

سیستان و بلوچستان رتبه دوم کشوری در رشد تعداد سمن ها را کسب کرد

حسین ثوری روز دوشنبه اظهار داشت: تعداد سمن های فعال در سیستان و بلوچستان از سه سمن سال 92 هم اینک به 90 سمن افزایش یافته است که رشد قابل…

استان مرکزی؛ میزبان کارگاه توانمندسازی سمن‌ها

به نقل از روابط عمومی اداره‌کل میراث فرهنگی، صنایع دستی و گردشگری استان، نشست هم اندیشی سازمان‌های مردم نهاد امروز اول مهر ماه با حضور نمایندگان ۱۸ تشکل در میراث…

توانمندسازی سمن‌ها در دستور کار شورای پنجم شهر تهران

الهام فخاری شامگاه جمعه در حاشیه اختتامیه سومین دوره لیگ فوتبال پرشین جمعیت امام علی (ع) (تیم‌های فوتبال کودکان محروم و حاشیه‌نشین شهرها) بر حمایت اعضای شورا از ایده‌های خلاقانه…

سازمان های مردم نهاد قدرت تصمیم گیری در جامعه را افزایش می دهد

محمدکرم محمدی روز دوشنبه در جلسه ای با جوانان پیشوا با اشاره به اینکه راه اندازی سازمان های مردم نهاد با اقبال چندانی از سوی جوانان این شهرستان مواجه نشده…

مدیرکل اجتماعی و فرهنگی استانداری خبر داد؛ افتتاح خانه تشکل‌های اجتماعی در خراسان رضوی

مدیرکل اجتماعی و فرهنگی استانداری خراسان رضوی از افتتاح خانه تشکل‌ها طی روز آینده خبر داد.

تصویب پیش نویس "لایحه قانونی حمایت از سمن‌ها" در کمیسیون سیاسی دولت

معاون اجتماعی مرکز اجتماعی و فرهنگی وزارت کشور گفت: پیش‌نویس لایحه قانونی حمایت از سمن‌ها تهیه و در کمیسیون سیاسی دولت به تصویب رسیده است که برای بررسی و تصویب…

آغاز به کار پروژه ظرفیت سازی سازمان های مردم نهاد زیست محیطی برای آموزش

شهلا منفرد رییس هیات مدیره جمعیت زنان مبارز با آلودگی محیط زیست در مراسم آغاز به کار پروژه ظرفیت سازی سازمان های مردم نهاد به منظور مشارکت در آموزش های…

مدیرکل مشارکت‌های اجتماعی جوانان: اساسنامه مجمع سازمان‌های مردم‌نهاد به زودی تصویب می‌شود

رضا حجتی در خصوص کلیات برگزاری اولین نشست هم‌اندیشی اعضای منتخب مجامع استانی سازمان‌های مردم‌نهاد جوانان سراسر کشور افزود: مجمع سازمان‌های مردم‌نهاد جوانان، یک تأسیسات جدیدی است که به سمن‌ها…

معاون دبیر ستاد حقوق بشر: دفتر سازمان‌های مردم نهاد در ستاد حقوق بشر تشکیل شد

دکتر کاظم غریب آبادی معاون امور بین‌الملل دبیر ستاد حقوق بشر در نشست تعامل با سازمان‌های مردم نهاد که به تدوین چهارمین گزارش ادواری میثاق بین‌المللی حقوق مدنی و سیاسی…

قائم مقام وزیر کشور در ستاد امنیت عمومی وحقوق شهروندی: مهار آسیب‌های اجتماعی با تعامل دولت و سمن‌ها محقق می‌شود

قائم مقام وزیر کشور در ستاد صیانت از حریم امنیت عمومی و حقوق شهروندی گفت: مهار و کاهش آسیب های اجتماعی مستلزم تعامل دستگاه های اجرایی و سازمان های مردم…

ایجاد یک کرسی برای سمن‌ها در شورای فنی میراث تهران

مدیرکل میراث فرهنگی استان تهران با امضای تفاهم‌نامه همکاری با شبکه سمن‌های میراثی، اختیار و حضور مستقیم نهادهای مردمی را در معرفی و صیانت از میراث فرهنگی پایتخت گسترش داد.

مشارکت اجتماعي مادر توسعه است نامه سرگشاده بيش از 120 سازمان مردم‌نهاد در نقد اولين مناظره کانديداهاي رياست‌جمهوري؛ مشارکت اجتماعي مادر توسعه است

نخستين مناظره کانديداهاي رياست‌جمهوري دوازدهم به بحث درباره چالش‌هاي اجتماعي و بررسي رويکرد هريک از نامزدها به اين موضوعات اختصاص داشت. بااين‌حال، به باور بسياري از فعالان اجتماعي، بي‌توجهي کانديداها…

دبیر یک سازمان مردم نهاد حوزه جوانان خواستار شد: حمایت شوراها از سمن‌های فعال

دبیر یک سازمان مردم نهاد جوانان گفت: انتظار داریم شوراهای شهر برای سمن‌های فعال ارزش قائل شوند و از آن‌ها حمایت کنند.

دفتر جمعیت دفاع از کودکان کار و خیابان پلمب شد

خبر این بود؛ دفتر جمعیت دفاع از کودکان کار و خیابان پلمب شد. درباره یک تشکل غیردولتی در پاسگاه نعمت‌آباد صحبت می‌کنیم، تشکلی که از صبح اول وقت به بهانه…

تحقق اهداف برنامه ششم در رشد کمی سمن‌ها تا پایان دولت

مدیرکل مشارکت‌های اجتماعی جوانان وزارت ورزش و جوانان با بیان اینکه از ابتدای دولت یازدهم مجوز ۱۵۰۰ سازمان مردم‌نهاد جوانان صادر شده است، گفت: قصد داریم تا پایان دولت مجوز…

مدیرکل امور اجتماعی و فرهنگی استانداری کرمان: سازمان مردم نهاد بهترین بستر برای مشارکت مردم هستند/توسعه پایدار سمن ها به حمایت مردمی نیازمند است

مدیرکل امور اجتماعی استانداری کرمان گفت: توسعه پایدار بدون مشارکت مردم عملی نیست و معتقدیم سازمان های مردم نهاد بهترین بستر برای مشارکت مردم هستند.

مشکلاتی که رشد بی رویه سمن‌ها ایجاد کرده است

دبیر یک سازمان مردم نهاد جوانان استان البرز گفت: بهتر است وزارت ورزش و جوانان برای هر سازمان مردم نهاد جوانان دوره‌های بومی، تخصصی با توجه به آمایش سرزمین برگزارکند.

برای اولین‌بار یک قاضی زن به سرپرستی دادسرای اطفال و نوجوانان منصوب شد؛ زنی در لباس قضا

شهرزاد همتی: روز گذشته، دادستان تهران از انتصاب یک زن به سرپرستی دادسرای اطفال و نوجوانان خبر داد. جعفری‌دولت‌آبادی در‌این‌باره افزود: «این انتصاب که با موافقت رئيس محترم قوه قضائيه…

بازارچه خيريه و مؤسسه بهبود کيفيت زندگي آتنا افتتاح شد؛ تحقق رؤیای توانمندسازي زنان آسيب‌پذير

در حياط که باز مي‌شود، بوي تازگي و طراوت حياط آب‌وجاروشده مؤسسه آتنا به مشام مي‌خورد. درست مثل خانه‌اي که مهياي ورود مهمان است. اينجا خانه بهبود کيفيت زندگي زنان…

آخرین وضع انجمن صنفی روزنامه‌نگاران تهران در گفت‌وگو با شهریار شمس؛ عضوگیری انجمن به زودی آغاز می‌شود

«با گذشت بیش از ٢٦ روز از برگزاری مجمع موسس انجمن صنفی روزنامه‌نگاران استان تهران بسیاری از روزنامه‌نگاران استان تهران منتظر اعلام شرایط عضویت در این انجمن هستند.»شهریار شمس مستوفی…

فصل مترقي محيط‌زيست در برنامه ششم به تصويب مجلس شوراي اسلامي رسيد؛ تالاب‌ها احيا مي‌شوند، جنگل‌ها نفس مي‌کشند

وظايف دولت در حوزه محيط‌زيست در برنامه ششم توسعه به تصويب مجلس رسيد. اهميت اين بند از برنامه ششم از آنجايي است که ناظر بر چالش‌هاي کنوني محيط‌زيست در ايران…

سمن‌ها مي‌توانند به دستگاه‌هاي دولتي كمك كنند

رييس سازمان ميراث فرهنگي، صنايع دستي و گردشگري در ديدار با سمن‌هاي استان خوزستان تاكيد كرد كه سمن‌ها با احصاي تكاليف مي‌توانند به دستگاه‌هاي دولتي كمك كنند.

بازبینی لایحه تامین امنیت زنان در برابر خشونت در مراحل پایانی

معاون رئیس جمهور در امور زنان و خانواده با اشاره به آخرین اقدامات انجام شده در زمینه لایحه تامین امنیت زنان در برابر خشونت گفت: یک گروه کارشناسی و پژوهشی…

معاون ساماندهی امور جوانان: احتمال تشکیل مجمع ملی جوانان تا بهمن‌ماه/ ۱۵۰۰ سمن فعال داریم

به نقل از پایگاه خبری وزارت ورزش و جوانان، محمدرضا رستمی در جمع فعالان سازمان های مردم نهاد جوانان و نخبگان جوان بوشهری با اشاره به روزهای شروع دولت یازدهم…

رئیس کمیسیون اجتماعی مجلس؛ نیازی به پیگیری لایحه حمایت از کودکان نیست! قانون حمایت از کودکان همچنان در محاق

سام بوربورـ حمایت از کودکان با وجود قوانین حمایتی سنجیده ممکن می‌شود و بی‌شک بخش عمده‌ای از مشکلات و موانع در مسیر حمایت از کودک به عدم حمایت منسجم قانونی…

انتخاب اعضاي هيات‌مديره انجمن صنفي روزنامه‌نگاران تهران

روز پنجشنبه نخستين جلسه مجمع عمومي انجمن صنفي روزنامه‌نگاران استان تهران برگزار شد. دراين جلسه پس از تصويب بندهاي اساسنامه انجمن توسط اعضاي حاضر در جلسه كه ١٦٥ نفر بودند،…

كاهش آسيب‌هاي اجتماعي نيازمند توجه به نهادهاي مدني

معاون اول رييس‌جمهوري با اشاره به اين موضوع كه اعتياد هم علت و هم معلول آسيب‌هاي اجتماعي است و براي رفع آن نه تنها اقدامات دولت كه مشاركت جامعه مورد…

خشونت عليه زنان در آينه آمار و ارقام بين‌المللي

بر‌اساس آمارهاي رسمي برآورد مي‌شود که ۳۵ درصد زنان در سراسر جهان، نوعي از خشونت فيزيکي يا جنسي را تجربه کرده‌اند. اين درحالي است که با احتساب تحقيقات محلي و…

مطالبه یک ان‌جی‌او از روحانی: وعده «منشور حقوق شهروندی» را محقق کنید

جامعه وکلای مدافع حقوق شهروندی با صدور بیانیه ای ضمن اعلام این که «انتشار منشور حقوق شهروندی وعده ای است که ما به عنوان کنشگران دغدغه مند حقوق ملت از…

سه هزار و 600 دانش آموز در کشور تجربه مصرف مواد مخدر دارند

مشاور دبیرکل و دبیر اتاق های فکر ستاد مبارزه به مواد مخدر با اشاره به شناسایی136هزار دانش آموز در معرض خطر در کشور گفت: از این تعداد، 3هزار و 600…

ارائه لایحه مقابله با حیوان‌آزاری به دولت

‌رییس سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به ارائه لایحه مقابله با حیوان‌آزاری به هیئت دولت، گفت: مسئولیت ساماندهی سگ‌ها و حیوانات ولگرد در محیط‌های شهری و روستایی بر عهده وزارت…

لایحه جامع وکالت در انتظار همراهی مجلس

همايش اتحاديه سراسري کانون‌های وکلای دادگستري ايران (اسکودا) هر ٦ ماه يك‌بار به ميزباني يكی از كانون‌ها برگزار می‌شود كه اين‌بار كانون البرز ميزبان همایش کانون‌های وکلا در روزهای ١٩…

افتتاح دندان‌پزشکي براي زنان «اچ‌آي‌وي» مثبت

روز گذشته، اولين مرکز خدمات دندان‌پزشکي زنان در حال بهبودي در خانه خورشيد تأسيس شد. اتفاقي که با همت ليلا ارشد، مديريت خانه خورشيد و انجمن دندان‌پزشکان ايران از سال…

پویشی برای آزادی صیادان ایرانی پس از ۲۰ ماه

جمعی از فعالان اجتماعی پس از مرگ دو ملوان و صیاد ایرانی دیگر بر اثر گرسنگی و تشنگی که در اسارت دزدان دریایی بودند، با تشکیل پویشی مردمی خواستار رسیدگی…

گزارش وزير بهداشت از جلسه آسيب‌هاي اجتماعي در حضور رهبر انقلاب: متاسفانه شرايط خوب نيست

به دنبال برگزاري سومين ديدار اعضاي شوراي اجتماعي كشور با رهبري در روز ١٠ آبان ماه و گزارش‌دهي درباره اقدامات انجام شده براي كنترل و كاهش آسيب‌هاي اجتماعي، وزير بهداشت…

یک‌میلیون و 700 هزار امضا برای نجات دریاچه ارومیه به سازمان ملل متحد تحویل شد

هماهنگ‌کننده مقیم سازمان ملل متحد در تهران: سازمان ملل متحد بحران دریاچه ارومیه را با جدیت دنبال می‌کند رضا کیانیان، بازیگر: پروژه انتقال آب دریای خزر به سمنان کاملا اشتباه…

وزیر دادگستری: قوه‌قضائیه با بازنگری قانون مجازات اعدام موافق است

پورمحمدی: باید در میزان و مصادیق اعدام بازنگری شود دبیر کمیسیون حقوقی و قضائی مجلس شورای اسلامی: طرح تخفیف مجازات‌های اعدام قاچاقچیان موادمخدر هنوز به هیأت‌رئیسه مجلس ارایه نشده است.

منشور حقوق شهروندی ایران به کجا رسید؟

ریشه‌های منشور حقوق شهروندی منشور حقوق شهروندی فهرستی از مهم‌ترین حقوق شهروندان یک کشور است. نخستین منشور با این نام در ایران باستان در ۵۳۸ پیش از میلاد توسط کوروش…

حوزه جوانان چه انتظاراتی از وزیر جدید وزارتخانه ورزش و جوانان دارد؟ وقتی برای دیده شدن جوانان

فریبا نباتی: ظهر روز 27 مهرماه محمود گودرزی وزیر ورزش و جوانان بعد از جلسه ای که با رئیس جمهور داشت نشستی با معاونان خود برگزار کرد و رسما از…

سکوت توحیدی پس از ۶ سال شکست/ دخالت دولت دهم در تصرف خانه سینما

فرهاد توحیدی رئیس سابق هیات مدیره خانه سینما که در مقطع بسته شدن این نهاد صنفی در این سمت حضور داشت در گفت‌وگوی شفافی پس از ۶ سال سکوت خود…

افزایش خرید و فروش نوزادان در ایران

معاون امور اجتماعی سازمان بهزیستی کشور می‌گوید: «طی شش ماه گذشته شاهد افزایش آمار خرید و فروش نوزادان در سراسر کشور بوده‌ایم.» فروش نوزاد، پدیده ای زشت و آسیبی اجتماعی…

در نشست هفته سلامت روان در دانشکده علوم رفتاری و سلامت روان عنوان شد: ایرانیان پُراسترس

زهرا جعفرزاده| ایرانیان پُر استرس اند، آنقدر که دیگر نیازی به آمار و ارقام و کارهای تحقیقاتی ندارند. استرسی که در سطوح بالا، در دایره اختلالات روانی قرار می گیرد،…

به بهانه روز جهاني کودک؛ وقتي پاها روايتگر کودکي از دست رفته‌اند

نوشته‌اند: «کار ساده‌اي است؛ هر جا نشاني از کودکيِ ازدست‌رفته ديديم، عکسي بگيريم... عکسي از پاها.» جمعيت دفاع از کودکان کار و خيابان، که نهادي مستقل و غيردولتي در زمينه…

آسیب‌شناسی روانی و اجتماعی دختران دوره متوسطه دوم

روز گذشته نشست بررسی تفاهم‌نامه‌های مشترک میان معاون امور زنان و خانواده ریاست‌جمهوری و وزارت آموزش‌وپرورش در وزارت آموزش‌وپرورش برگزار شد. در این نشست مشترک، وزارت آموزش‌وپرورش به تشریح جزئیات…

هشداردرباره سبک زندگی ایرانی ها

25 میلیون ایرانی به علت چاقی در معرض بیماری های قلبی قرار دارند / 50 درصد مبتلایان به فشار خون از بیماری خود اطلاع ندارند.

واكنش حقوقدانان به انتقادات عليه پيوستن ايران به پروتكل به كارگيري كودكان در مخاصمات مسلحانه

نویسنده: زهرا چوپانكاره «هدف قرار گرفتن بسيج دانش‌آموزي، نقشه خطرناك سازمان ملل براي ايران، خداحافظي با حق تدافع، تهديد بنيان خانواده و... اينها تنها بخشي از انتقادات و برداشت‌هاي اشتباهي…

در همایش تخصصی حقوق حیوانات به‌مناسبت «روز جهانی مبارزه با خشونت علیه حیوانات» مطرح شد؛ در ٤٠‌سال گذشته ٩٠‌درصد حیات‌وحش از بین رفته‌ است

دومین همایش تخصصی حقوق حیوانات به‌مناسبت «روز جهانی مبارزه با خشونت علیه حیوانات» برگزار شد.«معصومه ابتکار»، رئیس سازمان محیط زیست در حاشیه این همایش و در گفت وگو با «شهروند»…

نخستین مرکز اقامتی ویژه افتتاح شد؛ آغاز خدمات درمانی رایگان به زنان باردار معتاد

فریبا خان احمدی/ نخستین مرکز اقامتی مدل طبی زنان و زنان باردار مصرف کننده مواد روز گذشته با حضور قائم مقام دبیر کل ستاد مبارزه با مواد مخدر، قائم مقام…

جدال بر سر یک پروتکل حقوق کودکان

الهام کاظمی | 6 سال پیش علی‌اکبر صالحی وزیر امور خارجه وقت کشور در دولت دهم، پروتکل الحاقی منع به کارگیری کودکان در منازعات نظامی را که به کنوانسیون حقوق…

وزیر ورزش و جوانان خبر داد: افزایش شمار سمن‌های جوانان به 2000 سمن

وزیر ورزش و جوانان گفت: در حال حاضر 1500 سازمان مردم‌نهاد جوانان در کشور فعالیت می‌کنند که امیدواریم تا پایان دولت یازدهم تعداد آنها به دو هزار سازمان مردم‌نهاد افزایش…

معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون، کار و امور اجتماعی خبر داد: سوءتغذیه ١٥٠‌هزار کودک ایرانی

آمارها حکایت از این دارد که ١٥٠‌هزار کودک ایرانی سوءتغذیه دارند؛ کودکانی که خیلی‌هایشان هنوز تحت حمایت نهادهای حمایتی قرار نگرفته‌‌اند، به‌طوری که براساس اعلام معاون رفاه اجتماعی وزارت تعاون،…

جهانگیری آیین نامه تشکل های مردم نهاد را ابلاغ کرد+دانلود آیین نامه

معاون اول رییس جمهوری تصویبنامه هیات وزیران درخصوص آیین نامه تشکل های مردم نهاد را در 39 ماده به دستگاه های ذیربط ابلاغ کرد.

یک میلیون امضاء برای حمایت از حیوانات بی سرپرست

چند ماهی از انتشار تصاویر و فیلم‌های آزار و اذیت حیوانات در فضای مجازی می‌گذرد. تصاویری که در آنها نشانی از انسانیت دیده نمی‌شود.پخش این گونه تصاویر و فیلم‌ها باعث…

آسیب‌های اجتماعی به برنامه ششم توسعه آمد

مطهره واعظی‌پور| نمایندگان مجلس سرانجام موفق شدند آسیب‌های اجتماعی را در برنامه ششم توسعه جای دهند و حالا قرار است برنامه ششم با جدول الحاقی 28 ردیفی که در مورد…

زمزمه‌های حذف «عدالت جنسیتی» از برنامه ششم

ماده ٣١ لایحه برنامه ششم توسعه کشور با تأکید بر عدالت جنسیتی در دستگاه‌ها، به حوزه زنان و خانواده اختصاص یافته بود و حالا به دلیل موضع‌گیری شاید ضعیف نمایندگان…

سازمان ملی جوانان در انتظار لایحه دولت است؛ اشتباهی که اصلاح نشد

سعیده علیپور| 6 سال از طرح دولت قبل در ادغام دو سازمان تربیت بدنی و سازمان ملی جوانان می‌گذرد؛ ادغامی که نتیجه محسوس آن گم‌شدن مطالبات و پیگیری‌های حوزه جوانان…

۳۰ درصد مردم ايران گرسنه اند

معاون وزیر بهداشت با ارائه گزارشی از آسیب‌های اجتماعی در کشور گفت: در حال حاضر ۳۰ درصد مردم کشور گرسنه اند و نان خوردن ندارند که این آمار را وزارت…

مدیرکل هماهنگی امور استان‌های وزارت ورزش: مطالبات جوانان به استانداران منتقل شود/تشکیل سمن‌سرا در استان‌ها

مدیرکل هماهنگی امور استان های وزارت ورزش با اشاره بر اینکه باید مطالبات جوانان به استانداران منتقل شود، بر ضرورت تشکیل «سمن سرا» در استان‌ها تاکید کرد.

به مناسبت روز خبرنگار؛ انجمن خبرنگاران محیط زیست ایران تشکیل شد

انجمن خبرنگاران محیط زیست ایران، با هدف آموزش و ارتقای کیفی کار خبرنگاران حوزه محیط زیست و پیگیری حقوق و مسائل صنفی خبرنگاران به مناسبت روز خبرنگار آغاز به کار…

نامه تشکل‌های محیط‌زیستی دانشجویی به نمایندگان فهرست امید

تعدادی از تشکل‌های زیست‌محیطی دانشگاه‌های تهران با صدور نامه‌ای از نمایندگان تهرانی فهرست امید، از آنها خواسته‌اند به وضعیت محیط‌زیستی و شهری پایتخت توجه بیشتری داشته باشند.

فرمانی به سود زنان

سعیده علیپور/ در سومین سال فعالیت دولت یازدهم، حسن روحانی رئیس‌جمهوری نخستین دستور مستقیم را برای حمایت از حقوق زنان صادر و برگزاری آزمون استخدامی سال 95 را به تامین…

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی خبر داد: افتتاح 7 مرکز نگهداری از کودکان خیابانی/جمع‌آوری معتادان متجاهر با دستور رییس‌جمهور

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از افتتاح 7 مرکز نگهداری کودکان کار و خیابان با همکاری شهرداری تهران در هفته دولت خبر داد. علی ربیعی در حاشیه مراسم واگذاری…

انتشار «داروگ» نشریه نوجوانان دوستدار محیط زیست

اولین نشریه نوجوانان دوستدار محیط‌زیست با عنوان «داروگ» در قالب ماهنامه منتشر شد. در شماره مرداد داروگ، علاوه بر اخبار فعالیت‌ها و جشنواره‌های محیط‌زیستی مرتبط با کودکان، هفت کمپین‌ بین‌المللی…

بیش از ۵۰۰ فعال مدنی و کارشناس ایرانی: دستفروشی جرم نیست

بیش از ۵۰۰ نفر از فعالان مدنی، استادان دانشگاه و کارشناسان مسائل اجتماعی در ایران، در نامه سرگشاده‌ای خواهان جرم‌زدایی از دستفروشی شده‌اند. نامه فعالان مدنی در اعتراض به مصوبه…

ورود قضات به عرصه وکالت مقدمه فساد در سیستم قضایی است

یک وکیل دادگستری گفت: ورود قضات به عرصه وکالت هم می‌تواند مقدمه فساد در سیستم قضایی و حقوقی کشور باشد و هم می‌تواند مشکل وکلای جوان را برای ورود به…

چهارهزار سازمان مردم نهاد (سمن) در دولت تدبیروامید مجوز گرفتند

معاون سازمان های مردم نهاد مرکز اجتماعی و فرهنگی وزارت کشور گفت : از حدود 20 سال اخیرتاکنون هشت هزار تشکل مردم نهاد از وزارت کشور مجوز گرفته اند که…

دستگاه ها فرایند مشارکت با سمن ها را روان تر کنند

نماینده سازمان های مردم نهاد هرمزگان گفت: دستگاه های اجرایی فرآیند مشارکت سازمان های مردم نهاد (سمن ها) را برای همکاری و تعامل بیشتر روان تر کنند.

فرماندار سنندج خواستار شد: ضرورت بهره‌گیری از ظرفیت سمن‌ها در ترویج فرهنگ رعایت حقوقق کودکان

فرماندار سنندج بهره‌گیری از ظرفیت سازمان‌های مردم نهاد به منظور ترویج و نهادینه کردن رعایت حقوق کودکان تاکید کرد و گفت: بستر ورود سمن‌ها به حوزه توسعه آموزش در بین…

با هدف مبارزه همه‌جانبه با مواد مخدر و تغییر در قانون اعدام قاچاقچیان صورت می‌گیرد؛ تشکیل فراکسیون مواد مخدر در مجلس

شهرزاد همتی/ سخنگوی ستاد مبارزه با مواد مخدر از انجام هماهنگی‌های لازم برای تشکیل «فراکسیون مبارزه با مواد مخدر در مجلس شورای اسلامی» خبر داد. این خبری است که پرویز…

دکتر سیاری انتقال ویروس ایدز از راه تماس جنسی را تأیید کرد؛ تأسیس مراکز بهداشتی برای «زنان روسپی»

بعد از صحبت‌های علی‌اکبر سیاری، معاون درمان وزیر بهداشت، درمان و آموزش پزشکی، مبنی‌بر اینکه انتقال ویروس ایدز از راه ارتباط جنسی دوبرابر شده، او از ایجاد مراکزی برای ارائه…

تأکید بر حمایت قضائی، بیمه‌ای و درمانی از محیط‌بانان؛ جزئیات لایحه قانونی حمایت از محیط‌بانان اعلام شد

معاون توسعه مدیریت، حقوقی و امور مجلس سازمان حفاظت محیط‌زیست با اشاره به ارائه پیش‌نویس لایحه قانونی حمایت از محیط‌بانان به دولت، جزئیات این لایحه را که برای حمایت بیشتر…

از ظرفیت سمن ها در برنامه ریزی اوقات فراغت جوانان استفاده شود

معاون سیاسی و امنیتی استاندار بر لزوم بهره مندی از ظرفیت سمن ها در برنامه ریزی اوقات فراغت جوانان تاکید کرد.

سیاوش شهریور: دوران طلایی فعالیت انجمن فرا رسیده است/ دولت از سازمان های مردم نهاد حمایت جدی به عمل می آورد/ در دو سال و نیم گذشته 290 انجمن مجوز فعالیت دریافت کرده اند

 مدیر کل دفتر امور اجتماعی و فرهنگی استانداری تهران گفت: سازمان های مردم نهاد یک از مهمترین، اساسی ترین و زیر ساختی ترین بخش توسعه اجتماعی کشور هستند که در…

بیمه و مالیات 2 مشکل عمده سمن‌ها

دبیر سازمان مردم‌ نهاد خانه نجات ایران با اشاره به ضرورت بهره‌گیری از ظرفیت‌های داوطلبی اعضای سمن‌ها گفت: فعال نکردن ظرفیت‌های داوطلبی یکی از دلایل برخورد سمن‌ها به مشکلات مختلف…

مدیرکل امور اجتماعی استانداری تهران خبر داد؛ آموزش‌«پیشگیری از آزارجنسی» در مهدهای کودک و مراکز پیش دبستانی

مدیرکل اموراجتماعی استانداری تهران ازآموزش‌های پیشگیری ازآزارجنسی کودکان درمهدها و پیش‌دبستانی‌ها خبرداد وگفت:«باید کودکان ما آنقدر آموزش دیده باشند که هیچ وقت درمعــرض تجاوز و تهدید جنــسی قرارنگیرند. متأسفانه هم…

گشتی در «سرای احسان» مرکز نگهداری از بیماران روانی مزمن؛ مهرورزی به بی‌آرزوها

مریم جهان پناه/ انگشت اشاره‌اش را تکان می‌دهد و با چشمان ریزسرمه کشیده‌اش می‌گوید بیا، جلوتر می‌روم. همان دختری است که از ابتدای ورود من به سالن «سرای احسان»، آن…

گزارشی از نشست «بررسی وضعیت نوزادان مبتلابه اعتیاد»؛ کودکانی با سرنوشت اعتیاد

مطهره واعظی‌پور | عقیم‌سازی زنان معتاد راه‌حلی بود که اولین‌بار فاطمه دانشور، عضو شورای شهر تهران مطرح کرد؛ موضوعی که موافقان و مخالفان زیادی داشت. برخی بر این باورند که…

رئیس سازمان نظام روانشناسی اعلام کرد: ٩٠ درصد ایرانی‌ها برای امرار معاش استرس دارند

«مردم ما استرس دارند، بردبار نیستند و تحمل دیگری را ندارند.» این یک جمله تازه نیست؛ موضوعی است که در چندسال گذشته میان حرف‌های خیلی‌ها جای خودش را باز کرده…

دوره‌های توانمندسازی سمن‌های جوانان کیفیت مطلوبی ندارد

مدیر جمعیت افرای سبز گفت: کیفیت دوره توانمندسازی سمن‌ها که از سوی وزارت ورزش و جوانان برگزار می‌شود مطلوب نیست چرا که از اساتید مناسبی برای برپایی این دوره‌ها استفاده…

٢ قصه از ٢ زن سرپرست خانوار در محله هرندی؛ اینجا یک ایالت دیگر است

«‌ان. جی.او»های زیادی در این محله فعالیت می‌کنند اما توان تشکل‌ها محدود است و اتفاق خاصی در محله نیفتاده است.

ابتکار خبر داد: لایحه مبارزه با حیوان‌آزاری در کمیسیون تدوین لوایح دولت

رئیـــــــــس ســازمان حفـــــــاظت محیط زیست با تأکید بر ضرورت به روزرسانی قوانین محیط زیست گفت: در رابطه با مبارزه با حیوان‌آزاری لایحه‌ای در کمیسیون تدوین لوایح دولت مطرح است که…

نقدی بر قوانینی که حداقل سن ازدواج موقت دختران را ۱۳‌سال قرار داده است؛ خاله‌بازی‌های واقعی

وحیده کریمی| سن نکاح برای دختر نیز همانند ازدواج دایم ۱۳‌سال است در نکاح دختر باکره اعم از منقطع و دایم اذن‌ پدر یا جدپدری لازم است در ازدواج موقت…

دبیر یک سازمان مردم نهاد پیشنهاد داد: افزایش دوره‌های استانی توانمندسازی سمن‌های جوانان

دبیر سمن «خانه آتیه‌سازان علم و صنعت آیریک» با اشاره به دوره‌های توانمندسازی سمن‌های جوانان گفت: دوره‌های ملی توانمندسازی تنها 10 درصد بازدهی دارد. بنابراین بهتر است برای افزایش توانمندی‌…

دولت نگاه امنیتی به سمن ها را برداشت

معاون سیاسی امنیتی استانداری همدان گفت: نگاه امنیتی به سازمانهای مردم نهاد در دولت تدبیر و امید برداشته شد.

گزارشی از شب‌قدر جمعیت دانشجویی امام علی(ع)؛ با کیسه های مهربانی در کوچه های بی کسی

زهرا کشوری/ کیسه‌های غذا روی شانه‌های جوانشان، آرام درهای بی‌کسی را می‌زنند تا به رسم علی(ع)، دستگیر کسانی باشند که شکم خالی سر روی بالین نداری گذاشته‌اند. جمعیت دانشجویان امام…

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی از کمپ ترک اعتیاد زنان در «وردآورد» بازدید کرد؛ چهاردیواری تنهایی

علی ربیعی: اعتیاد درحال زنانه شدن است خط شیوع اعتیاد در زنان از ٤‌درصد به ١٠‌درصد رسید.

با ابلاغ وزارت بهداشت، کودکان معتاد از بیمارستان‌ها به‌طور مستقیم به بهزیستی می‌روند

قیمت فروش نوزادان در تهران؛ از ٥٠٠‌هزار تا یک‌میلیون تومان از ١٥٠ کودک مبتلا به اعتیاد ٦٠ کودک تحویل بهزیستی شده‌اند.

زندگی «غربت»‌های شمال در شوش و دروازه غار؛ خوش‌نشینان ناراضی

شادی خوشکار|اسماعیل کنار حوض نشسته، ١٠ روز است دخترکش را گم کرده. ظهر جمعه است، حوالی میدان شوش، در حیاط خانه‌ای کلنگی که هر پنجره‌اش به اتاق یک خانواده باز…

اعتیاد در میان زنان جولان می دهد؛ خماری زنان در خواب قوانین

فریبا نباتی: تعداد دقیقی در میان آمار رسمی ندارند اما آمار غیررسمی می گوید در ده سال گذشته 4 برابر شده اند. پدیده ای که یک روز مردانه بود حالا…

رئیس کمیسیون کشاورزی و منابع طبیعی مجلس: دولت لایحه‌ حمایت از محیط‌ بانان و جنگل‌ بانان را ارائه دهد

مژگان جمشیدی نیم نگاهشلیک به یک محیط بان دیگر در استان فارستنها یک روز پس از شهادت دو محیط‌بان منطقه گنو، این‌بار محیط‌بان شجاعی در پارک ملی بمو در فارس…

تدوین سند تعامل شورای شهر و سمن‎ها

رئیس کمیسیون فرهنگی و اجتماعی شورای اسلامی شهر همدان گفت: تشکل‎های مردمی ظرفیت پایان‌ناپذیری هستند که باید با نگاه مثبت به آنها نگاه کرد.

گزارشی از مرکز ارائه خدمات روزانه به کودک کار و خیابان «اینجا» درس می‌خوانند؛ «آنجا» کار می‌کنند

مریم جهان پناه/ نحیف و لاغر است، از ته چشمان خرمایی رنگ خسته و غمگینش نگرانی و اضطراب تراوش می‌کند، شکل و شمایلش به بچه‌هایی که از صبح تا شب…

کمیسیون زنان و خانواده مجلس در راه است

شهرزاد همتی: حالا نزدیک به یک ماه از آغاز مجلس دهم گذشته است. مجلسی که گفته می‌شود بالاترین سهم حضور زنان را در تاریخ کشور ما دارد و انتظار می‌رود…

در گفت‌وگو با حقوقدانان مجازات حیوان‌آزاری بررسی شد؛ شرط‌بندی روی زوزه‌های پیروزی

فاطمه صفری| رفتار با حیوانات وحشی هم باید طبق تعالیم دینی به دور از خشونت باشد داستان‌های مربوط به رفتار مناسب با حیوانات از کتب آموزشی حذف شده‌اند نبود قانونی…

پايتخت، هيچ مركز درماني براي پذيرش كودكان معتاد ندارد؛ درد بي‌درمان كودكان خمار

بنفشه سام‌گيس/ سال ٨٧ با پسر١٠ ساله‌اي گفت‌وگو كردم كه از پنج سالگي توسط پدر معتاد شده بود. معتاد به ترياك. پسرك با مادر و خواهر معتادش به تهران آمده…

گزارشی از کمپینی که به بهانه «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» ایجاد شد؛ دوچرخه ها در شهر

پویان خوشحال: آلودگی هوا باعث شده است در شهر تهران سالانه بیش از 5000 نفرجان خود را از دست دهند. یکی از عوامل ایجاد سرطان ریه نیز آلودگی هوا تشخیص…

در باره شبکه‌ای مردمی از کاربران که ١٤٠ موسسه خیریه را به هم متصل کرده است؛ سفیران آرزوهای کوچک در اینستاگرام

مریم شکرانی|ماجرا از زمستان و یک پوستر شروع شد. پوستری که در مرکز آن کودک سرمازده‌ای را به تصویر می‌کشید و دست‌هایی که از قاب تصویر وارد شده و به…

معاون پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه: ۱۰‌میلیون ایرانی درگیر آسیب‌های اجتماعی هستند

یک پژوهشگر اجتماعی: نباید جلوی آسیب‌ها را گرفت همین که آسیب‌های جدید تولید نشود، اتفاق بزرگی است.

حوزه فرهنگی و اجتماعی اولویت آخر نمایندگان مجلس دهم است؛ بی‌کسی «جامعه» در مجلس

الهام کاظمی/کمیسیون‌های تخصصی مجلس شورای اسلامی در حال شکل‌گیری هستند و نمایندگان، اولویت‌های نخست خود را برای حضور در این کمیسیون‌ها اعلام کرده‌اند و ثبت‌نام‌ اولیه صورت گرفته است. در…

بهانه‌هایی برای مهربانی با حیوانات

توقف پروژه رنگ‌آمیزی برج‌های مراقبت فرودگاه یاسوج به خاطر یک پرنده شکاری، تعویق سه‌ماهه عملیات عمرانی برای حفظ آرامش لک‌لک باردار، فداکاری چوپان فداکار و اجازه‌ای که به پلنگ داد…

در نشست تخصصی روز جهانی مبارزه با کار کودک مطرح شد: کودکان کار ؛ بردگان کوچک شهر

تعدادی از کودکان کار به ساقیان موادمخدر در تهران تبدیل شده اند به کارگیری کودکان در مراکز بازیافت زباله و ... توسط پیمانکاران شهرداری ممنوع است.

آمار کودکان کار در ایران در حال افزایش است؛ قربانیان «کوچک» فقر

٢ میلیون کودک در ایران کارگری می‌کنند ٣٠ درصد کودکان کار به مدرسه نمی روند.

برگزاری نشست ملی سمن های زنان

معاون برنامه‌ریزی و هماهنگي معاونت امور زنان و خانواده نهاد ریاست جمهوری گفت: نشست ملی سمن‌های فعال در حوزه امور زنان و خانواده نیمه اول سال جاری در تهران برگزار…

آموزش سمن‌ها برای حل معضلات اجتماعی

مدیر کل امور اجتماعی استانداری تهران گفت: در راستای بهره‌گیری از سازمان‌های مردم نهاد، آموزش سمن‌ها برای حل معضلات اجتماعی آغاز شده است.

گزارشی درباره آمارهای معاونت امور زنان و خانواده از وضعیت اشتغال زنان؛ ٢٧‌ میلیون زن بی‌کار و فقط ٤‌ میلیون شاغل

سقف‌های شیشه‌ای* و قوانین نانوشته‌ای که مردان را محق‌تر از زنان برای کارکردن می‌دانند، باعث شده از ٢٧‌ میلیون نفر از زنان کشور که در سن کار به سر می‌برند…

گزارشی از پدیده اعتیاد دختران زیر 14 سال؛ خماری زیرنگاه همکلاسی ها

هدی هاشمی / تصورش هم سخت است که برخی از دانش آموزان امروزی زیر نگاه بچه‌های دیگر کلاس مواد مصرف کنند. درست زیر پوست این شهر در مدارس شهر اتفاقاتی…

١١ ميليون حاشيه‌نشين، ٥/٢ ميليون زن سرپرست خانوار ٥/١ ميليون معتاد و...؛ پنج‌گانه‌شوم اجتماعي به روايت وزير

نمايندگان مجلس دهم در دومين هفته كاري خود شنونده گزارش تكان‌دهنده‌اي درباره وضعيت آسيب‌هاي اجتماعي در كشور بودند. گزارشي كه توسط عبدالرضا رحماني‌فضلي؛ وزير كشور و دبيركل ستاد مبارزه با…

گزارشی از جزییات زندگی خانواده‌های آسیب‌دیده در «صلوات تپه» بومهن: ١٠ روز جهنمی نوزاد ٤ ماهه، برای ترک اعتیاد

زهرا جعفرزاده| وقتی جواب آزمایش متادون نوزاد چهارماهه مثبت شد، نه پزشک معالج تعجب کرد، نه مادرش و نه مددکاران؛ هیچ‌کس از اعتیاد «علی» شوکه نشد. نوزاد زرد و زاری…

انتقاد مولاوردي از سیاسی‌شدن مسائل اجتماعی زنان

معاون رئیس‌جمهور در امور زنان و خانواده با انتقاد از سیاسی‌شدن موضوعات در حوزه زنان و خانواده گفت: امیدواریم در برنامه ششم توسعه با همراهی مجلس به سمت تحقق عدالت…

گزارشی از وضع سلامت روان جامعه و خشونت نهفته در رفتار ایرانی‌ها؛ خانواده‌های ایرانی مهارت گفت‌وگو را بلد نیستند

ایرانی‌ها خشن شده‌اند. این دیگر یک موضوع جدید یا عجیب نیست، موضوعی است که حالا دیگر چندوقتی می‌شود علاوه بر پژوهشگران اجتماعی، مسئولان دولتی هم درباره آن صحبت می‌کنند و…

دبیر یک سازمان مردم‌نهاد: مشکل اصلی، رویکرد مسئولان به سازمان‌های مردم‌نهاد است

دبیر سازمان مردم‌نهاد پیشگامان تمدن نوین با بیان اینکه مشکل اصلی سازمان‌های مردم نهاد رویکرد مسئولان به آن‌هاست، گفت: مسئولان ارزش لازم را برای سمن‌ها قایل نیستند و خود را…

مدیرکل امور بانوان استانداری یزد: شبکه تخصصی ارتباطی بین سمن‌های حوزه زنان ایجاد شود

مدیرکل دفتر امور بانوان و خانواده استانداری یزد گفت: ایجاد یک شبکه تخصصی ارتباطی در حوزه زنان و خانواده بین سازمان‌های مردم نهاد به منظور تعامل و هم‌افزایی بیشتر تشکل‌های…

مدیرکل مشارکت‌های اجتماعی جوانان: کمبود بودجه توانمندسازی سمن‌ها را متوقف کرده است

مدیرکل مشارکت‌های اجتماعی جوانان وزارت ورزش و جوانان گفت: به دلیل کمبود بودجه توانمندسازی سازمان‌های مردم‌نهاد جوانان متوقف شده است.

گزارش از فعالیت مجدد شورای اجتماعی کشور پیرامون آسیب‌های اجتماعی؛ شورایی که پس از احمدی‌نژاد دوباره نفس می‌کشد

شهرزاد همتی/شورای اجتماعی کشور که در سال‌های ریاست‌جمهوری احمدی‌نژاد از نفس افتاده بود، حالا با روی کار آمدن دولت تدبیر و امید شورایی را بنا کرده تا به بررسی آسیب‌های…

سمن‌ها در سردرگمی به سر می‌برند

دبیر موسسه آهنگ بلوچ با بیان اینکه آموزش‌های عمومی و تخصصی برای سمن‌های جوانان لازم است، گفت: برخی از سمن‌ها مهارت‌های لازم برای حل مشکلاتشان در زمینه‌های مختلف از جمله…

آیین‌نامه جدید شورای صنفی دانشگاه‌ها تصویب شد؛ ممنوعیت فعالیت همزمان دانشجویان در شورای صنفی و تشکل‌‌های سیاسی

یک ماه پیش آیین‌نامه شورای صنفی توسط وزیر علوم امضا و به دانشگاه‌ها ابلاغ شد. آیین‌نامه‌ای که هر گونه فعالیت، موضع‌گیری، همسویی، همکاری و حمایت از تشکل‌های سیاسی در داخل…

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی: دبیرخانه مبارزه با فقر و آسیب‌های اجتماعی در استان‌ها تشکیل شود

وزیر تعاون، کار و رفاه اجتماعی گفت: باید در استان ها دبیرخانه های مبارزه با فقر و آسیب های اجتماعی نیز تشکیل شود.

مباحثی درباره موضوع آسیب‌های اجتماعی و جوانان: جوانان حاشيه‌نشين در متن تبعيض

صدرا محقق/ آسیب‌های اجتماعی مسئله جدیدی نیست و سال‌هاست به شکلی جدی یکی از مشکلات جامعه ماست. آسیب‌هایی مانند، اعتیاد، خشونت اجتماعی، فقر و حاشیه‌نشینی، گدایی، کودکان کار، فرار دختران…

جوانان رودر‌رو از مشكلات‌شان به معاون وزير جوانان مي‌گويند: پاي صحبت جواناني كه به بازي گرفته نمي شوند

فرزانه قبادي / انگار آدم‌ها وقتي ابلاغيه انتصاب‌شان به يك سمت بالا رابه دست مي‌گيرند دچار نوعي سندروم مي‌شوند، «سندروم مديريت»، سندرومي است كه اين روزها هر روز بيشتر از…

آسیب‌های اجتماعی دختران متولی ندارد

سعیده علیپور| هفته پیش، معاون ساماندهی امور جوانان وزارت ورزش و جوانان خبر داده بود که براساس تصمیم شورای اجتماعی کشور، این معاونت متولی اصلی آسیب‌های اجتماعی دختران خواهد بود.…

عزیمت خشونت از خانه به خیابان

صبا حسینی/ این روزها همه ما ایرانی‌ها خبرهای ناراحت‌کننده را خیلی زودتر و گسترده‌تر از گذشته می‌شنویم، به شکلی که هرقدر هم که می‌خواهیم نسبت به این اخبار بی‌اعتنا باشیم…

شکل‌گیری سمن‌های فعال در حوزه رفع بی‌سوادی و کم سوادی ضروری است

معاون سیاسی، امنیتی و اجتماعی استانداری مرکزی خواستار شکل‌گیری سمن‌های فعال در حوزه رفع بی‌سوادی و کم سوادی شد.

گزارشی از اولین مرکز خدمات مواد‌غذایی زنان بهبودیافته پایتخت؛ آشپزخانه نجات‌یافتگان

مطهره واعظی‌پور/ حالا به جای اینکه بین انگشت‌های‌شان پایپ، فندک اتمی و مواد برق بزند و در خرابه‌های شهر چنباتمه زده باشند، در آشپزخانه‌ای تمیز کار می‌کنند و روزهای پاکی‌شان…

مردم برای آسیب‌های اجتماعی وارد عمل می‌شوند؛ مشارکت شورایاران برای کاهش جرم

الهام کاظمی| مدتی است زمزمه مشارکت دادن مردم در کاهش وقوع جرم از سوی برخی مسئولان و البته قوه قضائیه به گوش می‌رسد؛ موضوعی که باعث شده این بار پای…

نایب‌رئیس ستاد سمن‌های شورای شهر پایتخت از عملکرد مالی این ستاد گلایه دارد؛ نامه محرمانه برای ٥٠٠‌ میلیون بن

معصومه اصغری/ نبودِ شفافیت در عملکرد ستاد سمن‌های شورای شهر تهران برای سومین‌بار خبری شده و حالا نایب‌رئیس این ستاد مدعی است که علاوه بر تخلف در استفاده از اعتبارات…

٩٦‌هزار دانش‌آموز بازمانده از تحصیل در سیستان‌وبلوچستان

دوسوم دانش‌آموزان بازمانده از تحصیل شناسایی شدند ١٣‌هزار کودک فاقد شناسنامه و مهاجر خارجی در سیستان زندگی می‌کنند.

بیکاری جوانان بیشتر از میانگین

نگین باقری/ همواره مشکل بیکاری، دغدغه خاطر بسیاری از خانواده ها بوده است و در این میان جوان، فارغ التحصیلان و زنان در این بیکاری سهم عمده دارند. این در…

در اجرای برنامه جوانان باید از گروه های مدنی حمایت کرد

فرماندار بهارگفت: مرادی پناه با اشاره به برنامه های سمن ها و گروه های مدنی خودجوش در سطح شهر بهار گفت: باید از این گروه ها حمایت کرد و ادارات…

گفت‌وگو با بهمن مشکینی ، مشاور وزیر کشور و مسئول امور تشکل های مردم نهاد: لایحه دولت برای «سمن»ها در انتظار ورود به پارلمان

فرناز قلعه‌دار/ در کشور ما بیش از 90 سال است که سازمان‌های مردم نهاد یا همان تشکل‌های اجتماعی غیردولتی فعالیت‌شان را آغاز کرده‌اند اما متأسفانه هنوز قانونی مشخص که تکالیف،‌…

سمن‌ها نقش به‌سزایی در پویایی جوانان دارند

معاون فرهنگی اداره‌کل ورزش و جوانان استان زنجان با تاکید بر نقش سمن‌ها در پویایی و نشاط جوانان گفت: کیفی‌سازی سمن‌ها باید به اندازه افزایش کمیت آن‌ها مدنظر قرار گیرد.

جلسات مشترک با مقام معظم رهبری حول ٥ آسیب

پاییز سال گذشته که چندماهی از شروع طرح‌های ضربتی شهرداری تهران و نیروی انتظامی در منطقه ١٢ تهران گذشته بود، مسئولان از جلسه‌ای مشترک با مقام معظم رهبری پیرامون چند…

جامعه مدنی، جامعه دینی

نویسنده: محمد فولادی

 موضوع جامعه مدنی و طرح مسائل مربوط به آن، مدتی است كه از جمله مباحث پرمناقشه جامعه اسلامی ماست. هر چند این الفاظ در جامعه ما نوظهور است، اما در دیار غرب، بسامد بیش تری داشته و فراز و نشیب های فراوانی به خود دیده است. نقطه ابهام این اصطلاحات در جامعه ما در این جاست كه چرا، جامعه اسلامی را با شكل حكومت، بنیان مستحكم، اصول و ایدئولوژی خاص خود و با قدمتی بیش از هزار ساله رها كرده ایم و در پی تحقق حكومت در جامه جامعه مدنی هستیم؟

سؤال اصلی این مقاله آن است كه آیا چنین جامعه ای برازنده حكومت و جامعه دینی هست؟ به عبارت دیگر، آیا می توان به تحقق عینی «جامعه مدنی دینی» اقدام نمود؟ این ابهام زمینه تصارب جدّی آراء را در عرصه جامعه فرهنگی ما پدید آورده است. برخی به عدم امكان تحقق جامعه مدنی دینی نظر داده و برخی نیز بر تحقق جامعه مدنی دینی اصرار میورزند. این مقال در تلاش است تا دلایل موافقان و مخالفان تحقق جامعه مدنی دینی را طرح و سپس به داوری بنشیند. طبعاً بررسی شاخص های عمده جامعه مدنی و بیان چالش ها و موانعی كه ممكن است در این میان وجود داشته باشد، از جمله قدم های بعدی است.

 

مفهوم جامعه مدنی

پیش از ورود به بحث، تذكر این نكته ضروری است كه آنچه محل نزاع و تضارب آراء است و تحقق یا عدم تحقق آن مورد شك و تردید و بحث و مناقشه قرار گرفته جامعه مدنی به عنوان فرایندی خاص است كه در جوامع غربی به وقوع پیوسته و جامعه ای با اصول و بنیان های خاص خود و دارای معنا و مفهوم و قالب حكومتی خاص است. اما در اصطلاحی دیگر و در معنایی عام، بدون تردید، هر جامعه دینی، جامعه ای مدنی است. بنابراین، اگر جامعه مدنی را به مفهوم عام آن در نظر بگیریم و آن را به هر جامعه متمدن; قانون مدار و قانون گرا; دارای فرهنگ، آداب، رسوم، هنجارها، ارزش های خاص خود و جامعه ای مردم سالار كه در آن امكان مشاركت آزادانه شهروندان در تعیین سرنوشت و نحوه اداره امور و شؤونات زندگی اجتماعی خویش و نیز امكان تشكیل انجمن ها، احزاب و تشكّل های سیاسی، صنفی، شغلی و فعالیت آزادانه و ضابطه مند آن در عرصه فعالیت های سیاسی، اجتماعی، فرهنگی وجود دارد، تعریف كنیم، البته جامعه دینی هیچ تعارضی با جامعه مدنی بدین معنا نخواهد داشت; زیرا جامعه دینی جامعه ای است دارای فرهنگ، آداب، رسوم، ارزش ها، هنجارها و... و به طور كلی، جامعه ای قانون مدار و قانون گرا كه در آن گروه ها، احزاب، انجمن ها و در مجموع، تشكل های سیاسی در قالب قانون، آزادانه فعالیت می كنند. بنابراین، آنچه محل نزاع است این معنا از جامعه مدنی نیست، بلكه جامعه مدنی به اصطلاح خاص است.

جامعه مدنی در اصطلاح خاص نیز فراز و نشیب های فراوانی به خود دیده است. برای اجتناب از اطاله كلام، در این جا فقط، به چند تعریف از جامعه مدنی اشاره می شود:

از جمله كسانی كه اولین بار اصطلاح «جامعه مدنی» را طرح نمود، جان لاك است. وی جامعه مدنی را در مقابل جوامع طبیعی یا اجتماع طبیعی نوع بشر تعریف می كرد و معتقد بود كه ویژگی اساسی جامعه مدنی استقرار حكومت مدنی با رضایت افراد است.۱

سیسرون نیز تعریفی مشابه از جامعه مدنی داشت و آن را مقابل جامعه طبیعی قرار می داد. مقصود وی از جامعه مدنی، انجمنی متشكل از افراد است. به عبارت دیگر، جامعه مدنی دولت شهری است كه بر مبنای چارچوبی از قوانین، نظم یافته و پیوند آن با جامعه مدنی به كمك قانون است.۲

برخی نیز معتقدند كه جامعه مدنی و اساساً امكان تصور چنین مفهومی مستلزم افسون زدایی از اندیشه هاست كه جامعه انسانی را محصول آفرینش طبیعی یا به طور كلی، هر نیروی ماورای انسانی می داند. بر این مبنا، جامعه مدنی محصول تمایزگذاری بین وضع طبیعی و وضع اجتماعی است.۳

در مقابل، برخی نیز جامعه مدنی را مقابل جامعه بدوی قرار داده و معتقدند كه جامعه بدوی، جامعه ای است بدون حكومت و بدون قانون، در آن تفكیك قوا صورت نپذیرفته و هر كسی خود را مجاز می داند كه دیگری را مطابق معیارهای خود ساخته، محكوم و مجازات كند.۴

در تعریفی دیگر، جامعه مدنی مقابل دولت قرار دارد. برداشت امروزین از جامعه مدنی بر تقابل آن با دولت استوار است و متضمّن فراگرد رهایی جامعه از سلطه دولت می باشد. در كنار این، فراگرد دیگری در جهت گسترش روز افزون تسلط دولت بر جامعه در جریان است كه از نمودارهای اصلی آن نقش عمده دولت در تنظیم امور اقتصادی است. فراگرد رهایی جامعه از غلبه و سلطه دولت را نباید تبلور دولت ستیزی بی تأمّل یا خیال پردازانه پنداشت. دولت و جامعه مردم سالار از سویی، از همدیگر جدا و از سوی دیگر، به هم پیوسته اند و استواری نظام اجتماعی حاصل پیوند و سازگاری آن هاست.۵

گروهی از متفكران در تعریف جامعه مدنی، به ویژگی های این جامعه اشاره كرده اند. به نظر بنجامین كنستان، «جامعه مدنی تجلی گاه حقوق و آزادی جامعه مدنی است. آزادی های سیاسی و آزادی های مدنی مكمّل یكدیگرند و با هم تركیب می شوند»۶ همچنین «جامعه مدنی حوزه ای است كه زاییده فردگرایی، منفعت طلبی و عقلانیت مادی جدید است و در آن، كشمكش های اقتصادی ـ اجتماعی و اعتقادی واقع می شوند و دولت می كوشد آن كشمكش ها را از طریق وساطت یا سركوب حل كند.»۷

و سرانجام این كه «جامعه مدنی حوزه ای از فعالیت های انسانی آزاد و دارای انتخاب است كه انتخابشان را در چارچوب قانون و قواعد كلی انجام می دهند و این انتخاب، مستقل از اراده و تعمیم قدرت سیاسی حاكم است.»۸ و در تعریفی دیگر، جامعه مدنی بر كلیه ارتباطات اجتماعی كه شركت اختیاری و مشاركت افراد در ظرفیت های خصوصی آن ها سروكار دارد، تطبیق داده می شود... جامعه مدنی آشكارا متمایز از دولت است و شامل ارتباطاتی ورای ارتباطات خانوادگی می شود و همچنین غیر ارتباطات دولتی است.۹

حاصل آن كه در یك جمع بندی از تعاریف مذكور و تعاریف دیگری كه در این زمینه وجود دارد، می توان گفت كه مثلاً، هگل درصدد است تا نشان دهند كه چگونه جامعه مدنی در فرایند رشد اخلاقی افراد مؤثر است. مدافعان امروزین جامعه مدنی نیز همان به سان درصددند تا نحوه سازمان دهی این جامعه را بر اساس شیوه و چگونگی تأمین اهداف و كاركردها بیان كنند. جانلاك نیز فضایل جامعه مدنی را در بُعد حقوق فطری و حقوق طبیعی جست و جو می نموده و بر لزوم رعایت حریم شخصی افراد از سوی دولت و احترام همه جانبه به مالكیت خصوصی و آزادی های فردی تأكید میورزید. در قرائت جدید نیز جامعه مدنی بر جدایی قلمرو جامعه از سلطه دولت تأكید گردیده و بر تكثرگرایی و مشاركت گروه ها، اقشار و سازمان های گوناگون در قدرت پافشاری شده است.۱۰ اما با این حال، همان طور كه ملاحظه گردید، نمی توان مفهوم جامع و واحدی از جامعه مدنی در اندیشه متفكران ارائه نمود.

مروری بر ادلّه موافقان و مخالفان تحقق جامعه مدنی دینی

به نظر می رسد كسانی كه به امكان تحقق جامعه مدنی دینی رأی می دهند عمدتاً همان مفهوم عام جامعه مدنی را مدنظر دارند و جامعه مدنی را بسان ابزار، قالب یا لباسی تلقی می كنند كه به تن یك جامعه دینی برازنده است، همان گونه كه می تواند بر تن جامعه سكولار و لاییك نیز برازنده باشد. بر این اساس، جامعه مدنی ابزار و قالبی است كه می توان بر اساس آن، جامعه دینی را به نحو اتّم و اكمل پیاده نمود. ویژگی هایی چون مصلحت عمومی، قرارداد اجتماعی حاكمیت قانون، حقوق و آزادی های مدنی، مسؤولیت های اجتماعی، افكار عمومی، حقوق بشر، احترام به قانون و حقوق اقلیّت ها، گروه های سیاسی اجتماعی و شغلی از جمله ویژگی های جامعه مدنی است كه عیناً با حفظ ارزش های جامعه دینی نیز می توان با اصلاح و بازسازی مجدّد، آن ها را در جامعه دینی پیاده نمود.

در مقابل، گروهی معتقدند كه جامعه مدنی فرایندی خاص، دارای ویژگی ها، الگوها و شاخص های خاص خود است كه تحقق آن ها در جامعه دینی ممكن نیست و به عدم سازگاری جامعه مدنی در لباس جامعه دینی نظر داده اند; زیرا به عقیده این گروه، جامعه مدنی جامعه ای است كه در آن حق و ارزش، نسبی است و رأی مردم ایجاد حق و ارزش می كند و این حق و ارزش از بطن آراء اكثریت مردم به دست می آید، در حالی كه در جامعه دینی اولاً، ارزش و حقِ مطلق وجود دارد و خداوند تمام حقیقت و مجسمه همه ارزش هاست. ثانیاً، رأی مردم نه ایجاد حق می كند و نه حق از بطن آراء اكثریت به دست می آید و چه بسا حق با اقلیّت جامعه باشد. بر همین اساس، مبنای مشروعیت نظام سیاسی نیز در جامعه مدنی به رأی مردم است، در حالی كه در یك جامعه دینی، مشروعیت، منشأ الهی دارد.

در یك جامعه مدنی، آزادی منهای خدا و دین و به خواست و پذیرش مردم است، در حالی كه در جامعه دینی، آزادی منشأ دینی دارد. منشأ آزادی در جامعه مدنی خواست های مادی و تمایلات شهوانی افراد است، ولی در جامعه دینی آزادی یعنی: آزادی از عبودیت غیر خدا. بر همین اساس، چون در جامعه مدنی حقیقت و ارزش ها نسبی اند، آزادی نامحدود است و می توان به بهانه آزادی ارزش ها را محدود نمود، در حالی كه در جامعه دینی، ارزش های مطلق و مسلّمی وجود دارد; یعنی: در این زمینه، خط قرمزی وجود دارد و آزادی در برابر این ارزش ها محدود می شود و خلاصه آن كه در جامعه مدنی، آزادی با تكلیف و محدودیت شهروندان مغایر است، در حالی كه در جامعه دینی آزادی تكلیف مدار است.

دلایل مزبور و ادلّه دیگری كه مجال بیان همه آن ها در اینجا وجود ندارد، از جمله دلایل ناسازگاری جامعه مدنی و جامعه دینی است. اما پیش از قضاوت نهایی در خصوص امكان و یا عدم امكان تحقق جامعه دینی در قامت جامعه مدنی، بجاست تفصیلاً بنیان ها و شاخص های جامعه مدنی مورد بررسی و ارزیابی قرار گیرد تا بتوان واقع بینانه تر، نسبت به امكان یا عدم امكان تحقق جامعه مدنی دینی به قضاوت نشست:

الف )لیبرالیسم

از جمله اصول و مبانی فكری جامعه مدنی و در واقع، اعتقاد نامه این گونه جوامع لیبرالیسم است. لیبرالیسم نهضتی است در جوامع غربی كه پیوندی ناگسستنی با جامعه مدنی دارد. این پیوند ممكن است به این دو شیوه باشد: از یك سو، گرچه جامعه مدنی مخالف دولت نیست، اما بر تمایز و تفكیك جامعه مدنی از دولت تأكید دارد و معتقد به كاهش شدید نقش دولت در جامعه است، از سوی دیگر، بر نقش قانون در جامعه تأكید دارد و دولت نیز صرفاً به عنوان مجری قوانین در جامعه مطرح است. دولت موظف است كه شهروندان را آزاد بگذارد تا آنان از حداكثر آزادی بهره مند شوند.

لیبرالیسم دارای ابعاد و وجوه گوناگونی است: لیبرالیسم در حوزه سیاست، اقتصاد، فرهنگ، اخلاق و... . لیبرالیسم در حوزه سیاست، بر رهایی جامعه از سلطه دولت نظر دارد و لیبرالیسم در حوزه اخلاق و فرهنگ، به نسبیت این دو. همان گونه كه لیبرالیسم در حوزه اقتصاد، به آزادی فعالیت های اقتصادی توسط بخش خصوصی و كاهش نقش دولت در آن در حدّ نظارت تأكید دارد. بررسی هر یك از این ابعاد خود مجالی دیگر و مقاله مستقل طلب می كند. اما در این جا، به اجمال به عناصر مهم لیبرالیسم اشاره می گردد.

۱ـ فردگرایی (individualism): جامعه مدنی بر محور لیبرالیسم، تأكید خاصی بر حقوق و ارزش های انسانی و منافع فردی نموده و مبتنی بر اصالت انسان و انسان محوری است. فرد و آزادی های فردی وی و تأمین منافع او بر هر چیز دیگری مقدّم است. بر همین اساس، فردگرایی در جامعه مدنی علاوه بر نقش هستی شناختی، نقشی اخلاقی و ارزشی نیز دارد; یعنی: به مثابه مبنایی برای اخلاق و سیاست و فرهنگ و اقتصاد قرار می گیرد. آزادی های فردی و تساهل اخلاقی، فرهنگی و سیاسی از فردگرایی ناشی می شود. در این گونه جوامع، فرد بر جامعه مقدم است و تفسیر این تقدّم بر مبنای هستی شناختی این است كه فرد به لحاظ وجودی، پیش از تشكیل جامعه و پیدایش وضع مدنی وجود داشته و در وضع طبیعی به سر می برد، است. لذا، پیش از ورود به جامعه دارای حقوقی بود، كه باید كماكان مراعات شود. در تفسیر ارزشی این تقدیم گفته می شود: ارزش اخلاقی فرد مقدّم و والاتر از جامعه و هر گروه اجتماعی است و به همین دلیل، اخلاق و ارزش ها به فردیت گره می خورد.۱۱

بنابراین، اساساً بر مبنای تفكر لیبرالی، ملاك همه چیز فرد و منافع اوست كه بر هر چیزی مقدم می باشد و حكومت و احزاب سیاسی، شغلی و صنفی در خدمت تأمین نیازها و منافع فرد هستند. اصولاً «مقصود از لیبرالیسم به حداكثر رساندن آزادی هاست تا فرد خود بیندیشد، معتقد شود، اندیشه خود را اظهار كند... حزب تشكیل دهد، حكومت مطلوب خود را انتخاب كند».۱۲ هابز نیز با تأكید بر این كه «جامعه مدنی محصول آزادی بشری است، می گوید: حكومت لیبرالی حكومتی رها از قیودات است. ]قید حكومت، جامعه و... [قدرت باید از دریچه چشم بشریت ] و افراد[ نگریسته شود.»۱۳

۲ـ آزادی مطلق: از دیگر ویژگی های اندیشه لیبرالی، اعتقاد به ارزش مطلق آزادی است. منظور از آزادی مطلق در این نگرش، آن است كه آزادی فوق همه ارزش هاست و هیچ ارزشی نمی تواند با آن برابری كند و به هیچ عنوان، نباید آزادی را در شؤونات مختلف محدود نمود.

«آزادی» از جمله واژگانی است كه تفسیر و تأویل های فراوانی به خود دیده است، اما آنچه مسلّم است این كه آزادی در جوامع غربی، دست كم از لحاظ نظری مطلق است، هر چند ممكن است عملاً محدودیت ها و خطر قرمزهایی در آن وجود داشته باشد.

در اعلامیه حقوق بشر و شهروند در ۱۴ نوامبر ۱۷۹۱، آزادی به عنوان یكی از دستاوردهای بزرگ انقلاب فرانسه چنین مطرح شده است: «آزادی یعنی: توانایی بر انجام هر عملی كه زیانی را متوجه دیگری نكند. به این ترتیب، اعمال حقوق طبیعی هر انسانی تنها با مرزهایی محدود می شود كه ضامن بهره بردن سایر اعضای جامعه از همین حقوق هستند. تعیین این مرزها تنها به وسیله قانون انجام می گیرد»۱۴ و البته این قانون محصول قرارداد بشری است.

از لحاظ فلسفی، آزادی دارای توجیه معقولی است. فیلسوفان طرفدار آزادی به دو دلیل عمده، آزادی را والاترین آرمان دانسته و آن را فراسوی همه چیز قرار داده اند:

اول به دلیل اخلاقی است كه از فلسفه اصالت فرد نشأت می گیرد و

دوم به دلیل اقتصادی كه مربوط به كارایی برتر نظام مبتنی بر آزادی است.۱۵آزادی ـ به این معنا ـ در مسائل نظری یعنی: داشتن هر فكری و به طریق اولی، در مسائل اعتقادی یعنی: داشتن هر نوع عقیده ای و نفی هرگونه خط قرمزی تا شهروندان بتوانند هر دینی یا عقیده ای دارند بیان كنند و حتی مخالفان دین بتوانند نظری مغایر با اصول یا فروغ دینی كه در جامعه مطرح است و مورد علاقه بیش تر مردم است بیان دارند، بدون این كه از عامه مردم یا از ناحیه حكومت تهدیدی متوجه آنان شود.۱۶

اجمالاً می توان چند فرایند را در شكل گیری و بسط آزادی در جوامع مدنی بیان كرد:

اول. فرایند عمومی جوامع انسانی رو به سوی افزایش میزان آزادی ها و كاهش محدودیت ها دارد.

دوم. این فرایند بنا به فرهنگ های مختلف و ظرفیت پذیرش آزادی در حـوزه های متفاوت اجتماعی، به شدت متغیر است.

سوم. فرایند جهانی شدن اقتصاد و فرهنگِ متناسب با آن، رو به سوی یكسان سازی فرهنگ ها دارد.

چهارم. مقابله با این فرایند (یكسان سازی فرهنگ ها) با خشونت یا محدود كردن آزادی ممكن نیست، بلكه تنها می توان با سـاختن فرهـنگی خـلاّق و پـویا و ایجـاد زمیـنه و شرایط برای انتخاب آزاد میـان عناصر فرهنگی متعدد با آن مقـابله نمود.

پنجم. فرایند آفرینش آزادی از لحاظ منطقی، باید از آزادی عقیده و اندیشه آغاز و به تدریج، به نقطه پایانی، یعنی:

آزادی بیان و عمل برسد.۱۷

بنابراین، با رشد و توسعه و پیچیده تر شدن جوامع جدید، همواره از میزان محدودیت ها در آزادی كاسته می شود و بر گستره و دامنه آن افزوده می گردد. این گستردگی و عدم محدودیت آزادی، در عرصه ها و شؤونات گوناگون زندگی همواره رو به تزاید است. جان استوارت میل معتقد است تنها عاملی كه آزادی افراد را محدود می كند و افراد مجازند به طور انفرادی یا جمعی، آزادی عمل دیگران را مختل نمایند صیانت از خویش است و تنها هدفی كه برای آن می توان علیه هر فرد در یك جامعه مدنی، خلاف میل او اعمال زور كرد، جلوگیری از صدمه زدن به دیگران است.۱۸

بررسی همه اوصاف، محدودیت ها و پیامدهای مثبت و منفی لیبرالیسم در جوامع مدنی مجالی وسیع می طلبد كه از حوصله این مختصر خارج است. بنابر این، به همین مقدار بسنده می شود و اكنون نوبت داوری است.

ارزیابی و مقایسه

در خصوص دو ویژگی فردگرایی و آزادی مطلقِ لیبرالیسم، باید گفت كه هر دو در چالش جدّی با جامعه دینی هستند. در زمینه فردگرایی، باید گفت كه درست است لیبرالیسم به عنوان یك فكر منسجم سیاسی و خبری در قرن نوزدهم شكل گرفت، اما ریشه های فكری آن مانند فردگرایی، ارزش مطلق آزادی، حقوق فطری و طبیعی و سود انگاری دو قرن پیش از آن نیز موجود بوده است.۱۹ اساساً لیبرالیسم مبتنی بر انسان شناسی خاصی است كه مورد پذیرش دین اسلام نیست. در اندیشه لیبرالی، انسان همان «من طبیعی» و تنها فرد و منافع فردی است. بنابراین، فقط حقوق طبیعی و مالكیت فردی و آزادی و حیات فردی افراد محترم است. لذا، مباحث مربوط به روح آدمی، نیازهای روحی، نیازها و كمالات روحی افراد و پاسداری از آن ها هیچ جایگاهی ندارند. بر اساس این نوع تفكر، انسان چیزی جز امیال و غرایز نیست و هویت واقعی انسان را همین امیال و غرایز او تشكیل می دهند. بر همین مبنا، حتی دین و اخلاق نیز باید خود را با امیال و غرایز انسانی سازگار سازند. در واقع، این تفكر به شكلی، از اومانیسم و اصالت انسان، كه از دیگر اصول و بنیان های لیبرالیسم است، برگرفته شده است.

انسان منفعت طلب همواره در پی كشف حقوق و منافع خویش است و چنین انسانی سودجو، منفعت طلب و حق مدار است، در حالی كه در تفكر دینی، انسان حق مدار نیست، بلكه تكلیف مدار است. انسان در جامعه مدنی و در تفكر لیبرالیستی، در پی كشف و تحقق حقوق خویش است و هیچ مسؤولیت، وظیفه و تكلیفی در قبال خدا، مردم، اخلاق، ارزش های الهی، دینی و انسانی احساس نمی كند، در صورتی كه انسان تكلیف مدار در جامعه و تفكر دینی، در قبال همه این ها مسؤول و پاسخ گوست.۲۰ در این تفكر، خدا محوری اصل است، در صورتی كه بر تفكر لیبرالیستی انسان محوری حكومت می كند و منافع فرد را خود او تشخیص می دهد.

در خصوص مفهوم آزادی مطلق در جامعه مدنی، باید گفت: به هیچ عنوان، این نوع آزادی مورد پذیرش اسلام و جامعه دینی نیست; زیرا پیام لیبرالیسم، آزادی مطلق از همه قیودات، رهایی از همه تكالیف و رها شدن از همه قید و بندها و سرسپردگی به خود (= فردگرایی) است. لذا، هرگز نمی توان سخن از تكلیف به میان آورد.

اما از یك سو، اساس دین یعنی: تكلیف و پای بندی به احكام و ارزش های دینی، و دین یعنی: داشتن مسؤولیت و پذیرش ولایت خداوندی. از سوی دیگر، در جامعه دینی ارزش آزادی فوق همه آزادی ها نیست، هر چند آزادی، فطری و خدادادی و بسیار مقدس است اما در این در جامعه ارزش هایی برتر از آزادی نیز وجود دارد. در اسلام، هرگز فرد تا آن جا آزاد نیست كه هر عمل نابهنجاری را انجام دهد. آزادی فرد تا جایی محترم است كه به آزادی اجتماعی لطمه ای وارد نسازد. در جامعه اسلامی، حتی گاهی از ابراز عقیده ای كه موجب اشاعه بی بند و باری و فساد اخلاقی شود، جلوگیری می گردد.۲۱

بر اساس مبانی فقهی، ترویج كتب ضالّه، كه موجب انحراف افراد جامعه می شود، ممنوع است، در حالی كه در جامعه مدنی و در تفكر لیبرالیستی ما چنین كاری دست كم، از لحاظ نظری، بلامانع و جایز است، بلكه باید موانع انجام این كار را از سر راه برداشت.۲۲ بر این اساس، امروزه بزرگ ترین و اساسی ترین چالش و نزاع فكری جامعه اسلامی ما با جوامع غربی، در عنصر ابراز عقیده نهفته است. بر پایه تفكر سكولاریستی و لیبرالیستی، در جوامع مدنی ابراز عقیده ـ از هر نوع آن ـ آزاد است و هر كسی مجاز است در هر زمینه ای ابراز عقیده نماید و به اصطلاح، هیچ خط قرمزی در این زمینه وجود ندارد. در حالی كه در جامعه دینی، بر اساس مبانی و احكام دین، چنین كاری مجاز شمرده نمی شود. از این رو، حضرت امام; اقدام به صدور فتوای تاریخی قتل سلمان رشدی نمودند. این بیانگر وجود خطر قرمز و محدودیت در ابراز عقیده و آزادی بیان در اسلام است. در جامعه مدنی، چنین محدودیت هایی احساس نمی شود; هر كسی مجاز است هر سخنی را بر زبان آورد یا هر مطلبی را منتشر نماید، بدون این كه دیگران حق تعرض به او را داشته باشند. نهایتاً برای دیگران نیز همین حق محفوظ خواهد بود.

بنابراین، جامعه دینی هرگز با جامعه مدنی در مبانی نظری مزبور سازگاری ندارد و این دو هرگز قابل جمع نخواهند بود.

ب) قانون گرایی و قانون مداری

قانون گرایی و قانون مداری از دیگر مشخصه ها و محورهای جامعه مدنی است. هر چند كلیت اصطلاح «قانون مداری» مورد تردید است، اما قانون از جمله مؤلّفه های جامعه مدنی است. در اندیشه جان لاك، «قدرت» و «حق» تفكیك ناپذیرند و قدرت همواره ناشی از حق است. قدرتِ سیاسیِ هیچ حقانیتی فراتر از قوانین به عنوان تجلّی حقوق طبیعی، ندارد. اختلاف هابز با لاك همین است كه از نظر هابز، جامعه مدنی به عنوان تنِ سیاسی واحد، از حاكمیت مطلق برخوردار است; یعنی: هیچ قدرتی بالاتر از قدرت حاكم به عنوان «روح اصلی تنِ واحد سیاسی» وجود ندارد. اما لاك مخالف این است كه قدرت سیاسی را بالاتر از حق و اخلاق بدانیم.۲۳

منشأ قانون در جامعه مدنی عقل بشری است. از نظر لاك، عقل بشر، كه سرچشمه قانون طبیعت است، حكم می كند كه هیچ كس بر دیگری قدرت مطلق نداشته باشد.۲۴

اصطلاح قانون مداری و قانون گرایی از دیگر اصول جامعه مدنی، از جمله انسان مداری و عقل محوری ناشی می شود. لذا، در این جامعه، قانون رنگ و بوی بشری دارد و ملاك پذیرش آن رأی مردم و پذیرش اكثریت جامعه است. در جامعه مدنی، حاكمیت مطلق قانون (هر چند به حسب ظاهر) در سراسر جامعه تحقق دارد و همه صاحبان قدرت و نخبگان، قدرت خویش را از قانون می گیرند و تابع قانون اند و هیچ مرجع و نهادی فراتر از قانون وجود ندارد. و از آن جایی كه مشخصه قانونی بودن چیزی، پذیرش و مقبولیت عامّه است، لذا تحمیل قانون بدون پذیرش و مقبولیت فرد، هر چند ـ با اجبار ـ ممكن است، ولی مشخصه قانون مدنی نخواهد بود.

بنابراین، وضع و مشروعیت قانون در جامعه مدنی به رأی و پذیرش مردم است و به دلیل حاكمیت تفكر اومانیستی و انسان مداری، مشروعیت نظام سیاسی و قوانین جاری نیز به رأی و پذیرش اكثریت مردم است.

بررسی و ارزیابی

در بررسی این ویژگی جامعه مدنی، باید گفت كه تناقض بین اصل «آزادی مطلق» و «حق» با «قانون طبیعی و حاكمیت مطلق به عنوان اراده ای فراتر از آزادی» و «قانون طبیعی»، چه به صورت حاكمیت مطلقِ فردی و چه به صورت حاكمیت مردم، در واقع، هسته مركزی بیش تر بحث های اساسی مربوط به آزادی را در دوران جدید تشكیل می دهد; زیرا از یك سو، اصل آزادی مطلق و عدم محدودیت در زندگی و شؤونات فردی و اجتماعی به عنوان یكی از مبانی فكری جامعه مدنی و سكولاریسم مطرح است و از سوی دیگر، اصل قانون مداری و حاكمیت مطلق قانون بر زندگی و شؤونات زندگی فردی و اجتماعی افراد سیطره دارد. و این دو با یكدیگر در تعارض اند.

از دیگر چالش های جامعه مدنی و جامعه دینی در عنصر قانون مداری، منشأ وضع قانون و مشروعیت آن است. در جامعه دینی، اساساً قانون از وحی سرچشمه می گیرد و صبغه الهی دارد و مبنای وضع قوانین نیز شارع مقدس است و به طور كلی، مشروعیت نظام سیاسی و اساس حكومت اسلامی و قوانین این جامعه منشأ الهی دارد و خدا محوری مبنای همه چیز است، در حالی كه در جامعه مدنی، انسان محور است و اصالت با اوست.۲۵

از سوی دیگر، این كه افراد جامعه نسبت به قوانین مساوی باشند و اجرای قوانین در حق آنان عادلانه و به طور مساوی اجرا شود از چیزهایی است كه در هر جامعه ای ]اعم از دینی یا سكولار[ پسندیده است، اما آنچه جای پرسش و ابهام جدّی دارد این كه قانون در جامعه مدنی معنا و مفهوم دیگری پیدا می كند; زیرا اولاً، خاستگاه قوانین جنبه بشری دارد و وابسته به خواست و سلیقه افراد است. ثانیاً، به طور كلی قانون باید نسبت به ارزش ها، مصالح و كمالات اخلاقی افراد و مصالح جامعه خنثی و بی طرف باشد و چون مسائل ارزشی و اخلاقی و مصلحت عمومی در جامعه مدنی هیچ نقشی و جایگاهی ندارد و خواست مردم نیز اساس و مبنای پذیرش قوانین است، بنابراین، لازمه اندیشه لیبرالیسم ـ كه همزاد و مبنای فكری جامعه مدنی است ـ این است كه هر قانونی ـ هر چند غیر اخلاقی ـ اگر مورد رضایت عموم مردم باشد، مجاز و قابل اجرا و دولت نیز موظف به تدوین و اجرای آن است.۲۶

اما در جامعه دینی، عكس این قضیه مطرح است: ملاك هر چیزی، مصلحت عموم، حفظ كمالات و ارزش های اخلاقی و دینی است و هیچ كس مجاز نیست ارزش های دینی، كمالات اخلاقی و معنوی و مصلحت عمومی را به بهانه خواست مردم ـ هر چند اكثریت ـ از بین ببرد و یا آن ها را نادیده بگیرد، بلكه حتی حاكم اسلامی وظیفه هدایت جامعه را بر عهده دارد و اشاعه فرهنگ و ارزش ها و هنجارهای دینی در جامعه از وظایف حكومت اسلامی است.

ج ) بلورالیسم

از دیگر ویژگی های جامعه مدنی، پلورالیسم در عرصه های گوناگون است. امروزه پلورالیسم در همه عرصه های سیاسی، فرهنگی، فلسفی، اخلاقی، دینی و كلامی معنا و مفهوم پیدا می كند. پلورالیسم در عرصه سیاست، معتقد به آزادی فعالیت و مشاركت سیاسی ـ اجتماعی نهادهای سیاسی، احزاب، اتحادیه ها، انجمن ها، گروه های شغلی و صنفی است. این گروه ها در تعیین نوع حكومت و در وضع و اجرای قوانین جامعه، بر اساس میزان نفوذ، امكانات، محبوبیت، احترام و اقتدار خویش ایفای نقش می كنند.

پلورالیسم فرهنگی، اخلاقی و فلسفی نیز معتقد به نسبیت اخلاق، فرهنگ، و قوانین موجود است. یعنی: هیچ فكر، اندیشه، اخلاق و فرهنگ یا خرده فرهنگی نمی تواند به عنوان فرهنگ یا اخلاقی غالب، مسلّط و مطلق مطرح شود، بلكه همه این ها نسبی اند; زیرا ملاك پذیرش، رأی مردم است و خواست مردم نیز به دلیل نوع علایق و سلایق آن ها متفاوت خواهد بود. لذا، هیچ فرهنگ یا اخلاقی نمی تواند مدّعی بر حق بودن باشد.

پلورالیسم در عرصه دین نیز از دیگر عرصه های پلورالیسم در جامعه مدنی است. پلورالیسم دینی كه متأثر از نسبی گرایی فلسفی می باشد، در سه عرصه و سه نوع طرز فكر متضاد شكل گرفته است: انحصارگرایی دینی، اشتراك پذیری دینی و تكثّرگرایی دینی. انحصارگرایی دینی طرز تفكری است كه بر اساس آن، تنها یك دین و آیین بر حق است و حقیقت تنها در یك مرام نهفته است و راه رسیدن به آن نیز تنها در همان مرام است. در واقع، اگر پیروان دینی معتقد باشند كه تمام سعادت یا تمام حقیقت نزد آنان است و هیچ دین دیگری از حقیقت یا سعادت بهره ای ندارد، نگاه حصرگرایانه ای نسبت به دین داشته است. چنین نگرشی را ساختار و بنیاد فكری جامعه مدنی بر نمی تابد. اشتراك پذیری دینی بر این باور است كه حقیقت، واحد است و ادیان همگی جنبه های گوناگونی از آن حقیقت واحدند و پیروان یك دین با بر حق انگاشتن این حق، سایر ادیان را در این حقانیت سهیم و شریك دانسته، عناصر دیگر ادیان را فروعات دین خود تلقی می كنند. بر اساس این نگرش، اگر پیروان دینی معتقد باشند كه سعادت و حقیقت نزد همگان است برداشتی شمول گرایانه خواهند داشت. بنابراین، كثرت گرایی دینی بر خلاف دو نگرش دیگر، معتقد است كه هر دین و آیینی خود مستقلاً راهی به سوی سعادت است و همه ادیان ـ آسمانی و غیر آسمانی ـ بر حق اند.۲۷ امیل دوركیم در این باره می نویسد: «هیچ دینی جعلی و دروغین نیست، همه ادیان در شیوه ها و رسوم خود صادق اند; چه آن ها به طرق متفاوت به اوضاع و احوال معین حیات انسانی پاسخ داده اند. از این رو، ما هنگامی كه به ادیان ابتدایی رجوع می كنیم، به طور كلی، نباید با دید انتقادی وارد بشویم; زیرا اعتبار و حرمت این ادیان ]= بدوی [كم تر از سایر ادیان نیست.»۲۸

بنابراین، اساساً پلورالیسم دینی در جامعه مدنی بر حقانیت همه ادیان تأكید می كند. به عبارت دیگر، همه ادیان، اعم از آسمانی و غیر آسمانی، بر حق اند و كس و یا صاحب شریعتی حق ندارد مدعی باشد كه همه دین و كمال حقیقت و سعادت نزد اوست. به واقع، پلورالیسم دینی پیامد تلاشی است كه پایه و مأخذی را در الهیات غیر مسیحی برای تحمل ادیان غیر مسیحی (تساهل) فراهم مینماید.۲۹

بر همین مبنا، علاوه بر این كه پلورالیسم به معنای حقانیت سایر ادیان است، مفهومی دیگر از این رهگذر، به معنای تحمل سایر ادیان، كه به مدارا، تساهل و تسامح نامبردار است، شكل می گیرد. در این جا این مفهوم به اختصار بررسی می گردد:

مدارا و تساهل

الف ) معنا و مفهوم:

تساهل، تسامح و تسالم از جمله پیامدهای پلورالیسم، یكی از مبانی نظری جامعه مدنی است. «تساهل» و «مدارا» عموماً به عنوان توانایی هر جامعه برای تحمل عقایدی كه با عرف سازگار است و نیز علاوه بر تحمل آراء دیگران، ارج گذاری، تشویق و حتی سرمایه گذاری بر ابراز عقاید مخالف خود تعریف شده است.۳۰ «تسالم» نیز به معنای حسن همجواری، تفاهم و همزیستی مشترك است تا گروه ها، احزاب و جریانات سیاسی با روح همكاری و همزیستی مشترك و مسالمت آمیز برای تحقق اهداف و آرمان های مشترك جامعه تلاش كنند. «تسامح» نیز به معنای تحمل یكدیگر و اختلافات سلیقه را كنار نهادن و برای تحقق اهداف مشترك مساعی و تلاش مشترك نمودن است. تساهل و تسامح هم در زمینه عقاید سیاسی و اجتماعی مطرح است و هم در زمینه عقاید مذهبی.

در جامعه مدنی، تساهل و تسامح دینی با این استدلال آغاز می شود كه اگر بپذیریم پذیرش ایمان و عقاید دینی باید با طیب نفس همراه باشد و برای تطهیر روح و درون افراد است، طبیعتاً آزادی دینی و جواز بروز انواع فهم از هر دینی مجاز خواهد بود. نتیجه این بینش، گسترش مدارای دینی و تساهل اجتماعی است.۳۱

معنای مقابل تساهل این است كه اعتقاد به این كه تنها یك راه به سوی بهشت وجود دارد، به عدم تساهل می انجامد.۳۲ به طور كلی، معنای تساهل این است كه آنچه را ما اصولاً قبول نداریم، می پذیریم [!!]۳۳

قرائت و تفسیر دیگری از تساهل دینی در جامعه مدنی وجود دارد. در این قرائت، تساهل دینی را به معنای سهل انگاری نسبت به ادیان تفسیر می كنند. ژان ژاك روسو در این زمینه می نویسد: «باید نسبت به تمام مذاهبی كه سخت گیر نیستند سهل انگار باشیم، به شرط آن كه اصول آن بر خلاف وظایف اجتماعی و مدنی افراد ملت نباشد. و كسی كه جرأت می كند بگوید غیر از دین من در هیچ دینی رستگاری نیست باید از كشور رانده شود.»۳۴ معنای رایج تساهل و تسامح، همین است كه نسبت به ادیان موجود جامعه سهل انگار و بی تفاوت باشیم.

ب ) ادلّه دفاع از تساهل و تسامح:

برای دفاع از تساهل و تسامح و مدارای دینی در جامعه مدنی، ادلّه ای مبنی بر اصول حاكم بر جامعه مدنی وجود دارد كه عمده ترین آن ها همان حقّانیت همه ادیان و سهم مشترك گروه ها و احزاب و جریانات سیاسی و اجتماعی در توزیع قدرت است. اما مشخصاً ادلّه تساهل و تسامح دینی بیش تر معطوف به تسامح حاصل از اعتقادی خاص برای شخص معتقد است و شامل مقولاتی مانند: مصالح قدرت عمومی و نظم جامعه و مصلحت عمومی نمی شود. جوهر دلایل مذهبی این است كه ایمان واقعی، قلبی و صمیمانه است و تظاهر به اعتقاد به معنای اعتقاد داشتن نیست. بنابراین، تحمیل عقاید و عدم تساهل موجب ریاكاری است و دلایل دفاع از عدم تساهل این است كه سركوب عقاید بد مانع رشد و رواج آن ها و مانع افزایش هواداران آن می شود.۳۵ بنابراین استدلال، اگر سخت گیری و عدم تساهل نسبت به سایر ادیان اعمال شود، موجب رشد و گسترش آنان خواهد شد. پس باید مدارا و تساهل و تسامح روا داشت.

بررسی و ارزیابی

در تطبیق ویژگی های جامعه دینی و جامعه مدنی، باید گفت كه هرگز تفكر و اندیشه دینی، تفسیر پلورالیسم دینی در جامعه مدنی را بر نمی تابد; زیرا رهیافت مطالعه دینی نگاهی حصرگرایانه به دین دارد و این نگاه در جامعه دینی نه تنها مذموم نیست، بلكه بدان سفارش شده است. به واقع، جامعه دینی نه اشتراك پذیری دینی را می پذیرد كه معتقد است همه ادیان جنبه های گوناگونی از حقیقت اند و نه كثرت گرایی دینی را كه معتقد است همه ادیان بر حق اند، بلكه معتقد است تنها راه سعادت و نجات در اسلام نهفته است. در این زمینه، خداوند متعال می فرماید: «اِنّ الّدینَ عِندَاللّهِ الاسلامُ» (آل عمران: ۱۹); همانا تنها دین پسندیده نزد خداوند، اسلام است. و نیز می فرماید: «فَمَن یَبتغِ غیرَ الاسلامِ دیناً فَلن یُقبَل مِنهُ و هُو فِی الاخرهِٔ مِن الخاسرینَ» (آل عمران: ۸۵); هر كس غیر از اسلام دینی اختیار كند، هرگز از او پذیرفته نیست و در آخرت، از زیانكاران است.

بنابراین، در نگرش دینی، این كه سایر ادیان نیز بر حق باشند و یا بخشی از حقیقت در اسلام و بخشی دیگر در سایر ادیان باشد، هرگز پذیرفته نیست، بلكه تفكر دینی و جامعه دینی مبتنی بر انحصارگرایی دینی است; یعنی: تمام حق و حقیقت و تنها راه سعادت و نجات در اسلام است. لذا هرگز جامعه دینی با جامعه مدنی در این مفهوم سازگار نخواهند بود.

اما در خصوص معنای تسالم و تسامح به معنای تحمل عقاید دیگران به عنوان یكی از پیامدهای جامعه مدنی، باید گفت كه در جامعه دینی نیز این دو مفهوم به معنای درست كلمه، پذیرفته شده است. همزیستی مسالمت آمیز گروه ها، احزاب و جریانات سیاسی، اجتماعی و فرهنگی، علی رغم گرایشات و عقاید مختلف، در اسلام و در جامعه دینی امكان پذیر است. تحمل عقاید مخالفان و احترام متقابل به آرمان ها، اهداف و ارزش های جامعه كاری شایسته و مورد سفارش جامعه دینی است. پیامبر اسلام در یكی از عهدنامه های خود با مخالفان به این مسأله اشاره می فرمایند كه یهودیان در امان اسلام اند و مانند دیگر شهروندان در كنار مسلمانان قرار دارند، از حقوق مساوی برخوردارند و احكام اسلام به طور یكسان بر همه جاری است.۳۶

پلوارلیسم سیاسی، یعنی:

مشاركت گروه ها، احزابِ سیاسی، شغلی، صنفی و فرهنگی در عرصه مسائل گوناگون سیاسی و اجتماعی و مشاركت در تعیین سرنوشت خویش، حكومت، وضع و اجرای قوانین بر اساس اصول و ارزش های حاكم بر جامعه مدنی و... از جمله مسائل پذیرفته شده در یك جامعه دینی است. این گونه پلورالیسم را در جامعه دینی خودمان امروزه شاهدیم.

اما پلورالیسم فرهنگی و فلسفی به معنای نسبیت این دو و وابسته بودن به رأی و پذیرش مردم از جمله چالش های جدّی است كه با روح حاكم بر جامعه دینی هرگز سازگاری ندارد. وجود اصول، هنجارها، قوانین، ارزش های ماندگار و لایتغیر و به اصطلاح، ثابتات در دین از جمله بدیهیات و اصول مسلّم و پذیرفته شده جامعه دینی است; «حلالُ محمد حلالٌ الی یوم القیامهٔ و حرامُه حرامٌ الی یوم القیامهِٔ.» اساساً میان منشأ شكل گیری ارزش ها، هنجارها و قوانین در جامعه دینی كه منشأ و صبغه دینی و الهی دارد و قوانین و هنجارها و ارزش های جامعه مدنی كه رنگ و بوی بشری دارد، تفاوت ماهوی وجود دارد. و هرگز در این خصوص جامعه دینی با جامعه مدنی سرِ سازش ندارد.

در خصوص تساهل و مدارای دین، باید گفت كه در منابع دینی، به یك معنا، این مفهوم با تساهل و تسامح جامعه مدنی متفاوت است. تساهل و تسامح در منابع دینی به این معناست كه احكام و قوانین اسلام نسبت به احكام سایر ادیان آسمانی به صورتی سهل و آسان وضع شده است. در حدیث مشهور نبوی آمده است: «لم یُرسلنی اللّهُ بِالرّهبانیهِٔ و لكن بعثنی بالحنیفهِٔ السمحه.»۳۷ آیه شریفه قرآن نیز در این زمینه می فرماید: «یُریدُاللّه بِكُم الیُسرَ وَلایُریدُ بِكم العَسْر». (مائده: ۱۸۵) و نیز می فرماید: «وَ مَا جَعلَ علیكم فِی الدین مِن حَرَج.» (حج: ۷۸)

معنای تساهل و تسامح در منابع دینی و عدم جعل حرج و سهله و سمحه بدون دین این است كه خدای متعال در تشریع دین اسلام، آسانی و عدم غُسر و حرج لحاظ كرده و شریعت نورانی اسلام نسبت به سایر ادیان از سهولت بسیار كم تری برخوردار است. بنابراین، معنای تساهل دینی یعنی: آسان تر بودن احكام اسلام نسبت به سایر ادیان آسمانی، ولی آنچه در جامعه مدنی مطرح است تساهل به معنای سهل انگاری نسبت به ادیان موجود است كه این مفهوم با اصول و بنیان های فكری حاكم بر جامعه دینی ناسازگار است. با این ترتیب، هرگز جامعه مدنی وجامعه دینی دراین مفهوم بایكدیگر سازگار نخواهند بود.

از این رو، در تطبیق جامعه مدنی و دینی و امكان بازسازی جامعه دینی در قالب جامعه مدنی باید گفت: یا باید تفسیری نو از دین (= كه با جامعه مدنی سازگار باشد) ارائه داد و همانند آیین مسیحیت، از اسلام به عنوان دین برتر، كامل و حق دست برداشت و در دین و جامعه دینی، تساهل ـ به معنای اباحی گری و بی تفاوتی ـ را رواج داد و یا باید از پلورالیسم در جامعه مدنی ـ به معنای حقّانیت سایر ادیان ـ دست بشوییم. تنها راه باقی مانده ارائه تفسیری نو از تفاسیر رایج از جامعه مدنی است. این مفهوم باید مبتنی بر حفظ ارزش ها، اصول و هنجارهای دینی باشد و مبانی ناسازگار با جامعه مدنی دینی از بین برود. در غیر این صورت، تلاش برای تلفیق جامعه مدنی و دینی محكوم به شكست است. بنابراین، كسانی كه با تعبیر جامعه دینی مخالفت میورزند به بی راهه نرفته اند.۳۸

د) سكولاریسم

از دیگر مؤلفه ها و مبانی نظری جوامع مدنی، سكولاریسم است كه برآیند تحولاتی است كه پس از عصر نوزایی در مغرب زمین به وقوع پیوسته، خاستگاه رشد و تداوم فرهنگ سكولاریسم جوامع غربی به ویژه اروپایی است، به گونه ای كه امروزه این فرهنگ وجهه غالب فرهنگ جوامع مدنی شده است.

سكولاریسم در واژگان فارسی، به معنای ناسوئی، زمینی، دنیوی و بشری است۳۹ و در اصطلاح، هر چند معادل خاصی ندارد، اما عمدتاً بر فرهنگ مبتنی بر مادیت و جدایی دین از قلمرو سیاست دلالت دارد. به طور كلی، می توان گفت: سكولاریسم نهضت فكری و نظامی است دارای مشخصه هایی از قبیل: جدایی دین از قلمرو دولت، شكل گیری دولت بر اساس ناسیونالیسم، قانون گذاری بر اساس خواست بشر، تأكید بر عینی گرایی به جای ذهنی گرایی و حاكمیت علوم تجربی به جای علوم الهی. هر چند شاخص ها و مؤلفه هایی همچون: فردگرایی، انسان مداری، عقل مداری، ماشین انگاری، سنّت ستیزی، آزادی و تساهل، علم محوری و نفی حاكمیت خدا و طرد ماوراء الطبیعه را برای سكولاریسم بیان كرده اند. اما از آن جا كه برای بررسی برخی از مؤلفه های مزبور ضرورتی وجود ندارد، لذا، فقط به برخی از شاخص ها و مبانی سكولاریسم اشاره می شود:

الف ) انسان مداری:

انسان محوری و اومانیسم جان مایه فرهنگ غرب و جوامع مدنی و سكولار معاصر را تشكیل می دهد. بر این اساس، انسان محور و مبنا و خالق همه ارزش ها و ملاك تشخیص خیر و شر است و هیچ چیزی ورای انسان ارزش و قداست ندارد و این انسان است كه جای خدا می نشیند و هم اوست كه قادر می باشد با عقل و معرفت (تجربی) خویش و بدون نیاز به دین و هرگونه ارتباطی با ماورای طبیعت، همه نیازهای خویش را تشخیص دهد. او قادر است با وضع قوانین لازم و اجرای آن ها، به حل مشكلات خویش فایق آید. در نتیجه، هدف، انسان محوری و ناسوتی كردن دین و از قداست انداختن آن است. انسان نیز صرفاً موجودی مادی تلقی شده و هیچ مبدأ و ماورایی برای او وجود ندارد.

ب ) عقل مداری:

از دیگر ویژگی های سكولاریسم، عقل مداری است; به این معنا كه انسان با استفاده از عقل خویش قادر است همه مسائل را درك كند و عقل بشری، داور نهایی در حلّ منازعات است و عقل مستقلِ از وحی و آموزه های وحیانی قادر به اداره حیات و زندگی بشری می باشد. از این رو، عقل نه تنها در جایگاه دین می نشیند، بلكه به همه شؤونات و عرصه های اجتماع از قبیل حكومت، سیاست و اقتصاد نیز سرایت داده می شود.۴۰ بنابراین می توان از جمله رهاورد و پیامدهای عقل گرایی در جامعه مدنی را دین ستیزی بیان كرد; زیرا بنابر تفسیر مزبور از عقلانیت، عقل ضد دین است و همانند علم، معیار صحت و سقم و ملاك تشخیص و اعتبار پدیده هاست.

محاسبه گرایی نیز از دیگر پیامدهای عقل محوری است كه در پایه ریزی تمدن غرب نقشی محوری ایفا كرده است.۴۱

ج) علم محوری:

بر اساس این نگرش، در یك جامعه سكولار و مدنی، یافته های علمی برای اداره جامعه كافی است و علم در این جوامع، نقش مذهب را در جامعه دینی ایفا می كنند. منظور از علم محوری، محوریت دریافت های تجربی است. علم گرایان معتقدند كه تجربه علمی بر معارف دینی مقدّم است و تجربه منبع و مرجع شناخت انسان است. همه معارف بشری باید با معیار شناخت تجربی محك زده شوند و معرفت های غیر تجربی از ارزش علمی برخوردار نیستند.

از پیامدهای علم محوری می توان، به تعارض علم و دین اشاره كرد; زیرا اولاً، علم نقش مذهب را در جامعه سكولار ایفا می كند و اساساً ضرورتی برای دین نیست. ثانیاً، چون یافته های دینی را نمی توان با روش تجربی اثبات نمود، پس علمی (= تجربی) نخواهند بود. در واقع، یگانه ابزار شناخت و معرفت منحصر به تجربه است و وجود آنچه به ترازوی آزمون و تجربه نمی آید و اعتقاد به آن نامعقول و غیر عقلانی است.۴۲

از دیگر پیامدهای علم محوری، نفی حاكمیت خدا و طرد مابعدالطبیعه است; زیرا علم بشر برای اداره زندگی او كافی است و قوانین موجود و حاكمیت و مشروعیت نظام های سیاسی نیز همه بشری اند و همین علم از نوع تجربی باید خلأ معنوی جامعه انسانی را پُر كند.۴۳ علاوه بر این، مفاهیم و آموزه های مقدس ادیان مانند خدا، فرشته، بهشت، وحی، امدادهای غیبی، دعا و معجزات، كه از مفاهیم آزمون ناپذیر است و در مقیاس تجربه گرایان نمی گنجد، حكماً مهمل و نامعقول خواهند بود. ]!![۴۴

د) سنّت ستیزی و نوگرایی:

از جمله پیامدهای عصر روشنگری و نوزایی و حاكمیت سكولاریسم بر جوامع مدنی و غربی، پشت كردن به گذشته و اقبال به نوآوری و نوگرایی است. پیشرفت و توسعه تمدن جدید به دنبال خود، حامل اثری روانی بود كه از گذشته و آداب و رسوم آن رویگردان بود و موجب تأسیس تمدنی نو گردیده زیرا عصر جدید، فرهنگ و تمدن جدید می طلبد و التزام و پای بندی به آیین و رسوم گذشته در آن جایگاهی ندارد. در واقع، منظور از سنّت گریزی و سنّت ستیزی، دین زدایی است. امروزه چهره غالب جوامع مدنی غربی تطوّر، تحوّل و سنّت زدایی است به بیان دیگر، مسائل، اوصاف و ویژگی هایی كه تاكنون برای جوامع مدنی ذكر شد (از جلمه ترویج روحیه تساهل و تسامح، حاكمیت سكولاریسم و جدایی قلمرو دین از سیاست، انسان محوری، علم محوری، عقل محوری و...) همه در جهت سنّت زدایی و دین گریزی است.۴۵

بررسی و ارزیابی

روشن است كه هیچ یك از مفاهیم، اصول و مبانی مزبور مورد پذیرش جامعه دینی نیست. بر خلاف جوامع مدنی و سكولار كه انسان محوری حاكم است، در جامعه دینی خدا محوری حكومت می كند. مبنای ارزش ها و ملاك تشخیص خیر و شر نیز خداوند متعال است. اوست كه سعادت انسان ها را به خوبی می داند و متناسب با شأن و منزلت و نیاز آنان، قانون، هنجارها و احكام دینی وضع كرده و انسان با عمل به آن احكام، به سعادت و نجات نایل می آید. علاوه بر این كه در اندیشه دینی، نیازهای انسان صرفاً در نیازهای مادی خلاصه نمی شود، این نیازها نیز به عنوان هدف به به تلقی نمی شوند بلكه تأمین نیازهای مادی مقدمه و ابزار نیل به سعادت و تأمین نیازهای معنوی است.

عقل محوری دومین چالش جامعه دینی و مدنی است. در اندیشه دینی، ملاك صحت و سقم و اعتبار پدیده ها صرفاً عقل یا علم نیست و عقل نه تنها در تضاد و تعارض با دین نمی باشد، بلكه دارای جایگاه رفیعی در دین است و به عنوان یكی از منابع و ابزارهای شناخت و استنباط حكم شرعی محسوب می شود و نه تنها در منابع دینی، عقل سرزنش و توبیخ نشده، بلكه بر استفاده از آن سفارش و تأكید شده است. بنابراین، محوریت عقل در جامعه مدنی هرگز با ارزش های حاكم بر جامعه دینی سازش ندارد.

تأكید افراطی این جوامع بر محوریت علم و كفایت یافته های علمی از یك سو، و منحصر كردن علم در تجربه از سوی دیگر و این كه علم تجربی بشری برای پُر كردن خلأ معنوی بشریت كافی می باشد، سرابی بیش نیست. از جمله عوامل به بن بست كشیده شد. جوامع غربی نیز همین افراط كاری هاست. علاوه بر این، در اندیشه دینی، علم نه تنها محوریت ندارد، بلكه ابزارهای دیگری برای شناخت نیز وجود دارد و علم در تجربه منحصر نمی گردد. وحی، شهود و عقل نیز از جمله مهم ترین ابزارهای شناخت و استنباط احكام دینی است.

نیز پُر واضح است كه سنّت ستیزی و دین گریزی هرگز با اصول حاكم بر جامعه دینی سازگاری ندارد. در جامعه دینی، ملاك صحت و سقم هنجارها و قوانین، آموزه ها و دستورالعمل های دینی است و اساساً مبنای مشروعیت حكومت دینی و حاكم اسلامی نیز همین آموزه هاست. بنابراین، اصل و مبنا، دین و هنجارهای دینی است، نه زدودن آثار دین از جامعه. علاوه بر آن، مگر می توان گفت هر چه به گذشته تعلق دارد، باطل و بی ارزش است و هر تجربه جدیدی قابل احترام و ارزشمند؟ اگر چنین بود، ارزش و اعتبار یافته ها و تجربیات گذشتگان برای آیندگان بی معنا و لغو می نمود و هرگز آیندگان نباید از تجربیات گذشتگان بهره مند می شدند!!

●جمع بندی و نتیجه گیری

آنچه گذشت مروری گذرا به مهم ترین مبانی نظری جامعه مدنی و نیز مقایسه آن با اصول و مبانی حاكم بر جامعه دینی بود. برای یافتن پاسخ این سؤال كه آیا می توان جامعه مدنی دینی داشت، همان گونه كه بیان گردید، اگر جامعه مدنی به عنوان الگو و قالب در نظر گرفته شود، بدون این كه به مبانی نظری و اصول خاصی نظر داشته باشیم و مراد از جامعه مدنی، دیدگاهی خاص درباب شكل مطلوب زندگی و شیوه اداره جامعه باشد، تحقق جامعه مدنی دینی ظاهراً خالی از اشكال است; زیرا منظور از جامعه مدنی دینی در این معنای خاص، جامعه ای توسعه یافته، قانون مدار و آزاد است كه همه مردم در تعیین سرنوشت خویش ایفای نقش می كنند. به عبارت دیگر، جامعه مدنی قالب نوینی است كه می توانیم هنجارهای دینی را با استفاده از ابزارهای مشروع، اهداف، آموزه ها، بنیان ها و ارزش های آن در جامعه پیاده نماییم.

اما آنچه در این عرصه محل نزاع و تصارب آراء است، بنیان جامعه مدنی دینی به عنوان فرایند خاص است كه دیگر جوامع آن را تجربه نموده اند. همان گونه كه در بحث مفهومی گذشت، جامعه مدنی محصول و برایند یك نظریه خاص سیاسی یا اقتصادی نیست، بلكه محصول نظرپردازی های متنوع و گوناگونی است كه علی رغم اختلاف نگرش ها، در چند اصل بنیادین (لیبرالیسم، پلورالیسم، سكولاریسم و قانون مداری و...) مشترك است و بر بنیان فلسفی و انسان شناختی خاصی مبتنی می باشد. آنچه امروزه به عنوان جامعه مدنی (civil society) مطرح است، همین اصطلاح خاص با بنیان ها و مبانی و اصول نظری خاص و فرایندی است كه در جوامع غربی تحقق یافته است. به نظر می رسد همان گونه كه گذشت، سازگاری و بازسازی جامعه مدنی دینی با حفظ اصول و ارزش های حاكم بر جامعه مدنی امكان پذیر نیست، بنابراین، این دو (جامعه مدنی و جامعه دینی) ماهیتاً متفاوت اند و اگر به دنبال تحقق جامعه دینی با اصول، ارزش ها، مبانی نظری و آرمان های خاص آن هستیم، معقول تر و مناسب تر آن است كه از جامعه دینی سخن بگوییم و نه جامعه مدنی و در صورت اصرار بر تحقق جامعه مدنی دینی، یا باید از برخی از مبانی نظری و اصول و ارزش های حاكم بر جامعه مدنی دست برداریم و یا باید از برخی پیش فرض های جامعه دینی دست بكشیم و معجونی از هر دو بسازیم كه دارای ماهیتی جدید است كه نه جامعه مدنی خواهد بود و نه جامعه دینی، بلكه دارای ماهیت دیگری است كه در برخی اصول دارای مشتركاتی است.

بنابراین، گرچه در این نوشتار، برخی از مبانی و اصول جامعه مدنی بررسی شد تباین هر اصل به طور جداگانه، با بنیان های جامعه دینی بیان گردید، اما به نظر می رسد كسانی كه به سازگاری صددرصد دین و جامعه مدنی معتقدند۴۶ یا به لحاظ تصوری تفسیری كه از جامعه مدنی در ذهن دارند، از جامعه مدنی مصطلح و نوین فاصله گرفته و برخی آمال و عقیده های سیاسی ـ اجتماعی خویش را در آن متبلور دیده اند و یا به واقعیت تاریخی جامعه مدتی معاصر و مبانی آن توجه كافی نكرده اند. چگونه می توان از یك سو، قوانین الهی را گردن نهاد و از سوی دیگر، از جامعه مدنی مصطلح و لزوم تحقق آن دم زد؟ آیا در جامعه مدنی غربی، جایی برای حاكمیت الهی و قوانین او وجود دارد؟ چگونه می توان پلوارلیسم، سكولاریسم و لیبرالیسم را با نظام ارزشی و اخلاقی اسلام جمع كرد؟!۴۷

 

پی نوشت ها

۱ـ موسی غنی نژاد، جامعه مدنی، آزادی، اقتصاد و سیاست، تهران، سازمان انتشارات وزارت ارشاد، ۱۳۷۷، ص ۲۰

۲ـ ر. ك. به: «گفتگویی درباره جامعه دینی» اطلاعات سیاسی ـ اقتصادی، ش. ۱۱۷ ـ ۱۱۸، رامین جانبگلو، مدرنیته و دموكراسی و روشنفكران، تهران، نشر مركز، ۱۳۷۷، ص ۱۵ ـ ۱۴

۳ـ جمعی از نویسندگان، جامعه مدنی، ایران امروز، تهران، نقش و نگار، ۱۳۷۷، ص ۸

۴ـ عبدالكریم سروش، «برخی نظرات پیرامون جامعه مدنی، دمكراسی، نخبگان، منافع ملی» ایران فردا، ش. ۳۹ ص ۱۶

۵ـ جمعی ا نویسندگان، پیشین، ص ۵۷

۶ـ «گفتگویی درباره جامعه مدنی»، پیشین، ص ۱۷ ـ ۱۹

۷ـ حسین بشیریه، جامعه شناسی سیاسی، تهران، نشر نی، ۱۳۷۴، ص ۳۳۲

۸ـ جمعی از نویسندگان، پیشین، ص ۱۴۴

۹ و۱۰ـ احمد واعظی، جامعه دینی، جامعه مدنی، پژوهشگاه فرهنگ و اندیشه اسلامی ۱۳۷۷، ص ۳۷

۱۱ـ همان، ص ۸۰

۱۲ـ محمود حلبی، اندیشه سیاسی قرن بیستم، ص ۲۴

۱۳ـ بهاءالدین پازارگاد، تاریخ فلسفه سیاسی، ج ۲، ص ۸۸۱

۱۴ـ ناصر نكوهی، آزادی و خطر قرمز، تهران، نشر قطره، ۱۳۷۷ ص ۱۱.

۱۵ـ موسی غنی نژاد، پیشین، ص ۷۵

۱۶ـ ر. ك: همان، مصاحبه، مقصود فراستخواه، ص ۵۵

۱۷ـ ناصر نكوهی، پیشین، ص ۱۴

۱۸ـ مصاحبه جیانكارلو بوزین با كارل پاپر، درس این قرن، ترجمه علی بابا، تهران، قیام، ۱۳۷۶، ص ۱۲۷

۱۹ـ احمد واعظی، «لیبرالیسم و دین»، مجله معرفت، ش ۲۵، ص ۲۵

۲۰ و۲۱ـ سخنرانی مقام معظم رهبری در دانشگاه تربیت مدرّس پاییز ۷۷

۲۲ـ احمد واعظی، پیشین

۲۳ و۲۴ـ موسی غنی نژاد، پیشین، ص ۴۹

۲۵ـ برای آگاهی بیش تر، ر. ك. به: فلسفه سیاست، مؤسسه آموزشی و پژوهشی امام خمینی; قم، ۱۳۷۷

۲۶ـ صادق لاریجانی، «نسبت دین و جامعه مدنی» اندیشه حوزه، سال چهارم، ش ۲۰، (پاییز ۷۷)، ص ۱۱۹

۲۷ـ ر. ك. به: مجله معرفت، ش. ۱۴، (پاییز ۷۴)

۲۸- Brian Morris, Anthrological Studies of Religion, (cambridge university press, ۱۹۸۷), P. ۱۱۴.

۲۹ـ ر.ك،محمد لگن هاوسن، «پلورالیسم، بررسی اصول اخلاقی و سیاسی پلورالیسم دینی، لیبرالیسم دین و سكولاریسم»، ترجمه محمد حسین زاده، معرفت، ش. ۲۲، ص ۱۰

۳۰ـ مجید محمدی، در غیر این صورت... ، تهران، نشر قطره، ۱۳۷۷، ص ۷۷

۳۱ـ همان، ص ۷۹

۳۲ـ حسین بشیریه، دولت، عقل، مؤسسه نشر علوم نوین، ۱۳۷۴، ص ۶۱

۳۳ـ همان، ص ۶۲

۳۴ـ ژان ژاك روسو، قرارداد اجتماعی، ترجمه زیرك زاده، ص ۲۰۶

۳۵ـ حسین بشیریه، پیشین، ص ۷۲

۳۶ـ شیخ حرّ عاملی، وسائل الشیعه، ج ۲۹، ص ۲۱۹

۳۷ـ همان، ج ۲۰، ص ۱۰۷

۳۸ـ «گفتگو با سعید حجاریان»، اطلاعات سیاسی، اقتصادی، ش. ۱۱۷ ـ ۱۱۸، ص ۴۲

۳۹ـ باری بریباینان، بهاءالدین خرمشاهی، فرهنگ اصطلاحات فلسفه و علوم اجتماعی، تهران مؤسسه مطالعاتی تحقیقی، فرهنگی، ۱۳۷۱

۴۰ـ ایان باربو، علم و دین، ترجمه بهاءالدین خرمشاهی، تهران، مركز نشر دانشگاهی، ۱۳۶۱، ص ۷۶

۴۱ـ فلسفه سیاست، پیشین، ص ۶۹

۴۲ـ فرهنگ و دین، ویراسته میرچاالیاده، ص ۲۸۸

۴۳ـ محمد جواد نوروزی، مجله معرفت ش، ۲۲، پیشین، ص ۳۱؟

۴۴ـ فرهنگ و دین، پیشین

۴۵ـ محمد جواد نوروزی، پیشین، ص ۳۳

۴۶ـ ر. ك. به: میزگرد جامعه مدنی، مجله كیان، ش. ۳۳

۴۷ـ احمد واعظی، پیشین، ص ۱۰۸ به بعد، با تصرف

سخن روز

شهروند منفعل و شهروند فعال

نویسنده: هادی خانیکی

زندگی شهری و کنش‌های شهروندان مقوله‌ای اجتماعی، فرهنگی و ارتباطی است و بر این مبنا، ضعف در پایین‌بودن مشارکت اجتماعی شهروندان مساله‌ای است که باید مورد توجه قرار داد. من بارها در این باب سخن گفته‌ام که با آلوده‌شدن محیط زیست، تنفس شهری جدی گرفته می‌شود، لذا تنفس ارتباطی میان شهروندان هم باید جدی گرفته شود. سطح گفت‌وگو و مشارکت اجتماعی که پایین بیاید، ناگزیر بی‌اعتمادی در زبان روزمره بالا رفته و مشاهده می‌شود و اینها به لحاظ ارتباطی و از منظر جامعه‌شناسی برای شهروندان مساله‌ساز خواهد شد. شهروند در نگاه جامعه‌شناسانه ابعاد مدنی، سیاسی و اجتماعی و همچنین سابقه‌ای تاریخی دارد و از اینجاست که مفهوم «شهروند فعال» معنادار می‌شود. شهروند فعال، با توجه به امکان دستیابی به اطلاعات فقط نقش نظاره‌گر را نمی‌پذیرد بلکه نوعی کنشگر به حساب می‌آید که برای تعیین سرنوشت خود و برای رسیدن به وضعیت مطلوب فعالانه در شهر تلاش می‌کند. در مقابل آن هم «شهروند منفعل» قرار دارد که مطیع است و نوعی «رعیت مدرن» محسوب می‌شود. مشکل امروز در شهر پدیده جامعه منفعل و نظاره‌گر است، یعنی کسانی که غیر از نظاره‌کردن کاری انجام نمی‌دهند درحالی‌که شهروند فعال به کنشگری دست می‌زند. شهروند فعال، کسی است که در نگاه به حقوق و تکالیف خود، فراتر از تعاریف و مفاهیم سنتی گام برمی‌دارد.

ادامه مطلب...

جعبه ابزار سازمان های مدنی

  • پرسشنامه تحلیل هیئت مدیره

     

    دانلود

  • فرم ارزیابی عملکرد آموزشگران

     

    دانلود

 ابزار کمکی برای سازمان های مدنی داریداضافه کنید

بیانیه مطالبات

ارزش های ما

شورای سازمان های جامعه مدنی رمز بقاء، قدرت یابی و نفوذ خود (و البته همه سازمان های مدنی) را در پایبندی به اصول و ارزش هایی می داند که بر مبنای آن ایجاد شده است. لذا پذیرش و رعایت اصول و ارزش ها شرط حضور و مشارکت در شورا محسوب می شود.  ... ادامه مطلب

تماس با ما

 تلفن : 88834162 داخلی 230
 تلفکس : 86072599
  ایمیل شورا :این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
  ایمیل دبیرکل : این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید
 آدرس دبیرخانه: خیابان مطهری؛ خیابان سلیمان خاطر (امیراتابک) کوچه درفش پلاک۸
  آدرس کانل تلگرام ما : https://t.me/haajm

خبر نامه

با ارسال ایمیل خود در خبر نامه عضو شوید

 ایمیل رسمی شورا :  این آدرس ایمیل توسط spambots حفاظت می شود. برای دیدن شما نیاز به جاوا اسکریپت دارید