معاون پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه: ۱۰‌میلیون ایرانی درگیر آسیب‌های اجتماعی هستند

یک پژوهشگر اجتماعی: نباید جلوی آسیب‌ها را گرفت همین که آسیب‌های جدید تولید نشود، اتفاق بزرگی است.

ایرانیان درگیر آسیب‌های اجتماعی هستند، آسیب‌هایی که گفته می‌شود حالا ١٠‌میلیون نفر را درگیر کرده است. آماری که در نخستین جلسه شورای ارتقای آگاهی‌های عمومی، اطلاع‌رسانی و افکارسنجی معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه اعلام شد.
جلسه‌ای که معاون سیما هم در آن شرکت داشت. محمدباقر الفت، معاون  پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه در این جلسه، آمار ١٠‌میلیون ایرانی که درگیر آسیب‌های اجتماعی هستند را اعلام کرد و گفت: «در کشوری که آسیب‌های اجتماعی به این شدت، عمق و گسترش پیدا کرده، ارتقای آگاهی‌های عمومی برای جلوگیری از این روند فزاینده، کاملا جدی و حیاتی است. همین هم شده تا در معاونت اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم، ساختار را تغییر داده و بخشی به‌طور ویژه برای این ماموریت تعیین شد.»
معاون اجتماعی و پیشگیری از وقوع جرم قوه قضائیه در همین جلسه تأکید کرد که پیشگیری را باید مردمی کرد: «اگر پیشگیری به بدنه جامعه وارد شود موفقیت حاصل است. چرخ پیشگیری اگر در جامعه به چرخش بیفتد و مردم معتقد به این امر شوند دیگر متوقف نمی‌شود.»
بسیاری از قوانین، آسیب‌های جدید تولید می‌کند
آمار ١٠‌میلیون ایرانی که درگیر آسیب‌های اجتماعی هستند،  موضوع قابل تاملی است، هر چند که این آسیب‌ها و تعریفی که از آنها می‌شود، به صورت مشخص عنوان نشده، اما به اعتقاد جامعه‌شناسان، آمارها در زمینه آسیب‌های اجتماعی شفاف نیست. اصغر مهاجری، جامعه‌شناس و پژوهشگر مسائل اجتماعی است.
او معتقد است که آسیب‌های اجتماعی همه را درگیر می‌کند و این درگیری تنها محدود به یک سازمان یا ارگان اجرایی نمی‌شود: «ما باید ببینیم تعریف و بازتعریفی که از آسیب‌های اجتماعی می‌شود، چیست، چون در مواردی آسیب‌هایی به‌عنوان آسیب معرفی می‌شود که براساس قضاوت‌های شخصی و ارزشی خود فرد اعلام‌کننده به‌عنوان آسیب شناخته می‌شود. بر همین اساس گام نخست برای بررسی وضع آسیب‌ها در جامعه، شناخت و ارایه تعریف مشخص از آنهاست.»
 او ادامه می‌دهد: «نکته دوم در زمینه آسیب‌های اجتماعی، جلوگیری از بازتولید و تولید آسیب‌های جدید است. واقعا الان ما در وضعیتی هستیم که نباید جلوی آسیب‌ها را گرفت، همین که آسیب‌های جدید تولید نشود، کار بزرگی انجام شده است.»
به گفته این جامعه‌شناس، حوزه‌های اجرایی و اجتماعی، همواره درحال تولید و بازتولید آسیب‌های اجتماعی جدید هستند، بیشتر اقدامات مداخله‌ای و بیشتر اقدامات توسعه‌ای چه در قالب طرح و سیاست و ... متاسفانه به دلیل این‌که فاقد ارزیابی‌های فرهنگی و اجتماعی است، خود تولید‌کننده آسیب‌های اجتماعی جدید می‌شود: «برای نمونه قوانینی که در مجلس شورای اسلامی تصویب می‌شود تا طرح‌هایی که در صنعت ایجاد می‌شود و حتی برخی از برنامه‌های فرهنگی، درنهایت منجر به وقوع آسیب‌های جدید می‌شود، درحال حاضر ما در حوزه‌هایی دچار آسیب شده‌ایم که ١٠‌سال پیش، آنها را اجرا کردیم.»
او ادامه می‌دهد: «زمانی که قانون نوشته یا یک پروژه شهری تدوین می‌شود، از آن‌جا که پیامدهای منفی اجتماعی، فرهنگی و زیست‌محیطی آن در نظر گرفته نمی‌شود، آسیب‌زا می‌شود. ما در زمینه آسیب‌ها چند نوع پیامد داریم، یکی مستقیم است یکی غیرمستقیم و یکی دیگر انباشتی. برای نمونه در زمینه هدفمند کردن یارانه‌ها، اتفاقی که الان افتاده، پیامدهای انباشتی از آن طرح است که گریبان خیلی‌ها را گرفته است. متاسفانه پیامدهای انباشتی به‌سختی حل می‌شوند.»
این جامعه‌شناس به پیشنهاد کاهش ١٠‌درصدی جرایم اشاره می‌کند:  «یکی از پیشنهادات ما کاهش ١٠‌درصدی جرایم در برنامه ششم توسعه است. مقام معظم رهبری هم بر کاهش ٥‌درصدی آنها اشاره کرده، اما من می‌گویم اگر حتی جرم جدید تولید نکنیم، باز هم اتفاق مبارکی رخ
داده است.»
این پژوهشگر مسائل اجتماعی از شفاف نبودن آسیب‌های اجتماعی گلایه می‌کند: «به اعتقاد من ما در زمینه آسیب‌های اجتماعی شفاف نیستیم و متاسفانه امروز گزارش آمار آسیب‌های اجتماعی از دقت لازم برخوردار نیست، جالب اینجاست که این آمارها برای برخی، تبدیل به پز سیاسی شده است.»
او ادامه می‌دهد: «ما می‌شنویم که در زمینه آسیب‌ها از محرمانه و فوق محرمانه بودن برخی آمارها حرف می‌زنند، این درحالی است که ما در زمینه آسیب‌ها محرمانه نداریم. آمار باید شفاف اعلام و همه چیز با مردم در میان گذاشته شود.»
این جامعه‌شناس به نکته دیگری اشاره می‌کند: «برای حل آسیب‌های اجتماعی تنها عزم و مشارکت جمعی لازم است. هیچ دولتی قادر به حل مشکلات اجتماعی نیست و واقعا شوخی است اگر بگوییم دولت باید برای آسیب‌های اجتماعی برنامه‌ریزی کند. بدون مشارکت فعالانه مردم، امکان از میان بردن هیچ آسیبی وجود ندارد.»
مهاجری در ادامه اهمیت پژوهش در زمینه آسیب‌های اجتماعی را مورد توجه قرار می‌دهد و می‌گوید: «بررسی آسیب‌های اجتماعی بدون انجام مطالعه، آب در ‌هاون کوبیدن است. مگر می‌شود پژوهش‌های دقیق را انجام نداد و بعد برایش برنامه‌ریزی کرد. متاسفانه خیلی از سازمان‌ها از ارایه داده‌های اولیه یک مطالعه هم خودداری می‌کنند. برای انجام یک پژوهش حتی با هزینه شخصی پژوهشگر هم سنگ‌اندازی‌های زیادی می‌کنند. در این شرایط چگونه می‌شود مطالعه انجام داد.» او تأکید می‌کند: «ما اکنون در زمینه آسیب‌های اجتماعی دچار چالش جدی هستیم، اما اگر بخواهند با آن تشریفاتی برخورد کنند، قطعا این آسیب‌ها تبدیل به فضای بحرانی می‌شود.»
آمارهای واقعی چهاربرابر ١٠‌میلیون نفر است
ماجرای آسیب‌های اجتماعی از نظر سعید خراط‌ها که آسیب‌شناس است، اکنون وارد وضع بحرانی شده است. او به «شهروند» می‌گوید:  «اگر بخواهیم به آمار واقعی برسیم باید این ١٠‌میلیون نفر را چهاربرابر کنیم. شواهد نشان می‌دهد که در آسیبی مانند اعتیاد، نه‌تنها خانواده و اطرافیان معتاد درگیر آن هستند، به‌طور غیرمستقیم تعداد زیادی از جامعه هم درگیر آن می‌شوند. کودکان، زنان، سالمندان و ... تمام کسانی هستند که تحت‌تأثیر این آسیب‌ها  قرار می‌گیرند.» او تأکید می‌کند: «آمار واقعی خیلی بیشتر از آن چیزی است که اعلام می‌شود. ما اکنون با معضل خشونت مواجه هستیم که گستردگی فراوانی دارد. آسیب‌ها تبدیل به یک وضع بحرانی و اپیدمیک شده‌ است.» با این همه، او معتقد است همین که مسئولان درباره آسیب‌ها صحبت می‌کنند، اتفاق خوبی است: «در گذشته شاهد بودیم که حتی درباره آسیب‌های اجتماعی صحبت هم نمی‌شد، معضلات اجتماعی از سوی مسئولان انکار می‌شد و آنها وجود چنین آسیب‌هایی را قبول نداشتند، همه اینها درحالی است که مهم‌ترین عواملی که منجر به گسترش یک آسیب می‌شود، همین نادیده گرفتن آن است. ما نخست باید یک مشکل را بپذیریم تا بتوانیم آن را حل کنیم.»

منبع: شهروند

• جامعه مدنی
• جامعه
• آسیب های اجتماعی