اعتیاد در میان زنان جولان می دهد؛ خماری زنان در خواب قوانین

فریبا نباتی: تعداد دقیقی در میان آمار رسمی ندارند اما آمار غیررسمی می گوید در ده سال گذشته 4 برابر شده اند. پدیده ای که یک روز مردانه بود حالا آنقدر در میان زنان شایع شده که آمارش شانه به شانه آمار مردان می زند. هر چند آمار زنان معتاد در طول یک دهه چندین برابر شده است اما نگاه به این پدیده همانند گذشته است. همان نگاه جنسیتی که بر روی همه مسائل سایه انداخته اینجا نیز رخ نشان می دهد. مدت ها وجود زنان معتاد کتمان میشد بعد از آن که تعدادشان افزایش یافت و جایی برای پنهان کاری نماند از نگاه برنامه‌ریزان حوزه اعتیاد پنهان ماندند. معضل اعتیاد تنها به مردان خلاصه و تمامی برنامه ریزی ها در این راستا طرح و اجرا شد تا روز به روز هم بر تعداد زنان معتاد افزوده شود و هم آسیب های ناشی از آن.

معضل همیشگی؛ فقدان آمار دقیق

حدود دو سال پیش بود که اعلام شد زنگ خطر افزایش مصرف موادمخدر در میان زنان به گوش می رسد. آنگونه که رحمانی فضلی دبیرکل ستاد مبارزه با مواد مخدر در همان سال و در نشستی خبری اعلام کرد درصد اعتیاد زنان از 3/5 به 8/9 افزایش یافته. این تنها افزایش تعداد زنان مصرف کننده نبود که موجب نگرانی بود ، آنگونه که اعلام شد سن مصرف کنندگان زن نیز پایین تر آمده است. بررسی پژوهش های صورت گرفته نشان می دهد 50درصد زنان معتاد 15 تا 19 ساله هستند و آنگونه که سالهاست از سوی مسوولان و کارشناسان اعلام می شود سن اعتیاد در زنان به 13 سال نیز رسیده است. با همه این آمار و ارقام به دلیل اینکه اعتیاد در میان زنان ناهنجارتر از مردان است و به دلیل آنچه اکراه و ترس زنان از مراجعه به مراکز درمانی معتادان خوانده می شود باز هم به صورت مشخص معلوم نیست که چند زن در کشور قربانی مصرف مواد مخدر و آسیب های ناشی از آن هستند. براساس برخی پژوهشها ۶/۹ درصد از معتادان کشور را زنان تشکیل می دهند. وزارت بهداشت نیز در آمار خود از رقم یک زن معتاد به ازای ۸ مرد معتاد گزارش می دهد. برخی گزارش ها هم می گویند در مقابل هر ۱۰۰ مرد معتاد ۷ زن معتاد در کشور وجود دارد. از سوی دیگر به گفته مسوولان زندان های کشور در حال حاضر ۵۰ درصد زندانیان زن را مجرمان موادمخدر تشکیل می دهند. آماری که در سال های اخیر رو به افزایش بوده است.

خماری تنها درد زن معتاد نیست

در بحث اعتیاد زنان این تنها آمار مصرف نیست که بالا می رود و سن مصرف کننده نیست که پایین می آید روی مهم این سکه آسیب هایی است که زنان در حاشیه مصرف موادمخدر گرفتار آن می شوند. وقتی یک زن به مصرف مواد مخدر آلوده می شود اعتیاد تنها درد او نیست یک زن پس از اعتیاد به دلیل آنچه که حفظ آبروی خانواده خوانده می شود به راحتی کنار گذاشته می شود. مساله ای که دکتر کوروش محمدی رئیس مرکز آسیب شناسی ایران در گفت و گو با ابتکار آن را مهمترین مشکل زنان معتاد می داند. این پژوهشگر حوزه اعتیاد با بیان اینکه وضعیت جسمی و روحی زنان و ساختارهای عرفی و فرهنگی جامعه، زنان معتاد را آسیب پذیرتر از مردان معتاد می کند می گوید:« به عنوان مثال یک زن متاهل وقتی معتاد می شود باید درد طلاق را هم به جان بخرد و با مهر مطلقه که بر پیشانیش می خورد باید منتظر آسیب هایی باشد که اجتماع با این انگ به سراغش خواهد آمد. خشونت، فرار از خانه، روسپیگری، ورود به خانه های فحشا، ایدز، تولد فرزند نامشروع اغلب معتاد و هزاران مشکل دیگر در کمین این زن ها نشسته است.»

ضرورت جداسازی درمان

در بحث اعتیاد وقتی پای جنسیت به میان می آید همه چیز فرق می کند از نگاه جامعه اعتیاد زنان بیش از آنکه بیماری باشد یک رفتار غیراخلاقی خوانده می شود همین نگرش های منفی علاوه بر مشکلات اجتماعی برای این زنان مانع بزرگ درمان آنها نیز شده است. محمدی با بیان اینکه به دلایل عرفی و فرهنگی لازم است درمان زنان جداگانه از مردان صورت گیرد تصریح می کند:«درمان اعتیاد در زنان و مردان نباید به یک شیوه باشد چرا که ساختار اعتیاد برای زنان کاملا متفاوت است زنان معتاد نیازمند درمانگاه های مختص خودشان هستند چرا که در جامعه ما به دلایل فرهنگی و اجتماعی زن معتاد از رفتن به مراکز درمانی و دریافت دارو واهمه دارد چون با گفتن جمله «من معتادم» سواستفاده که متاسفانه اغلب جنسی ست شروع می شود.»

تعطیلی تنها مرکز ترک اعتیاد زنان 6 ماه پس از افتتاح

نهم آذر ماه سال گذشته بیش از 380 معتاد متجاهر زن که بیشتر آنها معتادان ساکن محله هرندی بودند به دستور استاندار و با موافقت دادستانی تهران به مرکز شفق منتقل شدند تا در یک دوره یک تا سه ماهه سم زدایی و بازپروری شوند. این افراد قرار بود پس از پاکی به مرکز بهاران که تحت حمایت شهرداری است بازگردند تا تحت حمایت های بازپروری قرار گیرند. مرکز شفق که یک ماه قبل از این اقدام توسط شهرداری تهران به عنوان اولین مرکز ماده شانزده زنان کشور افتتاح شده بود 5 اردیبهشت ماه امسال به دلیل جنجال ها و حاشیه هایی که از اتفاقات درون آن به بیرون درز کرد تعطیل شد. آنگونه که رسانه ها در آن زمان اعلام کردند از 380 زنی که در کمپ شفق بودند تنها 27 نفر به مرکز بهاران منتقل شدند، 150 نفر به خانواده هایشان تحویل و باقی دوباره به سطح شهر بازگشتند. داستان شفق و سرنوشت تنها مرکز ترک اعتیاد زنان میان تایید و تکذیب مسوولان مربوطه در هاله ای از ابهام ماند اما آنچه واضح است در کشور ما، خدمات اختصاصی برای اعتیاد زنان وجود ندارد. آنگونه که فعالان این حوزه می گویند در بسیاری از شهرها حتی یک کمپ ترک اعتیاد برای زنان وجود ندارد و تقریبا هیچکدام از شهرها مرکز ترک اعتیاد زنان باردار و مادر و کودک همراه نیز ندارند.

مشکلات بعد از ترک یکی یکی از راه می رسند

ترک و بازپروری تنها یک بخش از ماجرای هزار توی اعتیاد به ویژه در حوزه زنان است آنگونه که کارشناسان این حوزه می گویند هرچند نظام رصدی برای آسیب های اجتماعی در حوزه زنان وجود ندارد اما همان عواملی که باعث گرایش مردان به اعتیاد می شود در زنان نیز صادق است. هرچند علل گرایش زنان و مردان یکی است اما داستان بعد از ترک متفاوت می شود زنان مبتلا به اعتیاد پس از بهبودی، برای بازگشت به جامعه با مشکلات بسیاری از جمله عدم پذیرش خانواده و جامعه و ناتوانی برای اداره زندگی خود و فرزندانشان روبرو هستند.

ضرورت ورود جدی مجلس به بحث اعتیاد زنان

وقتی یک زن گرفتار اعتیاد می شود، تنها او گرفتار نشده است بلکه خانواده، فرزندان و جامعه نیز با این معضل باید دست و پنجه نرم کنند. این موضوع پس از ترک نیز به قوت خود باقی است. حرفه آموزی،کمک به ایجاد اشتغال،تهیه مسکن و سرپناه، صدورشناسنامه، دفترچه بیمه خدمات در مانی و کمک به تحصیل فرزندان آنها از جمله مهم ترین حمایت هایی است که باید از زنان بهبود یافته صورت بگیرد تا به چرخه جامعه سالم برگردند اما این مساله در نبود و یا عدم اجرای صحیح قوانین جدی گرفته نمی شود کارشناسان می گویند در رابطه با زنان قوانین حمایتی قوی نداریم چرا که آیین نامه های حمایت از اقشار آسیب پذیر در کشور ضعیف است. به همین دلیل قوانین پشتوانه اجرایی دقیق ندارند و به راحتی توسط افراد دور زده می شود.
موضوعی که امیرحمزه زینالی حقوقدان در گفت و گو با ابتکار آن را مهمترین معضل حل مشکل اعتیاد در کشور می داند او در رابطه به نواقص قوانین در حوزه اعتیاد تصریح می کند:« تدوین قانون جامع کنترل و پیشگیری از اعتیاد بسیار ضروری است پیش زمینه این موضوع تحقیق ملی در زمینه اعتیاد است چرا که اعتیاد یک پدیده تک بعدی نیست و ریشه در سایر آسیب های اجتماعی دارد.
او با اشاره به علل نقص قوانین در مبحث اعتیاد زنان می گوید:«متاسفانه هنوز آمار دقیق در این حوزه نداریم. آمارهایی که پژوهشگران مستقل وزارت بهداشت و مرکز آمار و نهادهای دیگر ارائه می دهند با یکدیگر متفاوت است و همین مشکل را پیچیده تر می کند. در مورد زنان با توجه به افزایش آمار و نیز وضعیت خاص آنها در جامعه و خانواده در همه سطوح از زمان ابتلا، درمان و پس از ترک نیازمند رویکرد اضطراری و ویژه هستیم این زنان از لحاظ جسمی، اجتماعی، روحی- روانی و فرهنگی نیازمند حمایت ویژه و خاص هستند.»
او یکی دیگر از مشکلات این حوزه به ویژه در موضوع زنان را دیدگاه قانون نسبت به اعتیاد می داند و می افزاید:«متاسفانه قانون گذار در کشور ما متفاوت از سایر کشورها عمل می کند در کشور ما اعتیاد جرم است هر چند با فعالیت های مدنی که در سال های اخیر صورت گرفت تا حدودی این رویکرد تغییر کرده است. اما مجلس باید در جهت جرم زدایی از اعتیاد تلاش کند. نمی توان با جرم انگاری این موضوع و با تهدید اعتیاد را از بین برد باید زمینه های روحی روانی و جسمانی افراد درگیر برطرف شود تا بتوان برای پیشگیری از آن اقدام کرد.»

منبع: ابتکار

• زنان
• جامعه
• آسیب های اجتماعی
• مجلس