گزارشی از کمپینی که به بهانه «سه‌شنبه‌های بدون خودرو» ایجاد شد؛ دوچرخه ها در شهر

پویان خوشحال: آلودگی هوا باعث شده است در شهر تهران سالانه بیش از 5000 نفرجان خود را از دست دهند. یکی از عوامل ایجاد سرطان ریه نیز آلودگی هوا تشخیص داده شده است. راه‌کارها برای کنترل این معضل باتوجه به تعداد روزافزون خودروها و موتورسیلکت‌ها آلاینده بی نتیجه مانده است. آمارها نشان می دهد 80 درصد آلودگی شهر تهران از طریق منابع متحرک ایجاد می‌شود. این درحالی است که در تهران و برخی دیگر از کلانشهرها مردم برای اعتراض به افزایش تعداد خودروها به دوچرخه روی آورده اند. دوچرخه جایگزین مناسبی برای مسافرت‌های درون شهری بوده اما خطر دوچرخه سواری در شهری که خط دوچرخه سواری اندکی دارد بی فایده جلوه می‌کند. آخرین روزهای دی ماه سال گذشته معصومه ابتکار، رئیس سازمان محیط زیست کشور خبر از تشکیل کمپینی داد که در آن شهروندان یک روز در هفته را بدون خودرو شخصی وارد شهر شوند. روز سه شنبه برای این کار انتخاب شد. حال پس از چند ماه می توان دید مردم برای سلامتی خود ارزش قائل شده و به استفاده از دوچرخه روی آورده اند.

مردم باید برای داشتن هوای پاک تلاش کنند
چندی است در کنار کمپین سه شنبه های بدون خودرو، گروهی از دوچرخه سواران در شهر تهران از کوچه‌ای به خیابان و از خیابانی به خیابان دیگر رکاب می‌زنند. «ابتکار» در گفت و گو با گردآورنده این مجموعه در کنارهم، پای صحبت او نشسته و از فعالیت‌هایش در راستای سه‌شنبه‌های بدون خودرو آگاه می‌شود. نام او صدرا است. دوچرخه‌ای در دست دارد و با دوستانش روی یک خط در گوشه کنار خیابان های بی قانون تهران رکاب می زند. صدرا که در گذشته ساکن کشور هلند بوده از وضعیت دوچرخه سواری در آن کشور می‌گوید: « در دهه‌های 50 و 60 میلادی، کشور هلند با معضل افزایش تعداد خودرو و در کنار آن با آلودگی هوا مواجه شد. دقیقا مانند مشکلی که چند سال است در تهران و برخی شهرهای دیگر شاهدش هستیم. تعداد ماشین ها از تعداد آدم ها بیشتر شده بود. در آن زمان موجی ایجاد شد که مردم را به استفاده از دوچرخه سوق داد. نکته جالب این است که این حرکت از طرف خود مردم انجام شد. یعنی نگرانی در ارتباط با سلامتی و آینده شهر و کشورشان بود که باعث شد، دست به چنین کاری بزنند. این یعنی مردم باید برای داشتن هوای پاک تلاش کنند.»

تهران خط ویژه دوچرخه سواری ندارد
صدرا خیابان‌های شهرهای هلند را با تهران مقایسه می کند؛ مقایسه ای که به گفته او صفر در مقابل صد است. چراکه به گفته او میزان خطوط خط کشی شده برای عبور دوچرخه در تهران در مقابل کشور هلند صفر است. او می گوید 60 درصد از حمل و نقل درون شهری هلند با دوچرخه انجام می شود و تنها در شهر آمستردام 400 کیلومتر برای مسیر ویژه دوچرخه سواری در نظر گرفته شده است. صدرا در ادامه می گوید:«نداشتن خط ویژه دوچرخه سواری در شهر تهران باعث شد، ایده ایجاد یک کمپین را در سر داشته باشم. بعدها که کمپین سه شنبه بدون خودرو ایجاد شد، من و دوستانم نیز به این کمپین پیوستیم. کاری که ما کردیم این بود که در روزهای سه‌شنبه از مبدا تا مقصد مشخصی رکاب می‌زدیم که هم همراهی با کمپین سه‌شنبه‌های بدون خودرو باشد هم به گونه ای برای سلامت خودمان و هم اعتراضی به نداشتن خط ویژه دوچرخه سواری باشد.» صدرا و دوستانش در روز های سه شنبه ساعت حوالی 5 از زیر پل سیدخندان تهران به سمت مقصدی معلوم با دوچرخه های خط رکاب می زنند. صدرا از کمپین بیشتر می گوید: «پس از اینکه شنیدم کمپین سه شنبه های بدون خودرو ایجاد شد، تصمیم گرفتم در دل این کمپین مجموعه بازچرخ را ایجاد کنم. کمپینی که در روزهای سه شنبه در سطح شهر اقدام به رکاب زنی می کند. هدف اصلی ما در تشکیل این کمپین ایجاد خط دوچرخه سواری است.» صدرا مسیر های دوچرخه سواری در سطح شهر تهران را نا کارآمد می داند و می گوید: «بیشتر خطوط ویژه دوچرخه در تهران مسیرهای سرگرمی است؛ یا در پارک ها یا در بلوارها وجود دارد و اتصالی نیست بین نقاط مختلف شهر، همین باعث می شود که نگاه وسیله نقلیه بودن دوچرخه کاهش یابد و مردم تنها به عنوان یک سرگرمی به دوچرخه نگاه کنند. من و اعضای مجموعه «بازچرخ» تمام کارهای روزانه خودمان را نیز با دوچرخه انجام می دهیم؛ حتی مسافرت های بین شهری.»

استقبال از خانه های دوچرخه کم شده است
سه شنبه های بدون خودرو هم اکنون در استان های زیادی فراگیر شده است و مردم هر هفته به این کمپین می پیوندند. در چند سال اخیر شهرداری تهران با استقرار برخی کانکست‌ها، خانه‌های دوچرخه ای را راه اندازی کرده است که در آن در ساعات روز به مردم دوچرخه داده می شود تا از ان استفاده کنند. صدرا در این رابطه می گوید: «بحث خانه های دوچرخه خیلی خوب بود. اما متاسفانه در حال حاضر برخی از این خانه ها کلا تعطیل هستند. چند بار که مراجعه کردم به این خانه ها گفتند که تغییر کاربری می خواهند بدهند و فعلا تعطیل است و استقبال از خانه های دوچرخه کم شده
است.» شنیده ها در یک سال اخیر حاکی از این است که شهرداری قصد دارد این خانه های دوچرخه را به شکل الکترونیکی ارائه کند به عبارتی دیگر نیازی به تحویل دوچرخه در محل اولیه نیست و هر فرد خود در مقصد خود نیز می تواند دوچرخه را به صورت الکترونیکی تحویل دهد. هرچند هنوز خبری در این ارتباط نیست.
صدرا خود به ساخت دوچرخه می پردازد. او از دوچرخه های کهنه و بی مصرف برای تولید یک دوچرخه جدید کمک می گیرد و به قول معروف یک دوچرخه جدید را سرهم می‌کند. او می‌گوید این کار را بدون هیچ چشم داشتی انجام می دهد.
دوچرخه ای که هر فرد به شکلی که دوست دارد آن را رنگ می زند، مانند یک وسیله نقلیه. یکی از شعارهای صدرا و دوستانش، «یک خودرو کمتر» است. یک خودرو کمتر به این معنی که امروز، من یا شما برای رفتن بیرون از خانه به جای خودرو از دوچرخه استفاده کنیم و نه تنها سه شنبه بلکه تمام ایام هفته را به این کار اختصاص دهیم. هرچند تامین امنیت دوچرخه سواری در سطح شهر به عواملی مانند فرهنگ رانندگی و وجود خط ویژه دوچرخه‌سواری بستگی دارد.
صدرا امید وار است روزی برسد که مردم دوچرخه را به عنوان یک وسیله نقلیه بپذیرند.

منبع: ابتکار

• جامعه مدنی
• جامعه
• آموزش